خط و نشان AFC برای فوتبال ایران؛ بوی تند تهدید

مهرداد شفیع پور، شهروند خبرنگار

«کنفدراسیون فوتبال آسیا»(AFC) به طور جدی فوتبال ایران را زیر ذره بین قرار داده است. چهارشنبه 21 تیرماه، این کنفدراسیون در نامه ای تهدیدآمیز خطاب به تمامی باشگاه های فوتبال آسیا که مجوز حضور در «لیگ قهرمانان آسیا» را به دست آورده اند، تاکید کرده است که باید شفافیت در مسایل مالی و هم‎چنین پرداخت بدهی های گذشته خود را روش کنند. در این بین، از باشگاه های ایرانی «استقلال»، «پرسپولیس»، «نفت تهران» و «تراکتورسازی تبریز» به صورت جداگانه نام برده شده است.

حساسیت کنفدراسیون فوتبال آسیا را می توان درک کرد. همین حساسیت ها بود که «محسن صفایی فراهانی»، رییس وقت فدراسیون فوتبال ایران(بین سال های 1376 تا 1381) را وادار کرد بدون هیچ امکاناتی، خاک برداری فوتبال حرفه ای ایران را در یک برهوت آغاز کند. او درحالی برای فوتبال ایران نام حرفه ای گذاشت که تقریبا هیچ یک از اصول حرفه ای در آن به چشم نمی خورد؛ فوتبالی که دولتی بود، زیر نظر نهادهای مختلف دولتی و نظامی اداره می شد، سودآوری و درآمدزایی نداشت، حق پخش تلویزیونی و اسپانسرهای مالی برایش تعریف نمی شد و از اساس‏نامه ای حرفه ای محروم بود.

اما با آغاز لیگ قهرمانان باشگاه های آسیا (از سال 2002 میلادی) آرام آرام نظارت های کنفدراسیون روی باشگاه های حرفه ای فوتبال آسیا هم جدی تر شد. مهم ترین نمونه اش، نامه ای بود که پاییز سال 1389 به باشگاه های ایرانی رسید. کنفدراسیون فوتبال آسیا در این نامه خطاب به فدراسیون فوتبال ایران اعلام کرد در صورتی که اساس‎نامه باشگاه های لیگ برتری و همین طور تراز مالی این باشگاه ها به صورت روشن به کنفدراسیون اعلام نشود، هیچ یک از باشگاه های ایرانی حق حضور در رقابت های لیگ قهرمانان باشگاه های آسیا را نخواهند داشت.

کنفدراسیون فوتبال آسیا به صورت جدی خواهان اعلام استقلال باشگاه های ایران از دولت بود. برای همین در طرح بازرسی خود از باشگاه های ایرانی در سال 1389، به فدراسیون فوتبال ایران 9 ماه (تا پایان بهار سال 1390) فرصت داد تا تمامی مدارک باشگاه های حاضر در لیگ برتر را آماده و ارسال کنند. در عین حال، نماینده های این کنفدراسیون هم برای بررسی وضعیت سخت افزاری باشگاه ها به ایران آمدند.

نهایت تلاش ایران، تغییرات جزیی در اساس‎نامه ها بود؛ برای نمونه، باشگاه های پرسپولیس و استقلال به عنوان شرکت های مستقل ثبت شدند اما در اساس‏نامه این شرکت ها، وزیر ورزش و جوانان به عنوان رییس مجمع هر دو باشگاه معرفی شد. به این ترتیب، باز هم باشگاه های استقلال و پرسپولیس زیر نظر دولت باقی ماندند. 
همین پروسه برای باشگاه های صنعتی هم تکرار شد؛ باشگاه هایی که به صورت جدا از مجموعه های وزارت صنایع به ثبت رسیدند ولی روسای مجمع های این باشگاه ها، باز هم روسای کارخانه های صنعتی باقی ماندند.

باشگاه «صبا» نمونه دیگری است. صبا ابتدا «صاباتری» بود و زیر نظر وزارت دفاع اداره می شد. سال 86، در دولت «محمود احمدی نژاد»، این باشگاه به قم منتقل شد و زیر نظر استانداری قرار گرفت. سال 1390 به عنوان باشگاهی خصوصی به ثبت رسید که رییس هیات مدیره اش همواره استاندار قم تعیین می شد. باشگاه «تراکتورسازی» تبریز نیز با همین فرمول خودش را خصوصی معرفی کرد. با این تفاوت که رییس هیات مدیره باشگاه از سوی لشکر «عاشورا» سپاه معرفی می شود.

حتی راه های میان بری که باشگاه های فوتبال ایران امتحان کردند هم راه حل نهایی نبودند. «محمد دادکان»، رییس وقت فدراسیون فوتبال ایران فروردین ماه سال 1391 در گفت و گو با خبرگزاری «ایسنا»، راه حل های باشگاه های ایران برای نشان دادن استقلال خود از بدنه دولت و نهادهای نظامی را نوعی «کلاه برداری» دانست و گفت: «ماه تا ابد پشت ابر نمی ماند.»

جملات او با حمله تند وزیر ورزش و جوانان دولت محمود احمدی نژاد روبه رو شد. «محمد عباسی» بدون آن که نامی از دادکان ببرد، در جلسه امور مشترک فدراسیون ها گفت: «بعضی از داخل کشور به نهادهای بیگانه کدهایی می دهند.»

نیازی به کدهایی از داخل ایران هم نبود؛ فدراسیون فوتبال ایران هر ساله باید پاسخ‎گوی سوالات کنفدراسیون فوتبال آسیا می شد. «علی کفاشیان»، رییس پیشین فدراسیون فوتبال ایران سال 1390 اعلام کرد با ارسال مدارک مالی باشگاه های لیگ برتری به کنفدراسیون فوتبال آسیا، دیگر خطری فوتبال ایران را تهدید نمی کند. اما تیرماه سال 1391 باز هم نامه ای از سوی کنفدراسیون خطاب به ایران رسید که هم‎چنان تراز مالی باشگاه هایی مانند استقلال، پرسپولیس، تراکتورسازی، «فجرسپاسی» شیراز، «مس» کرمان و «داماش» گیلان را نامشخص و پر ابهام اعلام می کرد.

سال 1392 دوباره نماینده های کنفدراسیون فوتبال آسیا به تهران آمدند؛ درست وقتی که تمام اخبار فوتبال ایران پیرامون حضور در جام جهانی سیر می کردند. اما این بار با توجه به قطعی شدن قرارداد حق پخش تلویزیونی میان فدراسیون فوتبال ایران و سازمان صداوسیما، بخشی از نگرانی های کنفدراسیون در مسایل مالی از بین رفت.

نظارت های کنفدراسیون فوتبال آسیا روی باشگاه های حرفه ای آسیا تمام نشدنی است. این ماجرا فقط مختص به ایران هم نیست؛ برای نمونه، کره جنوبی خودش را تمام قد با قوانین کنفدراسیون وفق داده است. 
لیگ برتر کره جنوبی ملقب به «کی‎لیگ کلاسیک»(K League Classic) در سال 1983 میلادی با 12 تیم متولد شد. طی یک و نیم دهه اخیر، هیچ باشگاهی از این لیگ به دسته پایین تر سقوط نکرده و هیچ باشگاهی هم از لیگ های پایین راهی کی لیگ نشده است. دلیلش را فقط می توان در قوانین سخت‎گیرانه فدراسیون کره جنوبی در اجرای اصول باشگاه داری حرفه ای کنفدارسیون فوتبال آسیا دید. باشگاه هایی فقط در کی لیگ حضور دارند که صاحب ورزشگاه اختصاصی، تراز مالی مثبت و درآمدزایی، آکادمی رده های پایه، اسپانسرهای مشخص و همین طور اساس‎نامه خصوصی و دقیق باشند. معیار فقط نتایج نیست.

اما تقریبا می توان گفت در فوتبال ایران چنین پارامترهایی وجود خارجی ندارند. در لیگ برتر ایران، شاید فقط «گسترش فولاد» و «پدیده» در حال حاضر به صورت کاملا خصوصی اداره می شوند. باقی باشگاه ها وابستگی هایی به استانداری ها، کارخانه های صنعتی، نیروهای نظامی و همین طور وزارت ورزش و جوانان داشته و دارند. همین دو باشگاه گسترش فولاد و پدیده هم البته در زمینه تراز مالی باز هم به سودآوری نرسیده اند.

حالا باید تهدید جدید کنفدراسیون را به شکل جدی دنبال کرد. در نامه ای که برای فدراسیون فوتبال ایران ارسال کرده، ضمن هشدار به باشگاه های ایران مبنی بر خودداری از انجام هزینه های گزاف، تأکید شده است باشگاه هایی که بدهی های خود را پرداخت نکنند و از شفافیت مالی برخوردار نباشند، نه تنها مجوز حرفه ای کسب نمی کنند بلکه از مسابقات فصل آینده لیگ قهرمانان آسیا هم محروم می شوند. این تهدید به صورت مستقیم متوجه باشگاهی مانند «نفت» تهران می شود.

باشگاه نفت تهران نه تنها بدهی های انباشته ای از سال های قبل دارد که حتی وضعیت مدیریتی آن هم مشخص نشده است. همین باشگاه باید در لیگ قهرمانان آسیا هم شرکت کند. کنفدراسیون این بار جدی تر وارد شده؛ نه تنها نماینده های ایرانی حاضر در لیگ قهرمانان را تهدید کرده است که دوباره می خواهد تمام امکانات سخت افزاری و مدارک مالی و اساس‎نامه باشگاه ها را چک کند.

حالا وب سایت برنامه تلویزیونی«90» اعلام کرده است که کارشناسان آلمانی کنفدراسیون‏ این هفته از چهار باشگاه لیگ برتری بازدید می‌کنند.‏ دو کارشناس آلمانی کنفدراسیون قرار است طی روزهای 27 تا 29 تیرماه از باشگاه های پرسپولیس، استقلال، «گسترش فولاد» تبریز و «ذوب آهن» اصفهان دیدن کنند. نه ذوب آهن و نه گسترش فولاد فصل آینده در لیگ قهرمانان باشگاه های آسیا حضور نخواهند داشت اما کنفدراسیون آسیا می خواهد میزان استانداردهای لیگ ایران و باشگاه های ایرانی را بار دیگر ارزیابی کند.

نتیجه این ارزیابی ها نه تنها روی تعداد نماینده های فوتبال ایران در لیگ قهرمانان آسیا تاثیرگذار خواهد بود که حتی بخشی از آینده فوتبال داخلی ایران را هم رقم می زند. «سهیل مهدی»، مسوول مجوز حرفه ای باشگاه های ایران در سازمان لیگ به خبرگزاری «مهر» گفته است کنفدراسیون برخلاف سال های گذشته، به صورت علنی هشدار خود را رسانه ای کرده است و این یعنی بیش از قبل روی فوتبال ایران حساسیت نشان می دهد.