اسکار اصغر فرهادی با نقشی از مشهد

مشخص نیست لحظه‌ای که نامش برای گرفتن بهترین فیلم خارجی خوانده می‌شود، کجا است، کنار چه کسانی مراسم «اسکار» را دنبال می‌‌کند و چه حالی دارد. 
او  پنج سال پیش اولین جایزه اسکار را برای «فیلم جدایی نادر از سیمین» دریافت کرد. خودش روی سن رفت، از آکادمی اسکار تشکر کرد و از آرزوی صلح در دنیا حرف زد. این دومین اسکار او و دومین اسکاری است که به یک فیلم ایرانی تعلق می‌گیرد اما این بار فرهادی در مراسم حاضر نبود. 
پیش تر اعلام کرده بود که در اعتراض به فرمان مهاجرتی دونالد ترامپ، در مراسم اسکار حاضر نمی‌شود اما این به معنی تحریم این رویداد مهم سینمایی و این جایزه نیست. به همین خاطر، دو نماینده برای حضور در این مراسم معرفی کرد؛ انوشه انصاری، اولین زن فضانورد ایرانی و «فیروز نادری» از محققان ارشد «ناسا».

وقتی نام فیلم «فروشنده» به عنوان برنده بهترین فیلم خارجی خوانده می‌شود، هر دو با هم روی سن می‌روند. فیروز نادری با کت و شلوار و پاپیون و انوشه انصاری با یک لباس رسمی بلند و یک شال رنگی که روی شانه‌هایش انداخته بود. طرح روی شال، نقشه فضایی شهر مشهد بود. او پیش از رفتن روی سن، به خبرنگار «بی بی سی» گفت که این طرح را انتخاب کرده تا نشان دهد در فضا مرزها معنی ندارند.

متن پیام فرهادی هم تاکید روی دیگر مرزبندی ها بود: «متاسفم که امشب در کنار شما نیستم. به احترام مردم کشورم و همه کسانی که به شیوه غیر محترمانه‌ای جلوی ورودشان به امریکا گرفته شده است، در این مراسم حاضر نشده‌ام. تقسیم بندی دنیا به "ما و دشمنان ما" توسط سیاستمداران افراطی، باعث ترسی می‌شود که توجیهی است دروغین برای خشونت و جنگ. سینماگران می‌توانند با چرخش دوربین‌هایشان به مشترکات انسانی، کلیشه‌های رایج را که از ملیت‌ها و ادیان ساخته شده، بشکنند و زمینه هم‌بستگی مردم دنیا را فراهم کنند. حالا ما بیش تر از هر زمان دیگر به آن نیاز داریم.»

از آغاز مراسم اسکار، سینماگران بارها به فرمان مهاجرتی ترامپ واکنش نشان داده‌اند. مجری مراسم با لحنی طنزآمیز گفت از دونالد ترامپ تشکر می‌کنم که با کارهای نژاد پرستانه‌اش، روی آکادمی را سفید کرده است. برنده بهترین طراحی چهره برای فیلم «جوخه خودکشی» نیز جایزه‌اش را به مهاجران تقدیم کرد و تعدادی از میهمانان آکادمی با یک ربان آبی روی لباس‌هایشان در مراسم حضور یافتند که نشان دفاع از آزادی‌های مدنی است.

اما وب سایت تحلیلی خبری «پلی لیست» در توییتی که به اشتراک گذاشته، بهترین سخنرانی مراسم را مربوط به سخنان فرهادی دانسته است: «بهترین سخنرانی اسکار امسال از آن کسی بود که در مراسم اسکار حضور نداشت.»

توییت این سایت با هشتگ «#Thesalesman» به اشتراک گذاشته شده است. در اولین ساعت اعلام نام فروشنده به عنوان بهترین فیلم خارجی آکادمی اسکار، این هشتگ و هشتگ «#Asgharfarhadi» به ترندهای جهانی شبکه توییتر تبدیل شده‌اند.

ایرانیان زیادی در سراسر دنیا مراسم اسکار را دنبال کرده و بسیاری از آن‌ها احساس خوش‌حالی، شادی و غرورشان را در شبکه‌های مجازی به اشتراک گذاشته‌اند. فرهادی پیش تر، وقتی جایزه «کن» را دریافت می  کرد، گفته بود: «فیلم‌های من، فیلم‌های شادی نیستند اما خوشحالم که توانسته‌ام با جایزه‌هایی که تا کنون گرفته‌ام، لااقل بخشی از مردم کشورم را خوشحال کنم.»

اشاره فرهادی به بخشی از مردم، تندروها است که از گرفتن جایزه او هربار ابراز نارضایتی می‌کنند. بعضی از آن‌ها جوایز او را سیاسی می‌دانند و برخی او را متهم به سیاه نمایی می‌کنند و می‌گویند او فیلم‌های تلخ می‌سازد تا جایزه‌های جهانی را به دست آورد. او در گفت‌و گویی که چند سال پیش با «اصغر فرهادی» انجام شد، در این باره گفت: «من درباره چیزهایی که می‌بینم، فیلم می‌سازم.»  

فروشنده هم فیلم تلخی است؛ روایت زوج جوانی که بازیگر تآتر هستند و قصه فروشنده «آرتور میلر» را روی صحنه اجرا می‌کنند. اما یک باره اتفاقاتی رخ می‌دهد که زندگی  ‌شخصی آن ها دچار تحول می‌شود و ...

فرهادی پس از ساخت فیلم «گذشته» در فرانسه، کار روی داستانی را آغاز می‌کند که در اسپانیا رخ می‌دهد اما برای جمع شدن بازیگران فیلم و شروع فیلم برداری، یک سالی زمان لازم است. او در مصاحبه با «ایسنا» گفته است دلش برای فیلم سازی در ایران تنگ شده بوده و به همین دلیل هم داستان فروشنده را که از مدت‌ها پیش در دست نگارش داشته است، تکمیل می‌کند و فیلم را مقابل دوربین می‌برد. 
این فیلم در جشنواره کن، جایزه بهترین فیلم نامه را برای اصغر فرهادی و جایزه بهترین بازیگر مرد را برای «شهاب حسینی» به ارمغان آورد و حالا جایزه بهترین فیلم خارجی اسکار را برای ایران گرفته است. این جایزه، نام اصغر فرهادی را در کنار «رانی کلمان»، کارگردان فرانسوی و «آکی‌را کوروساوا»، کارگردان ژاپنی قرار می‌دهد. هر سه کارگردان دوبار جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی را دریافت کرده‌اند؛ رنه کلمان در سال های 1950 و 1952 برای دو فیلم «دیوارهای مالاپاگا» و «بازی‌های ممنوع» و کوروساوا در سال‌های 1951 و 1975 برای دو فیلم «راشومون» و «درسو اوزولا».

فرهادی چهار سال پیش در گفت وگو با روزنامه «شرق» گفته بود از آثار «ویتوریو دسیکا»، «فدریکوفلینی» و « اینگمار برگمان» تاثیر گرفته است. فلینی و دسیکا هر کدام چهار بار اسکار بهترین فیلم خارجی را دریافت کرده‌اند. فلینی برای فیلم‌های «جاده»(1956)، «شب‌های کابیریا»(1957)، «هشت و نیم»(1963) و «آمارکورد»(1974) و دیسکا برای فیلم‌های «واکسی»(1947)، «دزد دوچرخه»(1949)، «دیروز، امروز، فردا»(1964) و «باغ فینزی کونتینی»(1971).

برگمان دیگر فیلم ساز محبوب فرهادی هم سه بار این جایزه را برای فیلم‌های «چشمه باکرگی»(1960)، «هم‌چون در یک آیینه»(1961) و «فانی و الساندر»(1983) از آکادمی اسکار دریافت کرده است.

احتمالا نزدیکان و دوستان فرهادی زمانی که این جوان قدکوتاه و فعال  اصفهانی، سریال «داستان یک شهر» را جلوی دوربین می‌برده، فیلم نامه سریال‌های مناسبتی می‌نوشته و حتی وقتی اولین فیلم بلند سینمایی خود را آماده می‌کرده، هرگز تصورش را نمی‌کردند روزی نامش در فهرست برندگان جایزه اسکار باشد. حالا هم شاید کسی تصور نکند روزی او رکورد فیلم سازان محبوبش را در به دست آوردن جوایز اسکار بزند. فرهادی وقت زیادی دارد...