آیا وضعیت انتخابات ۹۶ مثل انتخابات ۸۴ می شود؟

شباهت ها

۱) طراحی چندلایه اصولگرایان در انتخابات و تبدیل کردن روحانی به نماد فساد و اشرافیت  (مانند هاشمی۸۴)  مهم ترین شباهت انتخابات سال ۹۶ به ۸۴ است. اساسا دوگانه اشرافیت و محرومان در این انتخابات هم تکرار شده و در رویدادی قابل تامل، طبقه کارگر به محور تبلیغات محافظه کاران و تندروهای ایرانی تبدیل شده، هرچند بخش مهمی از نیروهای چپ ایران در رسانه ها از روحانی حمایت می کنند.

۲) میزان رای های مردد و نامعلوم یک شباهت مهم دیگر است. بر اساس یک نظرسنجی اسفند۸۳، ۴۸درصد گفته بودند رای نمی دهند یا تصمیم نگرفته اند. بر اساس نظرسنجی امروز موسسه ایپو، ۴۶درصد گفته اند مردد هستند یا نمی گویند به کی رای می دهند.

۳) ظهور ابراهیم رئیسی به عنوان پدیده انتخاباتی و رشد رای معنادار او شبیه ظهور احمدی نژاد ۸۴ است. این پدیده در روستاها و شهرهای کوچک هم مثل سال ۸۴ شده و از همین روست که امروز جهانگیری از حامیان روحانی خواسته دراین مناطق فعال تر باشند. احمدی نژاد اسفندماه۸۳ در نظرسنجی ها نفر هشتم بود، خرداد۸۴ نفر چهارم یا سوم شد و تیرماه همان سال با ۱۹.۵درصد همراه با هاشمی که ۲۱درصد کسب کرد، راهی دور دوم شد. رای رئیسی بر اساس نظرسنجی ایپو حدفاصل ۱۶تا۲۵ اردیبهشت از ۱۲درصد به ۲۴درصد رسیده و با احتساب رای های انتقالی از انصراف قالیباف و الگوی انتقال رای احتمالا ۳۰درصد شده است. این میزان رشد رای برای کسی که اولین بار است در میدان انتخابات حاضر شده و تجربه سیاسی و انتخاباتی اش از احمدی نژاد۸۴ ضعیف تر بود، خیلی مهم و حتی خوب است.

۴) علیرغم سکوت سپاه در سطح بالا، هماهنگی گسترده تشکیلاتی برای حمایت از رئیسی در جریان است. همه نیروهای تندروی نزدیک به آیت الله خامنه ای بر او توافق دارند و مانورهای انتخاباتی مانند اصفهان و احتمالا امروز در تهران با قدرت توسط صداوسیما در حال پمپاژ به جامعه است.

تفاوت ها

۱) در انتخابات ۸۴، رئیس جمهور مستقر کاندیدا نبود. رئیس جمهور بودن روحانی دست او را برای تبلیغات گسترده و استفاده قوی از امکانات دولتی و بذل و بخشش های انتخاباتی باز گذاشته است. هیات دولت هم از جهانگیری کاندیدا گرفته تا ظریف دپیلمات به عنوان یار کمکی به فعالیت های انتخاباتی مشغول ند.

۲) با توجه به قطعی بودن انصراف جهانگیری، در روز انتخابات نهایت ۳ کاندیدا و با توجه به ناچیز بودن رای میرسلیم، رقابت صرفا بین روحانی و رئیسی است. با اندکی اغماض می توان گفت دور دوم سال ۸۴ اکنون در حال تکرار است. با توجه به وضعیت موجود رئیسی برای پیروزی، نیازمند رای ۷۰درصد از کسانی است که مردد هستند یا نگفته اند به چه کسی رای می دهند. با توجه به روزهای اندک باقیمانده به انتخابات، وقوع چنین رخدادی نیازمند معجزه یا امداد غیبی است.

۳) روحانی در بین اصولگرایان به شدت منفور است. در جامعه هم رای منفی بالایی دارد ولی اندازه هاشمی۸۴ منفور نیست. صادق زیباکلام می گفت دور دوم ۸۴ اگر چوب خشک هم مقابل هاشمی بود، رای می ِآورد. روحانی آورده ای چون برجام دارد و بر خلاف ۸۴ که نیروهای اصلاح طلب پشت سر سه کاندیدا پراکنده بودند، اکنون همه نیرو و پتانسیل اصلاح طلبان پشت سر او جمع ند و سرمایه اجتماعی مهمی مانند خاتمی که در سال ۸۴، وضعیت مبهمی داشت، تمام قد پشت سر او هستند.

۳) جامعه ایران در مقایسه با ۸۴، به شدت رسانه ای شده و شبکه های اجتماعی مجازی مانند یک پادزهر قوی در مقابل شبیه سازی های احمدی نژادی عمل می کنند و قادر به حمله و دفاع هستند. شهروند-رسانه ها که احساس مسئولیت قوی هم دارند، می توانند یک سپر حمایتی خوب برای روحانی باشند.

۴) دخالت علنی آیت الله خامنه ای در انتخابات نسبت به سال ۸۴ کمتر محسوس است و دولت روحانی نسبت به دولت خاتمی از قدرت بیشتری برای جلوگیری از تخلفات انتخاباتی برخوردار است.

۵) شخصیت انتخاباتی رئیسی، خلاقیت و مهارتش در سیاست ورزی از احمدی نژاد ضعیف تر است. در عین حال کارنامه او به ویژه از منظر حقوق بشری شناخته شده تر از احمدی نژاد است و کار سختی برای تاثیرگذاری بر آرای مردد دارد.

جمع بندی: رخ دادن وقایع ۸۴ در انتخابات ۹۶ و ظهور یک احمدی نژاد دیگر غیرممکن نیست ولی با توجه به داده های موجود، دور از ذهن است.