زنان تاثیرگذار ایران؛ مهین افشار

«ایران‌وایر»، اولین جلد از کتاب «زنان تاثیرگذار ایران» را منتشر کرد. این کتاب، روایت صد زنی است که بر پیرامون خود، جامعه، علم، هنر، سیاست، فرهنگ، ورزش، اقتصاد و تکنولوژی تاثیر گذاشته‌اند، از موانع نظام نابرابر جنسیتی نهراسیده‌اند و مسیری را برای رشد و دستیابی زنان ایران به حق برابر انسانی خویش هموار کرده‌اند. انتخاب‌کنندگان این فهرست، مخاطبانی هستند که باور دارند از این زنان تاثیر گرفته‌اند. 

ما در جلدهای بعدی، به خدمات دیگر زنان ایرانی که در این مبارزه سهم داشته‌اند هم می‌پردازیم. شما هم می‌توانید در این انتخاب سهیم شوید، نظرات خود را برای ما بفرستید و اگر اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری دارید، با ما در میان بگذارید. این نسخه دیجیتال است و تاثیر نظرات و پیشنهادات خود را می‌توانید در نسخه چاپی که در ماه آبان منتشر خواهد شد، ببینید.

به‌علاوه، جلد دوم کتاب با نام‌هایی بیشتر در دست تهیه است. اگر نام زنی که به‌نظر شما تاثیرگذار بوده است را در این فهرست نمی‌بینید، نام و دلیل آنکه او را تاثیرگذار می‌دانید را برای ما به ایمیل [email protected]  بفرستید.

فراموش نکنید که مجموعه کتاب‌های «زنان تاثیرگذار ایران»، برپایه انتخاب‌های شما گردآوری می‌شوند و منتخبان‌تان می‌توانند در هر عرصه‌ای، از فرهنگ، علم، آموزش، پژوهش و کنشگری گرفته تا هنر، ورزش، فعالیت‌های خیریه، سیاست، تکنولوژی، کارآفرینی، نوآوری، اقتصاد و ادبیات، گام‌های موثری برداشته باشند.

«کتاب زنان تاثیرگذار ایران را می‌توانید از این لینک دانلود کنید»

***

«مهین افشار» بخش زیادی از جهیزیه‌ای را که از خانه‌ی اجدادی «ملک‌التجار» به خانه‌ی شوهر آورده بود فروخت تا بتواند ۴۰ هزار تومانی را که برای گرفتن نمایندگی‌های فرنگی لازم داشت تأمین کند، سرمایه‌ای که خیلی زود، با دریافت «کارت بازرگانی» از اتاق بازرگانی ایران، باعث شد نام او به صورت رسمی به عنوان نخستین زن بازرگان در ایران ثبت و میراث‌دار زنانی شود که پیش از او وارد عرصه‌ی اقتصادی شده بودند. افشار راه را برای زنان بازرگان و تاجری که بعد از او آمدند باز کرد.

با آن‌که به استناد مدارکی که در اتاق بازرگانی وجود دارد خانم افشار به عنوان نخستین زن تاجر ایرانی دارای کارت بازرگانی ثبت شده است، نمی‌دانیم کی به دنیا آمده است و درباره‌ی پیشینه‌ی خانوادگی او هم اطلاعات زیادی در دست نیست. همین قدر می‌دانیم که نوه‌ی ملک‌التجار بوده و در مدرسه‌ی «ژاندارک» که مسیونرهای فرانسوی اداره می‌کردند تحصیل کرده است. او در ۲۸‌سالگی با مهندس «افشار» که کارمند پتروشیمی بود ازدواج کرد.

مهین افشار که منشی گروه «زنان ملیون» بود کمی بعد از ازدواج تصمیم گرفت برای خود کسب‌و‌کاری راه بیندازد و وارد کار تجارت شود، کاری که بسیاری از زنان پیش از او انجام داده و توانسته بودند موفق شوند.

بر اساس آمار رسمی موجود و بر مبنای منابع تاریخی، زنان حتی در دوره‌ی پرده‌نشینی نیز در عرصه‌ی اقتصادی وارد شده و بسیاری از آن‌ها سودهای کلانی به دست آورده بودند. آمار «احصائیه‌ی دارالخلافه»‌ی تهران در دوران ناصرالدین شاه نشان می‌دهد، زنان زیادی در آن زمان دارای ملک و املاک بودند، زنانی چون «همدم‌السلطنه»، همسر «ظل‌السلطان»، که دختر کوچکتر امیرکبیر بود. او صاحب کاروانسرای ارامنه بود.

اما شاید مهم‌ترین منبعی که درباره‌ی آمار زنان تاجر وجود دارد نتایج سرشماری جمعیت ایران در سال ۱۲۴۸ باشد که توسط «نجم‌الملک» تهیه و، به تفکیک جنسیت و وضعیت اقتصادی، منتشر شده است. در این آمار از جمعیت ۱۴هزار و ۲۵۶ نفری تهران، چهار هزار زن صاحب ملک بودند که بخشی از این زنان خودشان کاسب و تاجر به شمار می‌رفتند.

«انیس‌الدوله»، همسر ناصرالدین شاه، تنها در بازار ۹ دهنه دکان داشت. زنی به نام «فاطمه‌سلطان» نیز کاروان‎سرایی داشت که در آن به تجارت مشغول بود. «حاجی مریم» هم زنی بود که ۲۶ دهنه دکان در محله‌ی دولت تهران داشت که گفته می‌شود خودش هر ماه برای جمع‌آوری عوایدش می‌رفت. «نجم‌السلطنه»، مادر دکتر محمد مصدق، نیز زمین‌های زیادی داشت و بیشتر در کار خرید و فروش زمین بود. نامه‌های نجم‌السلطنه به برادرش «فرمانفرما» مشکلاتی را که او در کار تجارت خود داشت نشان می‌دهند. او، در سال‌های پایانی عمر، نمایندگی آسانسورهای «دیبا» را به ایران آورد.

«فخرالدوله امینی»، دختر مظفرالدین شاه و مادر «علی امینی»، نیز علاوه بر این‌که خود در کار تجارت وارد شده بود، با واردکردن نخستین تاکسی‌ها به تهران، سیستم تاکسی‌رانی را به راه انداخت.

مهین افشار در چنین فضایی بود که با همان سرمایه‌ی اندک وارد تجارت شد. او بخشی از جهیزیه‌ای را که به خانه‌ی همسرش برده بود فروخت و آن را سرمایه‌ی زندگی کرد. در آن زمان جهیزیه‌ی زنان اهمیت زیادی داشت و هر دختری که می‌خواست به خانه‌ی بخت برود هزینه‌ی بالایی برای جهیزیه می‌پرداخت. مهین نیز از این قاعده مستثنی نبود و با جهیزیه‌ای بالا به خانه‌ی بخت رفت، جهیزیه‌ای که سرمایه‌ی کارهای آینده‌ی او شد.

از آن‌جا که او نوه‌ی ملک‌التجار بود، درس تجارت را به خوبی می‌دانست و با سرمایه‌ی اندک خود و با اتکا به تجارب حرفه‌ای قبلی، به عنوان اولین زن مؤسس شرکت حمل و نقل، از سال ۳۶ کسب‌وکار خود را در مکانی اجاره‌ای (حدود ۳۰ متر مربع) شکل داد. افشار نمایندگی شرکت‌هایی مانند «یورماستر اندون و یوخ» دانمارک و کارخانه‌های «آرو»، «سارازن»، «ساژ» و «اوهاندو بر» آلمان را هم گرفت. او همچنین مدیریت شرکتی را داشت که در کار وارد‌کردن موتورهای دیزل، ژنراتور برق و ماشین‌های بزرگ و کوچک جوشکاری بود.

مهین افشار خیلی زود توانست با توسعه‌ی کارش در پنج بندر بزرگ دنیا،  «آمستردام»، «نوتردام»، «لندن»، «نیویورک» و «آنتورپ»، کارگزاری حمل و نقل دایر کند. گسترش کارهای تجاری مهین افشار باعث شد او به فکر دریافت کارت بازرگانی از اتاق بازرگانی بیفتد؛ او کارت خود را در سال ۱۳۳۶ دریافت کرد و به عضویت اتاق بازرگانی تهران درآمد.

مهین افشار همچنین زمانی تصمیم گرفت به عنوان نماینده به مجلس وارد شود. او علاوه بر کار تجارت، در دکوراسیون نیز مهارت داشت و عتیقه‌دار بزرگی بود. فعالیت‌های گسترده‌ی اقتصادی او باعث شد در آستانه‌ی انقلاب اسلامی به قهر انقلابی دچار شود. اموال مهین افشار در ابتدای انقلاب توقیف شد.