لوازم آرایش مرگبار در ایران

چند ساعت یکبار جلوی آئینه می‌رود و رژلب‌اش را تجدید می‌کند. می‌گوید: «عادت دارم رژلبم را می‌خورم، دوست هم ندارم لبم بی‌رنگ بماند.» الناز بیست و دو ساله است و مثل خیلی از هم سن و سالانش عاشق آرایش کردن است: «من کلا آرایش کردن را دوست دارم، فکر می‌کنم وقتی می‌توانی زیباتر باشی ، خب چه اشکالی دارد که از این امکان استفاده کنی، حتی مومن‌ها هم می‌گویند خدا هم زیبایی را دوست دارد.»

او میانه خوبی با اخبار  ندارد و وقتی از او می‌پرسم درباره ضررهای استفاده زیاد از لوازم آرایش چیزی شنیده‌ای می‌گوید: «خیلی دنبال  اخبار و ضرر این چیزها نیستم. اگر بخواهم به ضرر هر چیز فکر کنیم، آب هم نباید بخوریم و نفس هم نباید بکشیم."

بنابر تحقیق موسسه گلوبال استادی در سال  2008ایران بعد از عربستان دومین مصرف‌کننده لوازم آرایش در خاورمیانه است ایران. موضوعی که دو روز پیش کریم رضایی؛ مدیر شبکه بهداشت و درمان کهکیلویه و بویر احمر بار دیگر به آن اشاره کرد. حرف‌های او درباره سرب موجود در رژ لب‌ها هم به اخبار پربیننده سایت‌ها و شبکه‌های مجازی  تبدیل شد: ««تقریبا به‌طور متوسط حدود دو کیلوگرم رژ لب ازطریق لب وارد دستگاه گوارش بانوان ایرانی می‌شود که اغلب دارای میزان سرب غیر استاندارد و سرطان‌زا هستند.»

الناز درباره سرب موجود در رژلب‌ها چیزهای شنیده است با این حال وقتی خبر را برایش می‌خوانم، می‌گوید: «اگر اینطور باشد کار من زار است، شش هفت سال است که هر روز سرب می‌خورم. اما باور کن سرب توی هوا خیلی بیشتر از سرب داخل رژلب های ماست».

یک متخصص پوست به ایران وایر می‌گوید: «درست است که مقداری از دود اتومبیل و غذا و... وارد بدن انسان می‌شود اما افزایش سرب در بدن اثرات ناگواری دارد.» به گفته او میزان سرب موجود در لوازم آرایش اگر از حد مجاز بیشتر باشد، می‌تواند موجب بیماری‌های کلیوی، نقرس و حتی صدمات مغزی شود: «تماس طولانی مدت با سرب باعث اختلالات کلیه، نقرس، تشنج، کوری، ضعف عضلانی و ... می‌شود، ضمن این که در زنان باردار موجب سقط جنین هم می‌شود.»

به گفته این متخصص، سازمان غذا و داروی آمریکا اعلام کرده هیچ‌کدام از لوازم آرایشی نباید 10 پی پی ام باشد.  پی پی ام واحد سنجش غلظت مواد است و منظور از 10 پی پی ام یعنی 10 میلی گرم از ماده حل شونده در 1 کیلوگرم از حلال حل شده باشد.

در سایت سازمان غذا و داروی آمریکا جدولی وجود دارد که میزان سرب موجود در لوازم آرایشی و بهداشتی برندهای مختلف را نشان می‌دهد: «هر چه برند معتبرتر است، میزان سرب مصرفی‌اش کمتر است. اما در شرایطی که مقدار زیادی از لوازم آرایشی که در ایران تهیه می‌شود، تقلبی هستند خریداران چطور می‌توانند از میزان سرب موجود مطمئن شوند.»
کریم رضایی هم در صحبت‌هایش به لوازم آرایشی و بهداشتی  تقلبی اشاره کرده است: « «سالیانه در کشور حدود ۱۴ هزار میلیارد تومان مواد آرایشی مصرف می‌شود که حدود ۸۵ درصد آن واردات قاچاق و اکثرا غیراستاندارد و غیر بهداشتی هستند و انواع کرم، پنکک و رژلب از مهم ترین این مواد به شمار می روند.»

الناز هم تا به حال چند بار متوجه شده لوازم آرایشی که مصرف می‌کند، با این که برندشان یکسان است کیفیت‌های متفاوتی دارند: «من پنکک اتود استفاده می‌کردم که اوایل عالی بود اما بعد از یک مدت کیفیتش داغون شد. بعد یکی از لوازم آرایش فروشان به من گفت که تقلبی‌اش وارد بازار شده.»

او حالا به مغازه‌ای که از آن خرید می‌کند، اعتماد دارد: «مغازه خیلی شلوغ است، مثلا ریمیل اورئال می‌خواهی. خود صاحب مغازه می‌پرسد تقلبی یا اصل؟ یکدفعه می‌بینی سه تا ریمل اورئال نشانت می‌دهد که از نظر خریدار هر سه یک شکل است و تفاوتی با هم ندارد اما می‌گوید اولی هجده تومان، دومی بیست و پنج تومان و سومی چهل و شش تومان. سومی اصل است و دوتای اول تقلبی اما آقای فروشنده می‌گوید که کیفیت دومی از اولی بهتر است و واقعا هم همیشه راست می‌گوید.»

شماره تلفن مغازه را از الناز می‌گیرم. یکی از شعبه‌های این مغازه در زیرزمین پاساژی در غرب تهران است که به گفته الناز همیشه برای رسیدن به جلوی ویترین مغازه باید در صف ایستاد. از  صاحب مغازه می‌پرسم چطور مطمئن باشیم که اجناسی که با عنوان اصل‌می‌فروشید واقعا اصل است: «اجناس اصل گران است و برای من به شکل چمدانی از آمریکا و فرانسه می‌آید، اغلب توسط اقوامم می‌رسند اما نمونه‌های تقلبی هم دربازار موجود است. من همیشه نمونه‌ها را با اصل جنس مقایسه می‌کنم. معمولا کسانی که بدل جنس را می‌زنند به جزئیات توجهی ندارند و در کلیات شبیه سازی می‌کنند. من همیشه اشکالات را پیدا می‌کنم و با خریدارانم هم صادقانه برخورد می‌کنم. برایشان توضیح می‌دهم این ریمل تقلبی است اما اصلش را هم دارم. گاهی هم اصل‌اش را ندارم، دو نوع تقلبی دارم اما کیفیتی یکی بهتر است، همه را توضیح می‌دهم»

او از مواد تشکیل دهنده لوازم آرایش اطلاعی ندارد اما تا دلتان بخواهد از این که کدام ثبات بیشتری دارند، کدام پخش نمی‌شود و کدام بیشتر خانم‌ها را راضی می‌کند، می‌داند: «همه اجناس تقلبی هم بد نیستند، گاهی ریملی که به طور متفرقه توی جعبه رولن یا اورئال ریخته شده کارآیی بهتری دارد، مثلا مژه‌ها را بلندتر می‌کند من همه را برای خریداران توضیح می‌دهم و برای همین هم همیشه شلوغ هستم.»
آقای «ص» از شغلش راضی است : «من مشتری‌های ثابت و دائمی دارم بعضی‌ها دوبار در هفته می‌آیند بعضی هفته‌ای یکبار ، عده‌ای دوبار در ماه و بعضی ماهی یکبار حتما سر می‌زنند و خرید می‌کنند.»

مرکز پژوهش مجلس سال گذشته اعلام کرد که گزارش‌ها نشان می‌دهد در سال 92 ، 5/2 درصد از هزینه خانوارهای ایرانی که صرف خرید  فراورده‌های آرایشی شده است. مدیر شبکه بهداشت کهکیلویه و بویر احمر هم گفته سرانه هر زن ایرانی در خرید مواد آرایشی حدود ۵۰۰ هزار تومان در سال است. آن ها ۳۰ درصد از درآمد قابل تصرف خود را هزینه خرید لوازم آرایشی می‌کنند. 

آقای «ص» می‌گوید: «والا با شناختی که من از خانم‌ها دارم فکر می‌کنم خیلی‌هایشان 50 تا 70 درصد حقوقشان را لوزام آرایش می‌خرند.» او مساله وجود سرب در وسایل آرایشی را هم شنیده و می‌گوید: «از قدیم گفتند هر چه پول بدهی آب می‌خوری من هم فکر می‌کنم هر چه بیشتر پول بدهی و لوازم آرایشی بهتر  یعنی با مارک معتبرتری بخری کم‌تر هم از نظر جانی ضرر می‌کنی. اما برای خانم‌ها بیشتر از سرب و ... این مهم است که کارآیی لوازم ارایش خوب باشد. ریمیل پخش نشود، پنکک ماندگار باشد و...»  

وجود سرب زیاد در لوازم آرایش تقلبی  تنها بخش خطرناک مواد آرایشی و بهداشتی نیست.  صفورا محبی معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی فسا  مرداد ماه امسال در گفت وگو با ایرنا از وجود آفلاتوکسین و پارابن در مواد آرایشی و بهداشتی تقلبی خبر داده : « آزمایش های انجام شده بر روی مواد آرایشی غیر مجاز و تقلبی نشان داده در اغلب آنها از مواد سمی و یا تاریخ گذشته استفاده شده و میزان ماده سمی 'آفلاتوکسین بی' در آنها بسیار بالاتر از حد مجاز است. » به گفته یک متخصص پوست افلاتوکسین  از طریق پوست جذب می‌شود باعث صدمات جبران ناپذیر کبدی می‌شود.

محبی در بخش دیگری از حرف هایش با بیان این که مواد شیمیایی متعدد به ویژه فلزات سنگین به کار رفته در ساخت مواد آرایشی در درازمدت باعث آسیب جدی به پوست می شود، می‌گوید: « مصرف کنندگان در هنگام انتخاب کرم های آرایشی باید به ترکیبات تشکیل دهنده آن که بر روی آنها درج شده دقت کنند و کرمی را برگزینند که فاقد 'پارابن' باشد.» پاراین، مواد نگهدارنده ای است که با خواص آنتی بیوتیکی در لوازم آرایش، مواد غذایی و دارو از آنها استفاده می شود.

با این حال بخش زیادی از خریداران لوازم آرایش به این حرف‌ها توجهی نمی‌کنند. مثل الناز که می‌گوید: «واقعیت این است که من فکر نمی‌کنم دل کسی به حال مردم بسوزد. این خبرها را احتمالا برای این می‌گویند که خانم‌ها بترسند و کمتر آرایش کنند. گشت ارشاد و ... جواب نداده یک راه جدید برای کنترل آرایش خانم‌ها شاید این حرف ها باشد وگرنه همه این آلودگی‌ها و حتی بیشتر توی آب و غذا و هوای ما هست. نیست؟" با صدای بلند می‌خندد.