مهم ترین دستورکار اصلاح طلبان در شهرداری تهران چیست؟

شورای جدید شهرتهران با اعضای ناشناخته اش در حالی آماده آغاز فعالیت هایش می شود که نه از برنامه های اعضایش اطلاع درستی در دست است و نه از وضعیت حساب های شهرداری پایتخت کشور، گزارش دقیقی موجود است.  شهرداری در مقام یک دولتی محلی که کارفرمای پروژه های مختلف و متعددی ست مرکز ثقل منافع اقتصادی گروه های سیاسی نیز است و از این منظر، حساسیت ها درباره وضعیت موجود و چشم اندازش، دوچندان است.

اصولگرایان در حالی با شورای شهر تهران خداحافظی می کنند که ۱۲ سال تصدی خود بر این نهاد را صرف تحکیم جایگاه خود و بسط انحصارشان در اجرای پروژه های شهرداری کرده اند. حاصل این سال ها، ایجاد شبکه ای از ارتباطات و منافع پیرامون دولت محلی کلانشهر تهران بوده که یک شبه و با رای مردم کنار نخواهد رفت. پروژه ها٬ پیمانکاران٬ مجریان و مشاوران پروژه های مختلف٬ مستقل از علائق سیاسی خود٬ می توانند به بهانه هزاران کارمند و کارگری که به کار گرفته اند، به شورای جدید فشار بیاورند تا تغییری در وضعیت فعلی پدید نیاورد.

در برابر این شبکه پیچیده و مبهم ارتباطات و منافع شورای شهری قرار دارد که اعضایش پیروزی خود را مدیون حمایت سید محمد خاتمی، رئیس جمهور اسبق می دانند که توان مانور سیاسی چندانی ندارد. از طرف دیگر اعضای لیست امید با وجود رای بالایشان یا سوابق مدیریتی درخشانی ندارند یا سوابق آنها در بهترین حالت به دوران إصلاحات منحصر می شود. اختلافات بین اعضای شورا در انتخاب شهردارش خودش را نشان داده و حتی بسیاری از ناظران احتمال تکرار رویدادهای شورای شهر اول تهران را می دهند که به انحلال این شورای منجر شد.

پیروزی اعضای لیست امید به معنای حذف کامل اصولگرایان از شورای شهر نیست. اصولگرایانی مانند مهدی چمران در میان اعضای علی البدل حاضرند و با کناره گیری تنها یکی از اعضای اصلاح طلب می توانند وارد شورای شهر بشوند. آنها شاید در میان اعضای اصلی حاضر نباشند ولی حضورشان هنوز ملموس است و توان هدایت و رهبری مخالفت های احتمالی با تصمیمات لیست امید را دارند. در سال های گذشته، اصولگرایان نشان داده اند که به خوبی می توانند برای تشکیل ائتلاف زمینه های مشترکی در منافع اقتصادی بیابند که به تغییر موضع کسانی مانند الهه راستگو منجر شود که با حمایت اصلاح طلبان به شورای شهر راه یافت ولی از شهرداری محمدباقر قالیباف حمایت کرد. آنها می دانند در روند اداره شهری مانند تهران، فرصت های بسیار زیادی برای به چالش کشیدن شورای جدید وجود دارد که بسیاری از اعضایش پایگاه مردمی ندارند و خاستگاه اجتماعی شان محدود به خانواده هایی ست که در عرصه سیاست ایران بعنوان اصلاح طلب شناخته می شوند. 

این درست است که آخرین نفر لیست امید ٬ بشیر نظری٬ بیش از ۲۶۰ هزار رای بیشتر از اولین نامزد اصولگرا٬ مهدی چمران٬ آورده ولی این هم درست است که بدون حمایت سید محمد خاتمی بسیاری از اعضای لیست امید اصولا رای نمی آوردند، ولی با درنظر گرفتن اینکه رای اصولگرایان راییست برخاسته از پایگاه اجتماعیشان پایگاهی که ۱۲ سال گذشته صرف پرورش پیوندهای خود با آن کرده اند، می توان گفت اصولگرایان نه تنها تجربه بهتری در سیاست ورزی شهری دارند بلکه چهارچوب های این سیاست ورزی را شکل داده اند و زمین بازی را خود تعریف کرده اند.

به تسلط اصولگرایان به قواعد بازی، باید ابهام وضعیت مالی شهرداری را افزود. در حالیکه هنوز صحبت از املاک نجومی و استخدام مداحان حامی محمدباقر قالیباف در مناصب حساس مدیریتی در شرکت های وابسته به شهرداری می شود٬ کسی از میان لیست امید نه برنامه ای برای پیشگیری از بروز مجدد این رسوایی ها داده و نه می توان ادعا کرد که اصلاح طلبان رفتار متفاوتی را در این زمینه در پیش خواهند گرفت. در کنار املاک نجومی، رسوایی حقوق های نجومی در اذهان مردم زنده است. رسوایی که  در طی آن صفدر حسینی رئیس صندوق توسعه ملی در مجموع ر سال ۱۳۹۴ جمعاً حدود ۶۸۶ میلیون تومان بابت حقوق بعلاوه ۳۰۰ میلیون تومان تسهیلات وام آن هم با نرخ سود ۴ درصد از صندوق توسعه ملی دریافت کرد.

عدم شفافیت اصولگرایان در مسائل مالی شهرداری اکنون  امتدادش به عدم شفافیت  اصلاح طلبان رسیده است. پس از آنکه شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان اعضای لیست امید را در پشت درهای بسته نهایی کرد و برای تایید به سید محمد خاتمی داد٬ اکنون بحث های مربوط به انتخاب شهردار هم در پشت درهای بسته دنبال می شود. بسیاری از اصلاح طلبان محور تبادل نظر درباره آینده شهرداری را از إصلاحات ساختاری این نهاد و یا حسابرسی وضعیت مالی آن به حرکت های نمادینی مانند جوانگرایی و یا انتخاب اولین شهردار زن تغییر داده اند. این در حالیست که شهرداری تهران دستگاهی ست فربه با لایه های متعدد تصمیم گیری و گروه های ذینفع بسیار که  سلامت مالی آن مبهم است.

اطلاعات زیادی درباره حساب های مالی شهرداری در دسترس عموم نیست. ولی به نظر می رسد که در ۱۲ سال گذشته شهرداری تهران  بدهی های مختلفی را هم به اشخاص حقیقی و هم به بانکها انباشت کرده است. محمد مهدی تندگویان٫ فرزند وزیر نفت دوران جنگ و عضو اصلاح طلب و علی البدل دوره چهارم شورای شهر تهران در سال ۱۳۹۵ در مصاحبه ای تخمین زد که شهرداری ۲۰ هزار میلیارد تومان بدهی بانکی و ۱۴ هزار میلیارد تومان بدهی به اشخاص حقیقی دارد.

اعضای شورای چهارم حتی بر سر میزان این بدهی ها تفاهم ندارند. محمد سالاری رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی در آبانماه ۹۵ اعلام کرد بدهی بانکی شهرداری تهران تنها ۱۲هزار میلیارد تومان است.

اولویت بندی برای پرداخت این بدهی ها اولین گام شورای جدید برای رسیدن به شفافیت مالی و بودجه متعادل در شهرداری خواهد بود ولی هر گونه انضباط مالی می تواند به معنای انقباض مخارج باشد، نکته ای که خود می تواند باعث نارضایتی در نهاد شهرداری و پیمانکاران طرف قراردادش بشود.

از سوی دیگر، در ۱۲ سال گذشته هزینه های شهرداری در حال افزایش بوده است. آخرین بودجه محمدباقر قالیباف  ۱۸٬۴۸۹ میلیارد تومان بوده است که در ۲۹ دیماه ۱۳۹۵ به شورا ارائه شده است. این بودجه در مقایسه با بودجه سال ۱۳۸۴ شهرداری تهران که ۱٬۴۲۰ میلیارد تومان بود، به طور اسمی ۱۳ برابر شده است. به طور حقیقی بودجه شهرداری از ۱.۵۷ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۴ به ۵ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۵ افزایش پیدا کرده است. در نتیجه می توان گفت به طور واقعی بودجه شهرداری تهران در دوران تصدی باقر قالیباف سه برابر شده است. این افزایش واقعی بودجه از محل فروش تراکم و منابعی که تحلیل گران اقتصادی آنها را تصادفی می دانند٬ تامین شده اند. در بودجه مصوب برای سال ۱۳۹۵ شهرداری درآمدی معادل ۱۷٬۸۰۰ میلیارد تومان داشته که ۱۲٬۱۰۰ میلیارد تومان آن درآمد ناشی از تغییر کاربری و عوارض پروانه ساختمانی ست، معادل ۷۰ درصد درآمدهای کل شهرداری.

با توجه به آنکه فرآیند تغییر کاربری و فروش تراکمی، فرآیندی ست وابسته به عوامل انسانی، دور از تصور نیست که خیلی زود شاهد باشیم که این روند در دوران شورای پنجم شهر تهران نیز ادامه پیدا کند و شیوه تامین منابع بودجه شهرداری تغییر جدی ای نکند و فقط اصلاح طلبان جای اصولگرایان را در فروش تراکم بگیرند. کاری که مشکلی از مشکلات شهر تهران را حل نخواهد کرد و باعث تشدید تراکم و ترافیک ناشی از آن خواهد شد. 

در مجموع به نظر می رسد برای اداره شهری که نیازمند إصلاحات ساختاری در دولتش٬ گسترش زیرساخت هایش و حسابرسی حساب هایش می باشد٬ اعضای جدید و بی تجربه شورای شهر تهران وارد زمینی می شود که اصولگرایان مدت هاست آنرا خط کشی کرده اند. آیا به زودی اصلاح طلبان حفظ وضع موجود شهرداری را بزرگترین دستاورد خود خواهند دانست و خواهند گفت جلوی بدتر شدن أوضاع را گرفته اند؟  به نظر نمی رسد مردم تهران برای حفظ وضع موجود به آنها رای داده باشند.