زنان تاثیرگذار ایران؛ فرنگیس یگانگی

«ایران‌وایر»، اولین جلد از کتاب «زنان تاثیرگذار ایران» را منتشر کرد. این کتاب، روایت صد زنی است که بر پیرامون خود، جامعه، علم، هنر، سیاست، فرهنگ، ورزش، اقتصاد و تکنولوژی تاثیر گذاشته‌اند، از موانع نظام نابرابر جنسیتی نهراسیده‌اند و مسیری را برای رشد و دستیابی زنان ایران به حق برابر انسانی خویش هموار کرده‌اند. انتخاب‌کنندگان این فهرست، مخاطبانی هستند که باور دارند از این زنان تاثیر گرفته‌اند. 

ما در جلدهای بعدی، به خدمات دیگر زنان ایرانی که در این مبارزه سهم داشته‌اند هم می‌پردازیم. شما هم می‌توانید در این انتخاب سهیم شوید، نظرات خود را برای ما بفرستید و اگر اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری دارید، با ما در میان بگذارید. این نسخه دیجیتال است و تاثیر نظرات و پیشنهادات خود را می‌توانید در نسخه چاپی که در ماه آبان منتشر خواهد شد، ببینید.

به‌علاوه، جلد دوم کتاب با نام‌هایی بیشتر در دست تهیه است. اگر نام زنی که به‌نظر شما تاثیرگذار بوده است را در این فهرست نمی‌بینید، نام و دلیل آنکه او را تاثیرگذار می‌دانید را برای ما به ایمیل [email protected]  بفرستید.

فراموش نکنید که مجموعه کتاب‌های «زنان تاثیرگذار ایران»، برپایه انتخاب‌های شما گردآوری می‌شوند و منتخبان‌تان می‌توانند در هر عرصه‌ای، از فرهنگ، علم، آموزش، پژوهش و کنشگری گرفته تا هنر، ورزش، فعالیت‌های خیریه، سیاست، تکنولوژی، کارآفرینی، نوآوری، اقتصاد و ادبیات، گام‌های موثری برداشته باشند.

«کتاب زنان تاثیرگذار ایران را می‌توانید از این لینک دانلود کنید»

***

با آن‌که برای پاگرفتن «شورای عالی زنان ایران» و حق رأی آن‌ها تلاش زیادی کرد، تلاش برای حفظ و معرفی صنایع‌دستی و هنرهای ایرانی است که نام «فرنگیس یگانگی» (شاهرخ) را در تاریخ ثبت کرده است. بی‌دلیل نیست که بنیان‌‏گذار «سازمان زنان زرتشتی» را به عنوان مادر صنایع دستی و هنرهای ملی ایران می‌شناسند.

فرنگیس یگانگی در خانواده‌ای سیاسی و فرهنگی به دنیا آمد. مادرش «فیروزه فرهی» بود و پدرش، «ارباب کیخسرو شاهرخ»، مشروطه‌خواهی آزادی‌خواه و نماینده‌ی تأثیرگذار ۱۰ دوره از مجلس شورای ملی.

پدرش ۳۰ سال داشت که انقلاب مشروطه رخ داد و در مجلس دوم بود که به عنوان نماینده‌ی زرتشتیان وارد مجلس شد. او در مجلس چهارم از مخالفان قرارداد ۱۹۱۹ به شمار می‌رفت و از جمله کسانی بود که با رویه‌ی قراردادهای نفتی مخالفت می‌کرد. ارباب کیخسرو همچنین بنیان‌گذار کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی بود.

فرنگیس در ۲۱ اردیبهشت ۱۲۹۵، زمانی که پدرش ریاست اداره‌ی تلفن ایران را به دست گرفته بود، به دنیا آمد و از همان کودکی در جریان فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی پدر قرار گرفت. او تحصیلات مقدماتی را تا کلاس نهم در مدرسه‌ی «ایرج» که متعلق به زرتشتیان بود به پایان برد و به کالج دخترانه‌ی امریکایی‌ها تحت نظر خانم «پارک جردن» رفت و دیپلم گرفت. او با مدرک کارشناسی ادبیات از دانشگاه تهران به امریکا رفت و کارشناسی ارشد خود را در رشته‌ی مددکاری گرفت. در بازگشت به ایران، با «اردشیر یگانگی» که از فعالان فرهنگی و اقتصادی بود ازدواج کرد. چند سالی از ازدواج او نگذشته بود که ارباب کیخسرو شاهرخ در تصادفی مشکوک در خیابان «کاخ» تهران کشته شد.

اردشیر یگانگی، همسر فرنگیس که حدود ۱۶ سال از او بزرگتر بود، نخستین کارخانه‌ی چرم مدرن ایران را در همدان بنیان گذاشت. او در سال ۱۳۱۴، بعد از ازدواج با فرنگیس، نخستین کارخانه‌ی برق «هیدرولیک» را که با نیروی آب کار می‌کرد بر روی تپه‌ی عباس‌آباد همدان دایر کرد. سهام‏دار عمده‌ی این شرکت، که «برق الوند» نام داشت، مردم شهر همدان بودند.

اردشیر یگانگی نخستین کارخانه‌ی بستنی و «آلاسکاسازی» را نیز با خرید سردخانه‌های مدرن و سایر تجهیزات مورد نیاز از شوروی در ایران راه‌اندازی کرد. دو خیابان اصلی شهر همدان هم به نام «ابن‌سینا» و «عباس‌آباد» پس از جنگ جهانی دوم توسط او بازسازی شدند.

اردشیر و فرنگیس بعد از ازدواج در تهران ساکن شدند. آن‌ها با سه فرزند به نام‌های «پرویز»، «فیروزه» و «کامبیز» با فعالیت‌های اقتصادی در حوزه فرهنگی هم فعالیت می‌کردند. هرچند در این راه فرنگیس بیشتر از او فعالیت داشت و انجمن‌های زیادی را بنیان گذاشت.

فرنگیس یگانگی در زمانی که فرزندانش کوچکتر بودند برای آن‌ها وقت صرف می‌کرد اما در همین زمان کتاب «در جست‌وجوی راستی‌ها» را نوشت. در کنار این، وارد فعالیت‌های جنبش‌های برابری‌خواهی زنان ایران شده بود و برای کمک به دخترانی که علاقه به آموختن داشتند اقداماتی انجام می‌داد. یکی از کارهای او تشکیل «کانون زنان زرتشتی» بود که از انجمن‌های پیش‏روی زنان در زمینه‌ی مطالبات برابری‌خواهی به شمار می‌رفت. فرنگیس یگانگی بعد از فوت ناگهانی همسرش در دی‌ماه ۱۳۳۲ در نیس فرانسه، تصمیم گرفت وقت خود را وقف کمک به زنان و توانمندسازی آن‌ها کند. بهبود زندان زنان و آموزش مددکاران برای کمک به زنان بزه‌کار در ایران از کارهای مهمی بود که او انجام داد.

تلاش بی‌دریغ فرنگیس یگانگی برای کسب حقوق برابر زنان به جایی رسید که در سال ۱۳۳۵ یکی از اعضای اصلی «شورای عالی جمعیت زنان ایران» شد. این شورا، در پی سیاست هماهنگ‌کردن فعالیت‌های سازمان‌ها و جمعیت‌های زنان، با تشویق «اشرف پهلوی» تشکیل شد. دکتر «احمد متین دفتری» اساسنامه‌ی شورا را با هم‏فکری و مشورت زنان نوشت و ۱۰۰ نفر از زنان جمعیت‌های مختلف عضو مؤسس شورای عالی جمعیت زنان ایران شدند که در جلسه‌ای با حضور اشرف پهلوی، دکتر «منوچهر اقبال»، دکتر احمد متین دفتری و «اسدالله علم»، اساسنامه‌ی آن به تصویب رسید. این شورا البته به‌خاطر ناکارآمدی و عدم رضایت اشرف پهلوی از عملکرد آن منحل شد. پس از آن، تشکلی به نام «سازمان زنان ایران» تشکیل شد، سازمانی با حضور زنان فعال که همراه با سایر تشکل‌های بانوان توانستند حق رأی را برای زنان ایران بگیرند.

فرنگیس یگانگی هرچند از اعضای فعال سازمان زنان ایران بود، ترجیح داد در زمینه‌ی صنایع دستی و کمک به حفظ میراث هنری و معرفی آن‌ها وقت بگذارد. به همت او، هفته‌ی‌ انجمن‌ فرهنگی ایران باستان در تالار «فرهنگ» در زمان نخست‌وزیری «علی منصور» برپا شد. او همچنین احیاکننده‌ی هنرها و صنایع دستی ایران بود و بسیاری او را مادر صنایع دستی ایران می‌دانند.

فرنگیس یگانگی در مأموریتی شش‌ماهه به سراسر ایران سفر کرد و نمونه‌هایی از هنر صنایع دستی مردم را از روستاها و شهرها جمع‌آوری کرد. این سفر شش‌ماهه دستاورد بسیار زیادی داشت. یکی از کارهایی که بعد از این سفر انجام شد برگزاری نمایشگاه بزرگی بود از تولیدات صنایع دستی ایران شامل خورجین، کیسه‌ی حمام، پوستین رودوزی‌شده، سفال، شیشه و باتیک تبریز و بلوچ و سایر سوزن‌دوزی‌ها در موزه‌ی قلعه‌ی «واکایاما» در ژاپن، در سال 1963، که توجه عموم را جلب کرد و مساعدی ایجاد کرد تا فرنگیس یگانگی سازمان صنایع دستی را تأسیس کند. این مرکز در سال ۱۳۴۵ خورشیدی با حمایت وزیر وقت اقتصاد، «علینقی عالیخانی»، به همراه یک مرکز تجاری وابسته به نام «مرکز صنایع دستی» راه افتاد.

فرنگیس یگانگی که مانند پدر خود در حوزه‌ی فرهنگی فعال بود، در سال ۱۳۳۷، یعنی پنج سال پس از فوت همسرش، کتابخانه‌ای را با هزینه‌ی خود برای استفاده‌ی عموم به نام «کتابخانه‌ی اردشیر یگانگی» بنا کرد که همچنان هم فعال است. کتابخانه‌ی یگانگی ۲۵۰ متر مربع مساحت دارد و بر روی زمینی که متعلق به انجمن زرتشتیان تهران است احداث و به آن انجمن واگذار شده است. در آغاز، این کتابخانه محل «انجمن فرهنگ ایران باستان» نیز بود. کتابخانه‌ی اردشیر یگانگی، علاوه بر کتاب‌های دست‌نویس خطی و نشریات جامعه‌ی زرتشتی، با بیش از ۱۴ هزار جلد کتاب یکی از مراجع تخصصی پژوهشگران دین زرتشتی است و منبع خوبی برای فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی محسوب می‌شود. بسیاری از نویسندگان مشهور ایرانی و غربی مانند «ابراهیم پورداوود» (نویسنده، ایران‌شناس، استاد فرهنگ ایران باستان و زبان اوستایی در دانشگاه تهران و نخستین مترجم فارسی اوستا) و «مری بویس» (استاد دانشگاه کالیفرنیا و پژوهشگر در رشته‌ی مطالعات زرتشتی) طی سالیان متمادی از این کتابخانه بازدید داشته‌ و آثار خود را به آن اهدا کرده‌اند. برخی از این کتاب‌ها به دلیل قدمت و محتوا بسیار ارزشمند بوده و نسخه‌ی دیگر آن‌ها، بعد از کتابخانه یگانگی، ممکن است تنها در کتابخانه‌ی مجلس یافت شود.

او بعد از انقلاب از ایران به امریکا رفت. او، به ‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران و نخستین رئیس و عضو هیأت امنای «مرکز زرتشتیان» در کالیفرنیای جنوبی، در سال ۱۳۷۳ خورشیدی (۱۹۹۴) به دلیل کارهای بسیاری که در طول عمر خود انجام داد به عنوان زن شایسته‌ی سال برگزیده شد و طی مراسمی در دانشگاه لس‌آنجلس (UCLA) مورد تقدیر قرار گرفت.

او در سال ۱۳۷۵ از سوی «اتحادیه‌ی انجمن‌های زرتشتی قاره‌ی امریکای شمالی» (FEZANA) به عنوان یک زن زرتشتی با خدمات عالی موفق به دریافت لوح تقدیر شد. این زن فعال و پیش‏رو در 24 بهمن 1388، در 93سالگی، در لس‌آنجلس در حالی درگذشت که تا چند ماه پیش از فوت همچنان در حوزه‌ی کمک به زنان و شناخت فرهنگ ایرانی فعالیت می‌کرد.