چند داستان مشهور از تبانی در فوتبال ایران

آمار دقیقی از جابه جایی سالیانه یا سود قطعی بنگاه های شرط بندی وجود ندارد اما مثلا می گویند در هر هفتۀ لیگ قهرمانان باشگاه های اروپا ارقامی فراتر از نیم میلیارد دلار جابه جا می شود. سرمایه باشگاه های فوتبال هم سرجایش.
یک نمونه وطنی  نیز وجود دارد؛ «محمد احمدزاده»، مربی سابق «ملوان» یک بار در برنامه «90» گفته بود: «آن چه تن من را بارها لرزانده، این است که مدیران باشگاهی می گویند ما سالیانه چند میلیارد هزینه تیم‏داری می کنیم. چه ایرادی دارد 100میلیون هم برای داوری یا بازیکن حریف کنار بگذاریم؟»

پشت سالن شکیل فوتبال دنیا، یک «تاریک‎خانه» قرار گرفته است. نامش «مچ فیکسینگ» است. آن جا بازیکنِ حریف، داور،مربیِ مقابل و حتی مدیرش را می خرند و می فروشند. برای درک حداقلی مچ فیکسینگ می توانید کتاب خاطرات «ویلسون راج پرومال» سنگاپوری به نام «پادشاه کلونگ ها» را بخوانید؛ مردی که مسلما یکه تاز تغییر نتایج در فوتبال جهان است.

او کتاب خاطراتش را این گونه آغاز کرده است: «من یک ایجنت بازی های فیفا نیستم، من فقط واسطه هستم؛ کسی که به پشت خیال مردم پای می گذارد.»

او با ذکر نام و مدرک، ثابت کرده که فقط در 80 بازی ملی (تا پایان سال 2014) دست برده و نتایج مسابقات را از پیش تعیین کرده است. یکی از آن ها، دیدار دوستانه ایران و بحرین در سال 2010 میلادی بوده است. نوشته که من داور بازی را تعیین کرده بودم .

ویلسون چهار بار به زندان رفته است. بار اول برای تبانی آشکار در لیگ سنگاپور و بار دوم به دلیل پیشنهاد مستقیم به «لن بنت»، دروازه بان بیرمنگام و «دیمتری خارین»، دروازه بان چلسی برای تبانی و تغییر نتیجه بازی. سومین اتهامش که از همه سنگین تر است، تبانی مشهور و رسوایی «آسیاگیت»(Asiagate) بود که به تبانی تیم ملی زیمباوه در تور آسیایی اش مشهور شد. بار چهارم در سال 2008 رخ داد که وقتی نتایج فوتبال فنلاند را تغییر می داد، بازداشت شد و به سه سال حبس رفت. او معتاد مچ فیکسینگ است. در کتاب خاطراتش اعتراف کرده که حتی در روزهای حبس هم دست از تبانی و رایزنی و تغییر نتایج برنداشته است.

شبکه خبری سی ان ان در سال 2014 گزارش کرد حداقل 100 مورد تبانی آشکار از ویلسون به ثبت رسیده و قرار است هالیوود فیلمی در مورد او بسازد.

ویلسون اما تنها نیست. او را می توان فقط یکی از شاخه های درخت قطور مچ فیکسینگ در فوتبال جهان دانست. مشهورترین پرونده های تبانی در اروپا را شاید بشناسید؛ مثلا پرونده تاریخی «کالچوپولی» که سال 2006 فوتبال ایتالیا را تکان داد. «استفانو پالاتزی»، دادستان ایتالیایی و حاکم و قاضی این پرونده، بیش از 30 مرتبه تهدید به مرگ شد. او روی پرونده ای قضاوت می کرد که از مکالمات تلفنی مدیران باشگاه های «یوونتوس»، «میلان»، «فیورنتینا»، «لاتزیو» و «رجینا» شکل گرفته بود. تمام این باشگاه ها در قهرمانی یوونتوس و نایب قهرمانی میلان نقش داشتند.

پالاتزی حکم به سقوط چهار تیم اصلی محکوم در رسوایی مچ فیکسینگ داد. او هم چنین درخواست سقوط یوونتوس به سری« C»و فیورنتینا و لاتزیو را به سری «B» مطرح کرد. در حکم نهایی او آمده بود که دو جام قهرمانی سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ از یوونتوس پس گرفته شود. تمام این تیم ها بازی های فصل بعد در لیگ های پایین تر را با شش امتیاز منفی آغاز کردند.

نمونه هایی هم در روسیه، ترکیه، سوئد و انگلستان دیده شد. در آلمان، «روبرت هویزر»، داور الیت و بین المللی این کشور در سال ۲۰۰۵ اعتراف کرد ۶۷ هزار یورو برای تبانی دریافت کرده است. پنج سال قبل هم در کره‌جنوبی، «کیم جائه هونگ» و «جیون بیونگیوک»، دو داور کره‌ای به ترتیب به ۱۰ و پنج ماه حبس به دلیل تبانی در دیدارهای «کی لیگ» کره محکوم شدند.

مچ فیکسینگ مانند فوتبال، زاده غرب نیست. اتفاقا از شرق به غرب رسیده است. پیش‏قراول های تبانی و تغییر نتایج، کشورهای جنوب شرقی آسیا بوده اند. اما در غرب، موجی رسانه ای برای برخورد با این فساد گسترده جهانی وجود دارد. در شرق جهان، امور گاهی از دست متولیان خارج می شود.

«بهمن فروتن»، مربی باسابقه فوتبال ایران، یکی از فاش‎گویان در مورد مچ فیکسینگ گسترده در فوتبال شرق آسیا بود. سال 86 به روزنامه «جهان فوتبال» گفت: «در تایلند، سنگاپور یا مالزی به جز شما به عنوان مربی یا بازیکنان، کسان دیگری هم هستند که برای نتیجه بازی تصمیم می گیرند.»

او پس از مربی گری در آلمان و ترکیه و شرق آسیا، به ایران آمد. مربی «شموشک» نوشهر هم اسفندماه امسال به روزنامه «جوان» گفت: «دو سال بعد از مربی گری در شموشک، يكي از داوران را ديدم كه به من گفت دو امتياز بابت يكی از بازی‌های همان فصل به شما بدهكارم! او از من حلالیت خواست.»

در ایران، نمونه هایش کم نیستند اما چند نفر تا امروز به پرونده های تبانی یا مچ فیکسینگ ورود کرده اند؟ اتفاقی که این هفته و پس از قهرمانی «گیتی پسند» در لیگ فوتسال ایران افتاد، باز هم پرونده های بی ارزش شده تبانی در دستگاه های قضایی کشور و ورزش را باز می کند.

روز 20 اسفندماه، گیتی پسند اصفهان با ۶۰ امتیاز بالاتر از تیم‌های «دبیری»، «مس»، «حفاری» و «تاسیسات دریایی» قرار می گیرد و قهرمان می شود. این دومین قهرمانی «قانونی» آن ها پس از سال 1392 بود. اما در زمان اهدای جوایز، آن ها سه ستاره (به معنی سه قهرمانی در لیگ) را روی پیراهن بازیکنان خود قرار داده بودند.

شفاف ترین تبانی تاریخ فوتبال و فوتسال ایران اما برمی گردد به سال 1391 خورشیدی. تبانی تیم گیتی پسند با پرسپولیس در هفته پایانی لیگ محرز شد و جام قهرمانی هم بعد از پس گرفتن از گیتی پسند، به مسوولان باشگاه «منصوری» قرچک رسید. روز سوم تیرماه سال 91 کمیته استیناف فدراسیون فوتبال حکم نهایی خود در قبال باشگاه گیتی پسند رسما اعلام کرد.

در بند اول این حکم آمده بود: «تبانی دو تیم فوتسال گیتی پسند و پرسپولیس تهران به دلالت گزارش سه نفر کارشناس خبره، اظهار نظر بی شائبه مدیرعامل باشگاه فرهنگی ورزشی پرسپولیس تهران، اظهار نظر و گفت‌وگوی بازیکنان تیم فوتسال اخیر الذکر (پرسپولیس) در اطراف زمین بازی و نحوه و نوع بازی برخی بازیکنان تیم فوتسال پرسپولیس به قطع و تعیین، مسلم و مبرهن است.»

پیش از آن که کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال به این پرونده ورود کند، «محمد رویانیان»، مدیرعامل باشگاه پرسپولیس به دلیل آن چه تبانی محرز بازیکنان و مربیانش در این بازی می دانست، حکم به انحلال تیم فوتسال پرسپولیس داد. پرسپولیس در بازی پایانی، 11 بر 2 مقابل گیتی پسند شکست خورد.

آن ها خودشان را هم‎چنان قهرمان سه دوره لیگ می دانند؛ همان طور که «عباس جدیدی» پس از مثبت اعلام شدن دوپینگش، مدال طلای جهانی خود را پس نداد و هنوز در رزومه اش خود را قهرمان جهان معرفی می کند. اگر ویلسون راج پرومال تا امروز چهار بار برای تلاش در مچ فیکسینگ به زندان افتاده، در ایران هیچ کس به دلیل اتهام تبانی بازداشت، قضاوت و بعد مواخذه نشده است.

سال 1389 یک شاهکار تبانی در لیگ دسته سه رخ داد؛ جایی که «شهرداری هشتگرد» با 22 گل، تیم «آبیک» قزوین را شکست داد و به لیگ 2 رسید. یک روز بعد «رحیم مافی»، سرمربی تیم شکست خورده آبیک به فدراسیون فوتبال می رود و به مسوولان کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال خبر می دهد که طی یک هفته گذشته، دو بار به او پیشنهاد شده که برای شکست با تفاضل بیش از 20 گل (که دقیقا نیاز باشگاه هشتگردی برای صعود به لیگ بالاتر بوده)، شش میلیون تومان نقد دریافت کند. گفته بود پیش از مسابقه حتی از سوی فردی ناشناس هم تهدید شده بود اما تن به تبانی نداده است. اما روز مسابقه مطلع شده که  هشت بازیکن تیمش با دریافت مجموعا پنج میلیون تومان (به صورت میانگین هر نفر 625 هزار تومان)، حاضر به مچ فیکسینگ شده اند.

تنها اتفاق، سقوط هر دو تیم به لیگ پایین تر (زیرگروه و محلات) بود اما نه کسی دستگیر می شود، نه کسی مواخذه. زمستان سال 87 تعدادی دلال و واسطه فوتبال به دلیل تبانی و جابه جایی غیررسمی بازیکنان فوتبال دستگیر شدند. پرونده آن ها در آستانه انتخابات سال 88 و بعد از اتفاقاتی که پس از آن در کشور افتاد، به بایگانی رفت.

شمارش نمونه ها از حوصله این مطلب خارج می شود. داستان «علی دایی» و پرونده «محسن قهرمانی»  فقط یک نمونه است. ماجرای گزهای سکه دار مدیران فوتبال اصفهان هم که تازگی «محمد دادکان»، شفاهی کرده، چندان برای اهالی فوتبال ناشناخته نیست.  رییس سابق فدراسیون فوتبال دی ماه امسال گفت: «الان آقای تاج رییس فدراسیون است. اگر چیزی بگویم، می گوید که می خواسته علیه من سخن بگوید. به شما خیلی راحت می گویم که این اتفاق در اصفهان افتاده و سکه لای گز گذاشته و به داوران ما دادند. آقای دانشور(دبیرکل وقت فدراسیون فوتبال) این مطلب را کشف کرد. خودم او را فرستادم. من به آقای دانشور گفتم بدون آن که کسی متوجه شود، به اصفهان برود. او هم در رخت‎کن جعبه های گز را گرفت و دید که داخلش سکه است.»

دادکان البته بخشی از فسادی که در زمان ریاست خودش بر مجموعه های تحت امرش حاکم شده بود را ندید. اگر می دید، بی تردید مقابله می کرد؛ مثلا وقتی شنید یکی از داوران لیگ برتری توسط مدیرعامل یک باشگاه نظامی در مشهد پس از بازی، در صندوق عقب یک پیکان به جاده های شاندیز مشهد منتقل و شبانه رها شده، ابتدا با باشگاه و مدیرعامل سردارش برخورد کرد. ولی وقتی باخبر شد دستی در مچ فیکسینگ داشته، حکم به محرومیت دسته جمعی چند داور در فوتبال ایران را داد.

دادکان شاید خبر نداشت پس زمینه بازی «پیکان» تهران و «پگاه» گیلان (بعدها به «داماش» تغییرنام داد) چه تماسی با داوران گرفته شده بود. دو ماه بعد از همان مسابقه «پلی آف» که سرانجام پیکان به لیگ برتر صعود کرد، یکی از مدیران فدراسیون فوتبال در جشن باشگاه «سپاهان» به یکی از روزنامه نگاران قدیمی گفته بود: «شب قبل از بازی، با داور ما تماس گرفتند و پیشنهاد 20 میلیون تومانی دادند. داور به من زنگ زد و گفت پاکتی آورده اند برای من و کمک داورها. ما بلافاصله گفتیم شما برگردید و تیم داوری را تغییر دادیم. خودم به واسطه باشگاه پیکان زنگ زدم و گفتم از این به بعد بیایید سراغ کدخدا، نروید با داور حرف بزنید!»

این روزها هم شایعاتی به گوش می رسد از تبانی در لیگ یک و بازی حساس دو تیم گیلانی در دوم اسفندماه. داور بازی برخورد توپ با پای بازیکن را خطای پنالتی اعلام می کند؛ یا مثلا جدا شدن ناگهانی یک بازیکن از ترکیب تیمش بعد از شنیدن خبر پیشنهاد  500 هزار تومانی تیم حریف.

همه این ها هست اما کسی سراغ ویلسون های وطنی نمی رود. انگار که سفره ای پهن شده است و همه با هم باید میل کنند. حتی گیتی پسند هم می تواند جام پس گرفته شده اش به دلیل تبانی را روی سینه بازیکنانش به عنوان افتخار بنشاند.