پیروزی روحانی و سرنوشت برجام داخلی

حسن روحانی رئیس جمهور ایران ماند. این خبر کوتاه نتیجه ساعت ها انتظار میلیون ها ایرانی برای شنیدن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری بود. بر اساس آمار اولیه وزارت کشور او ۵۶درصد رای را کسب کرده است.

پیروزی حسن روحانی از نظر حائز اهمیت بالاست. در طول چهار سال گذشته، اصولگرایان به طور مکرر به رای ۱۸.۶میلیونی که اندکی بیش از ۵۰درصد بود اشاره و آن را لب مرزی توصیف می کردند. کسب رای بیشتر این بهانه را از اصولگرایان می گیرد و هم موقعیت سیاسی و اجتماعی او را بهبود می بخشد. با این حال اصولگرایان چنین موقعیتی را قطعا نمی پذیرند. آنها به طور مکرر با یادآوری رای بیش از ۱۰میلیون ابراهیم رئیسی، تلاش می کنند از منظر یک اقلیت پر زور وارد میدان منازعه با روحانی شوند. تجربه نسبتا موفق آنها در اجماع بر رئیسی به عنوان کاندیدای نهایی عامل دیگری است که به ژست اقلیت پرزور کمک می کند.

مقابله با اقلیت مدعی اما یک وعده مهم انتخاباتی روحانی بوده است. او با وعده های مشخصی چون رفع حصر و برداشته شدن بقیه تحریم ها و وعده های کلی چون گسترش آزادی ها و مقابله با حکومت اقلیت، در ماه های آینده با حجم بالایی از انتظارات مواجه است. همانگونه که او در جریان انتخابات تاکید کرد پاسخ دادن به این توقعات نیازمند موافقت آیت الله خامنه ای است.

مجموع وعده های چهارگانه روحانی را می توان برجام داخلی توصیف کرد. پاسخ دادن به این سوال که آیا او می تواند مانند توافق هسته ای، سیاست «نرمش قهرمانانه» را پشتوانه خود بداند، دشوار است. آیت الله خامنه ای پیش از انتخابات اعلام کرد: «تغییر رفتار جمهوری اسلامی با تغییر نظام هیچ فرقی ندارد.» تحقق برخی وعده های روحانی در زمینه رفع تحریم های مربوط به حمایت از تروریسم و یا حقوق بشر، نیازمند تحول اساسی در رفتارهای جمهوری اسلامی است. از این منظر، به نظر نمی رسد چشم انداز روشنی برای تحول دیده شود، به ویژه اینکه قوه قضاییه ایران که مهم ترین بازوی اجرایی آیت الله خامنه ای در این حوزه هاست، در جریان انتخابات مواضع مقابله جویانه ای با حسن روحانی داشت. رئیس قوه قضاییه وعده داده است که پس از انتخابات به برخی سخنان روحانی پاسخ می دهد. این پاسخ می تواند آغاز دور تازه ای از تنازع سیاسی بین قوه مجریه و قوه قضاییه باشد.

یک وعده مهم دیگر روحانی به رفع حصر از موسوی، رهنورد و کروبی باز می گردد. در این زمینه، اشارات انتخاباتی روحانی و سخنان علی مطهری که پیگیر حل این مشکل است، نشان می دهد مخالف اصلی این موضوع شخص رهبر جمهوری اسلامی است. روحانی گفته است حاضر است برای برخی امور ده ها بار دست خامنه ای را ببوسد، این یعنی نهایت آمادگی برای انعطاف در مذاکره پیرامون این موضوع که اندک اندک حیثیت سیاسی روحانی به آن گره خورده است. کار روحانی برای حل مشکل در این زمینه آسان تر از بحث تحریم هاست.

اما علاوه بر مسائل سیاسی، افزایش بیکاری و رکود اقتصادی هم دو موضوع مهمی بودند که در طول انتخابات رئیس جمهور ایران را آزار دادند. بر اساس قانون برنامه ششم توسعه دولت موظف است در طول سال ۹۵۰هزار شغل ایجاد کند. دولت روحانی در جریان انتخابات یک سازوکار حمایتی برای بیکاران ارائه داد. میزان موفقیت این طرح می تواند به یک شاخص مهم در زمینه ارزیابی کارنامه دولت تبدیل شود.

علاوه بر بیکاری که یکی از بحران آینده اقتصاد و جامعه ایران توصیف می شود، پذیرش ضمنی رکود اقتصادی توسط دولت هم می تواند یک نقطه شروع دیگر در این زمینه باشد. حسن روحانی در این زمینه به طور مشخص رکود در بخش مسکن را پذیرفته و انتقادهای جدی در زمینه اجرای طرح مسکن مهر هم وجود دارد. خروج از رکود و بهبود وضعیت تولید داخلی یک مولفه مهم دیگر برای ارزیابی دولت روحانی است و مسکن می تواند یک نقطه شروع مناسب باشد.

یک حوزه مهم دیگر برای دولت، حوزه دیپلماسی است. اجرایی کردن برجام و حل مسئله سوریه دو اولویت مهم دولت روحانی اند. دولت در زمینه برجام از توانایی نسبی برای پیشبرد برنامه هایش برخوردار است و پیروزی در انتخابات کمک می کند در طول سال های آینده تاثیر اجرای برجام در اقتصاد ایران به صورت ملموس تری حس شود ولی در زمینه سوریه کماکان اختیار خاصی ندارد و نتیجه انتخابات هم تغییری در رفتار ایران در این زمینه ایجاد نخواهد کرد.