close button
آیا می‌خواهید به نسخه سبک ایران‌وایر بروید؟
به نظر می‌رسد برای بارگذاری محتوای این صفحه مشکل دارید. برای رفع آن به نسخه سبک ایران‌وایر بروید.
گزارش

بررسی ۱۰۰ عملیات انتحاری در دولت داعش

۱۸ مرداد ۱۳۹۶
خواندن در ۱۲ دقیقه
بررسی ۱۰۰ عملیات انتحاری در دولت داعش

مختار هوشمند/ ادریس سیویلی

شاید مبالغه نباشد اگر بگوییم از بدو ظهور اسلام تا به حال، هیچ گروه و تشکیلات اسلامی به اندازه «دولت اسلامی عراق و شام» موسوم به «داعش»، اقدام به انجام عملیات انتحاری نکرده است.

در مورد عملیات هایی که داعش آن ها را «شهادت طلبی» و دیگران «انتحاری» می نامند، اجماع نظری وجود ندارد. بدون شک، داعش سعی در آن داشته و دارد تا از منظر دینی و عقیدتی، این نوع عملیات ها را مشروعیت ببخشد و اعمال خود را توجیه کند. ولی مخالفان و منتقدان این روش، عدهای به لحاظ دینی، عدهای هم با تطبیق این عمل بر مفاهیم مدرن و انسانی و حقوق بشری، آن را انتحار و خودکشی می دانند. در این مطلب، چند مورد از نظرات مخالفان و موافقان عملیات انتحاری را به طور نمونه گرفته و به بررسی آن ها پرداخته ایم.

خودکشی بدان معنا است که فرد به صورت «آگاهانه یا هدفمند» به زندگی خود پایان دهد یا کسی به صورت «عمدی» خودش را بکشد(1)  و یا این که بنا «به میل خود» و در اوج استقلال اقدام به این کار بکند(2) بدون این که کسی بر او تاثیر گذاشته یا او را همکاری کرده باشد.(3) در هر سه تعریف، بر این قضیه تاکید شده است که خودکشی عملی است فردی که در آن فقط کسی که خودکشی کرده است، قربانی می شود و اقدام او، زندگی دیگران را به خطر نخواهند انداخت و موجب مرگ افراد دیگر نخواهد شد.

ولی بر خلاف این تعاریف، در عملیات انتحاری، علاوه بر مرگِ عامل انتحاری، افراد دیگری هم قربانی خواهند شد. در اساس هم هدف از عملیات انتحاری، کشتن دیگران است. بر همین مبنا، عدهای معتقدند عملی که در آن فرد با منفجرکردن خود در میان نیروهای نظامی یا مردم عادی سعی در کشتن آن ها دارد، خودکشی انتحاری محسوب می شود.(4) بنابراین، تفاوت این دو نوع خودکشی در آن است که در یکی، فرد اقدام به پایان دادن به زندگی خود می کند بدون این که زندگی دیگران را تهدید کند ولی در نوع دوم، هدف او پیش از هر چیز، تهدید زندگی مردمان دیگر است که آن ها را دشمن خود می پندارد.

این همان روشی است که داعش و دیگر گروه های سلفی جهادی آن را عملیات «استشهادی» نام نهادهاند. در تعریف دیگری، می توان گفت در این نوع عملیات ها، فرد جنگ‏جو کمربند، جلیقه یا یک ماشین مملو از مواد منفجره را در میان مخالفان خود منفجر کرده و اقدام به کشتن خود و دیگران می کند.(5) در تعریف دیگری هم آمده است یک عمل جنگ طلبانه است که در آن، «مجاهد» هدف خاصی هم‏چون یک پایگاه را که افراد دشمن در آن قرار دارند و از دید او، کشتن آن ها واجب است، مورد حلمه قرار می گیرد. در این گونه عملیات‏ها، کشتار افراد دشمن با عنوان «قتال فی سبیل الله» توجیه می شود و فرد مهاجم هم با اطمینان از کشته شدن خود، به دشمن حمله می کند.(6)
این توصیف متعلق به دیدگاهی است که عمل انتحاری را مجاز و مشروع می داند. محققان اسلامی که دارای چنین دیدگاهی هستند، مخالف آنند که از عملیات انتحاری به عنوان خودکشی نام برده شود چون خودکشی در اسلام حرام است.(7) آن ها این گونه عملیات ها را استشهادی(شهادت طلبانه) می دانند که علاوه براین که در اسلام مشروع است، حتی انجام دهنده آن نیز تقدیر شده است.

وجه اشتراک این دیدگاه ها در آن است که همگی هدف از عملیات انتحاری را کشتار دستهجمعی می دانند ولی اختلافات بر سر نام گذاریِ عملی است که منجر به این کشتار می شود. اختلاف عمده بر سر آن است که عدهای اساسا مخالف چنین اعمالی هستند و آن را به شدت نهی می کنند ولی عدهای که عمدتا اسلامیست ها و محققان مسلمان هستند، آن را مطابق آموزه های قران و سنت پیامبر و امری مشروع و لازم می دانند. نویسندگان این تحقیق به آن گروهی تعلق دارند که عملیات انتحاری را یک نوع خودکشی می داند نه یک عمل شهادت طلبانه.

عملیات انتحاری به مثابه یک روش و تاکتیک جنگی، دارای ویژگی های خاصی است که آن را از شیوههای دیگر جنگ جدا می کند. این ویژگی ها عبارت هستند از:

  • استفاده از مواد منفجره در عملیات: انجام دهنده عملیات/ فرد انتحاری با توجه به حجم مواد منفجره و طبق طراحی قبلی، سع: در وارد کردن بیش ترین زیان به دشمن و کشتن افراد بیش تری دارد.
  • استفاده از اصل غافلگیری: بدان معنا که طراحی عملیات های انتحاری کاملا سری و مخفیانه بوده و فقط عده محدودی در جریان آن قرار دارند. اهمیت دادن به این مساله به خاطر آن است که دشمن بویی از عملیات نبرد و در اوج بی آگاهی، مورد حمله قرار بگیرد.
  • انجام این گونه عملیات ها به صورت فردی مگر در شرایط خاص و استثنایی: در چنین حالتی، هم هزینه کم تر خواهد بود، هم امکان لورفتن عملیات. پیش‏گیری از آن هم به حداقل خواهد رسید.(8)

 

داعش و مشروعیت دادن به عملیات انتحاری

داعش به مثابه یک جریان ایدئولوژیک، دارای قرائت خاصی از قرآن، تاریخ و فرهنگ اسلامی است و در صدد است تمامی اعمال و رفتارهای خود را بر اساس این قرائت تعریف کند. این گروه در پاسخ به انتقاداتی که در مورد اعمال انتحاری به آن وارد می شود، اقدام به تهیه و پخش کتاب ها و مقالات زیادی کرده است که مهم ترین آن ها، کتابی است به نام «العملیات الاستشهادی و احکام‏ها» از «ابی جویریه الشامی».

الشامی در این کتاب به شدت از اعمال انتحاری دفاع کرده و تلاش می کند از بطن متون و تاریخ اسلامی برای آن دلیل بیاورد و به گفته خود، به شبهاتی جواب بدهد که در این رابطه شکل گرفته است.

در کتاب دیگری هم  که «مکتب الهمه» داعش(زیر مجموعه بخش اعلام مرکزی داعش که با انتشار صدها جلد کتاب، چندین مجله و هزاران کتابچه، بروشور و پوستر نقش عمدهای در نشر افکار تکفیری داشته است و افراد متخصص حوزههای مختلف در آن مشغول به کار هستند) در راستای توجیه عملیات های انتحاری تهیه کرده است، فتوای سه نفر از مفتی های سلفی جهادی که پیش تر جهت مشروعیت دادن به چنین عملیات هایی در چچن و فلسطین صادر کردهاند، گنجانده شده است.

داعش سعی کرده است این فتواها را با شرایط کنونی خود تطبیق بدهد تا به توجیه شرعی عملیات های انتحاری بپردازد که بیش تر از هر گروه سلفی جهادی دیگری به آن اهمیت داده است. بخشی از فتواهای موجود در این کتاب مربوط به «حمود بن عقلا الشعیبی» است. او معتقد است اعمال استشهادی، کاری است جایز و عبارت است از جهاد در راه خدا و مشروط به این که نیت انجام دهنده آن پاک باشد.(9)

در این کتاب، به نقل از «سلیمان بن ناصر العلوان» آمده است:«آن کسی که وارد حریم دشمن بشود و سپاه کفار را مورد حمله قرار بدهد و یا با استفاده از مواد منفجره ترس و وحشت را در صفوف دشمن ایجاد بکند، به کشتار کفار بپردازد و آن ها را از سرزمین مقدس مسلمانان بیرون براند، پاداش او همانی است که خداوند در مورد شهدای پاک و راست‎گو وعده داده است.» (10)
سومین مفتی سلفی جهادی که نظرات او در مورد اعمال انتحاری در این کتاب به نمونه گرفته شده، «علی بن الخزیر» سعودی است. او در مورد عملیات انتحاری چنین می گوید: «بدون شک، عمل استشهادی چیزی نیست جز جهاد در راه خدا و البته این اعمال امروز بهترین نوع جهاد در راه خداوند محسوب می شوند.»(11)

در مقابل هم کم نیستند علمای سلفی که مخالف اعمال انتحاری هستند؛ مفتی معروف سعودی، «محمد بن صالح بن عثیمین» معتقد است: «این که عدهای بمب و مواد منفجره به خود می بندند و خود را میان کفار منفجر می کنند، خودکشی است و هر کسی اقدام به خودکشی بکند، برای همیشه در جهنم خواهد سوخت.»(12)

بن عثیمین در پاسخ به سوالی درباره کسی که اتومبیل بمب‎گذاری شده را در قلب دشمن منفجر می کند و خود نیز کشته می شود، می گوید: «کسی که خودکشی کرده است، در روز آخرت هم با همان وسیلهای که خودکشی کرده است، عذاب داده خواهد شد.»(13)

«عبدالعزیز بن باز»، عالم سلفی جهادی که به مدت ١٨ سال مفتی عام در عربستان سعودی بوده است اعمال انتحاری را خودکشی می داند. او هدف قراردادن یهودیان از طریق حملات انتحاری را هم مردود دانسته است. بن باز این را در پاسخ به سوال کسی داده که نظر او را راجع به فردی جویا شده که سعی در کشتن عدهای از یهودیان از طریق منفجرکردن خود میان آن ها داشته است. او به آیهای از قرآن و حدیثی از پیامبر اسلام جهت سندیت بخشیدن به گفتههای خود اشاره می کند.(14)

به طور کلی، در میان علمای مسلمان، افرادی عملیات انتحاری را عمل شهادت طلبانه و جهاد در راه خداوند و عدهای هم آن را خودکشی و عملی غیر اسلامی می دانند. هر دو طرف هم برای شرعیت دادن به گفتههای خود، آیههای قرآن، احادیث، زندگی پیامبر اسلام و عمل و گفتههای دیگر افراد برجسته تاریخ اسلام را مثال می زنند که این هم با قرائت و تفسیر خاص آن ها از شریعت اسلام در ارتباط است. آوردن این نمونهها به این نیت بود که خواننده با نظرات مخالف و موافق عملیات انتحاری آشنا بشود و چگونگی شرعیت دادن به این گونه عملیات ها توسط دولت اسلامی عراق و شام (داعش) را بداند.

 

پدیده انتحاری، جنگی پنهان توام با قربانی زیاد

داعش تلاش می کند به وسیله عملیات های انتحاری، بیش ترین زیان مادی و جانی را به نیروهایی وارد کند که آن ها را دشمن خود و دین اسلام می داند. بخش رسانهای این گروه به صورت ماهیانه و سالانه آمار عملیات های نظامی خود که عملیات های انتحاری را هم شامل می شود، به صورت انفوگرافیک در فضای مجازی منتشر می کند. این گروه در آخرین اینفوگرافی سالانه خود، تعداد انتحاری های سال ١٤٣٧قمری (دوم اکتبر٢٠١٥ تا دوم اکتبر ٢٠١٦)  را ٥٢٦ عملیات اعلام کرده است. این گروه در انفوگرافیک دیگری ادعا می کند که در ماه های اکتبر و نوامبر ٢٠١٦ در کشورهای عراق، سوریه، لیبی، یمن، افغانستان و پاکستان، ٢٤٦ عملیات انتحاری انجام داده است. از این تعداد، ٢١٠ حمله انتحاری مربوط به عراق بوده که برابر است با ٨٥درصد از عملیات های انتحاری اکتبر و دسامبر ٢٠١٦.

در این تحقیق، داده ها و اطلاعات مربوط به ١٠٠ نفر از انتحاری هایی که در این دو ماه خود را منفجر کردهاند، مورد بررسی قرار گرفته است. از این تعداد، ٩٧ نفر دارای ١٣ تابعیت مختلف بوده اند و تابعیت سه نفر مشخص نیست. بر اساس داده های به دست آمده، از انتحاری هایی که تابعیت و ملیت آن ها مشخص است، 3 نفر اهل داغستان، 3 نفر از چچن، ٦٢ نفر عراق، ١٤ نفر سوریه، 2 نفر تاجیکستان، 6 نفر افغانستان، 1 نفر تونس، 1 نفر کردستان، 1 نفر امارات متحده عربی، 1 نفر مراکش، 1 نفر ترکیه و 1 نفر هم اهل بنگلادش بوده اند.

بدین ترتیب، ٦٢درصد انتحاری ها عراقی، ٦درصد تبعه افغانستان و ١/٣درصد هم افرادی از ملیت های دیگر بوده اند. نمودار شماره (١) میزان شرکت افراد با تابعیت ها و ملیت های مختلف را در عملیات های انتحاری ماه های اکتبر و نوامبر ٢٠١٦ نشان خواهد داد.

بررسی ۱۰۰ عملیات انتحاری در دولت داعش

بر اساس داده های موجود، میانگین سنی افراد انتحاری به شرح زیر است:

گروه اول: میانگین سنی ١٥تا٢٥ سال، ٥٩ نفر

گروه دوم: میانگین سنی ٢٦تا٣٥ سال، ١٩ نفر

گروه سوم: میانگین سنی ٣٦تا٤٩ سال، 3 نفر

گروه چهارم: ٤٩ سال به بالا 1 نفر

گروه پنجم: سن ١٨ نفر از انتحاری ها به دلیل پوشاندن صورت مشخص نیست.

بر اساس این اطلاعات،  ٥٩درصد انتحاری ها دارای میانگین سنی پایینی هستند و در مقطع جوانی اقدام به خودکشی کردهاند. شور و احساسات خاص آدم ها در مقاطع نوجوانی و جوانی و آمادگی آن ها برای پذیرش ایدئولوژی های متفاوت تا حد بخشیدن جان، فاکتوری عمده در پیوستن آن ها به گروه های رادیکال محسوب می شود. در نمودار شماره (٢) آمار مربوط به این بخش دقیق تر نمایش داده شده است.

بررسی ۱۰۰ عملیات انتحاری در دولت داعش

چگونگی انجام دادن عملیات های انتحاری

داده های مربوط به ١٠٠ نفر انتحاری به نمونه گرفته شده نشان می دهد که ٧٢ نفر با اتومبیل مملو از مواد منفجره اقدام به انجام عملیات انتحاری کردهاند، ٢٨ نفر هم جلیقه یا کمربند انتحاری خود را منفجر کردهاند. نمودار شمار (٣) مربوط به این بخش است.

بررسی ۱۰۰ عملیات انتحاری در دولت داعش

نیروهایی که آماج حملات انتحاری قرار گرفتهاند:

1- ارتش عراق و میلیشیای «حشد شعبی» ٧١ بار

2- تجمع های شیعههای عراق ١٠ بار

3- نیروهای پیشمرگ ٥ بار

4- ارتش سوریه ٣ بار

٥- نیروهای افغان ٣ بار

٦- نیروهای «پ‎ی‎د» ٣ بار

٧- اپوزیسیون دولت سوریه ٣ بار

٨- ارتش ترکیه ١ بار

٩- ارتش یمن ١ بار

طبق این آمار، نیروهای ارتش عراق، حشد شعبی و مردم شیعه عراق بیش تر از دیگران مورد حمله انتحاری داعش قرار گرفتهاند و چنان‏چه قبلا هم اشاره شد، ٨٥درصد از حملات انتحاری در عراق رخ داده است. نیروهای پیشمرگ هم که یکی از طرف های عمده درگیری با داعش محسوب می شوند و پیش تر به درازای ده ها کیلومتر با این تشکیلات تروریستی مرز مشترک داشتند، دومین هدف انتحاری های داعش در عراق محسوب می شوند. نمودار شمار (٤) درصد حملات انتحاری گروه دولت اسلامی عراق و شام را به نیروهای مختلف نشان می دهد.

بررسی ۱۰۰ عملیات انتحاری در دولت داعش

منابع و حواشی:

(1) خالد بن عبدالعزیز الفواز: العملیات الانتحاریة وصلتها بالاستشهاد، دراسة تأصیلیة مقارنة، رسالة ماجستیر عیر منشورة، جامعة نایف العربیة للعلوم الامنیة، ٢٠٠٩، ص٤٧.

(2) همان منبع، ص٤٨

(3) همان منبع، ص ٤٨

(4)همان منبع، ص ٥٠

(5) هیثم عبدالسلام محمد: مفهوم الارهاب في الشریعة الاسلامیة، دار الكتب العلمیة، بیروت ٢٠٠٦، ص ٢٠٣

(6) خالد بن عبدالعزیز الفواز: العملیات الانتحاریة وصلتها بالاستشهاد، دراسة تأصیلیة مقارنة، رسالة ماجستیر عیر منشورة، جامعة نایف العربیة للعلوم الامنیة، ٢٠٠٩، ص٦٣

(7) هیثم عبدالسلام محمد: مفهوم الارهاب في الشریعة الاسلامیة، دار الكتب العلمیة، بیروت ٢٠٠٦، ص ٢٠٤

(8) خالد بن عبدالعزیز الفواز: العملیات الانتحاریة وصلتها بالاستشهاد، دراسة تأصیلیة مقارنة، رسالة ماجستیر عیر منشورة، جامعة نایف العربیة للعلوم الامنیة، ٢٠٠٩، ص ٦٦/٦٧

(9) احکام عملیات های شهادت طلبانه (انتحاری) در اسلام؛ عمر کردی، نسخه الکترونیکی، ص ٦

(10) همان منبع، ص ٢٠

(11) همان منبع، ص ٢٤

(12) محمد بن صالح العثیمین: شرح ریاض الصالحین من كلام سید المرسلین، دار الوطن للنشر، الریاض، 1426ھ، المجلد الاول، ص ٢٢٢

(13) فتاوى الأئمة فی النوازل المدلهمة، وتبرئة دعوةوأتباع محمد بن عبدالوهاب من تهمة التطرف والإرهاب. جمع وترتیب: محمد بن حسين القحطاني، الریاض، ٢٠٠٣، ص ١٨٢

(14) همان منبع، ص ١٧٩

ثبت نظر

استان‌وایر

فوتبالیست نوجوان در واژگونی وانت حامل تیم کرگان میناب جان باخت

۱۸ مرداد ۱۳۹۶
خواندن در ۱ دقیقه
فوتبالیست نوجوان در واژگونی وانت حامل تیم کرگان میناب جان باخت