آیا احمدی نژاد تحریم ها را خطرناک می دانست؟

محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور سابق ایران در گفتگویی که سه شنبه ۱۶ آبان در سایت دولت بهار منتشر شده، مدعی شده، موقعی که « آمریکا و اتحادیه اروپا خارج از سازمان ملل» تحریم هایی علیه ایران انجام دادند، « اعلام کردیم که این تحریم ها خطرناک است.»

او اعتقاد دارد همین «تحریم های جدید [هم] به سادگی قابل اعمال نبود» و «گفتند دولت باید از کار بیفتد و تضعیف بشود تا تحریم ها اثرگذار شود.» احمدی نژاد در این مصاحبه، مجلس، قوه قضاییه، صداوسیما، دبوان محاسبات و سیاسیون را متهم کرده که در این مسیر با غربی ها همکاری کرده اند و از پرونده اختلاس سه هزار میلیارد تومانی، برخورد با معاون بانک مرکزی، شوک ارزی تابستان ۹۰، سوال از رئیس جمهور، پرونده فساد محمدرضا رحیمی و تصرف سفارت انگلیس را به عنوان «کارسازی های داخلی» نام برده است.

او در بخش دیگری از این مصاحبه درباره برخوردش با تحریم های آمریکا و اروپا گفته: «پنج شش تا طرح آماده کردیم تا بتوانیم تحریمها را خنثی کنیم و آثار منفی تحریمها را کاهش دهد. تا آمدیم اجرا کنیم گفتند نمی گذاریم، همین روسای مجلس گفتند نمی گذاریم ... گفتیم آقا اختیارات دولت مال شما، شما تصمیم بگیرید ما از شما پشتیبانی می کنیم هرکاری شما بگویید ما انجام می دهیم، گفتند نه. گفتیم بگذارید یک کاری ما بکنیم باز هم گفتند نه.»

او همچنین از رایزنی هایش بار هبر جمهوری اسلامی در این زمینه خبر داده: « اول رفتیم نزد رهبری و چند نفر رفتند توضیح دادند که آقا این تحریم ها فرق می کند و اینها را باید جدی گرفت ... ایشان گفتند بروید به خبرگان وشورای نگهبان و به مجلس و به علما بگویید و بروید توجیهشان کنید.» با این حال توضیحات او بی فایده بوده است: «به همه گفتیم آقا این تحریم با تحریم های سازمان ملل فرق می کند ... تحریم بانک مرکزی و نفت دیگر شوخی نیست ... مسخره می کردند ... [می گفتند] نخیر آقا اینها می خواهند به رهبری جام زهر بدهند و بعد هم بی کفایتی های خودشان هست.»

بنابراین به نظر می رسد منظور او از «اعلام کردیم» این است که در مذاکرات و گزارش های محرمانه به سران نظام و لایه های تصمیم گیرنده خطرناک بودن تحریم ها را گزارش داده ولی کسی حرف او را جدی نگرفته است. بر اساس این مصاحبه می توان گفت مقصر اصلی در نپذیرفتن استدلال های احمدی نژاد، شخص خامنه ای بوده که از قدرت و تسلط کافی برای قانع کردن سایر نهادها برخوردار بوده ولی نه تنها به توضیحات دولت، توجه جدی نکرده، بلکه اجازه داده مخالفان احمدی نژاد پروژه های مهم ضددولت را پیش ببرند و دولت او را به شدت در مقابل تحریم ها ضعیف کنند. احمدی نژاد در بخش دیگری از مصاحبه گفته «سال های ۹۰-۹۱ اگر رهبری از دولت حمایت نمی کردند، اینها در داخل دولت را تکه پاره می کردند» ولی توصیفی که خودش از سلسله تلاش هایش و فعالیت های نهادهای تحت نظر رهبری علیه دولت می دهد، عملا تکه پاره کردن دولت او توسط منصوبان آقاست.

حتی ادعای عدم توجه به تحریم ها هم نمی تواند درست باشد. در واقع خم شدن کمر اقتصاد جمهوری اسلامی زیر بار تحریم ها بود که بسترساز مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا در سال ۹۱ در عمان شد. احتمالا منظور او این است که خامنه ای و سایر نهادها، خیلی دیر تحریم ها را جدی گرفتند. اما خودش چطور؟ می توان برای درک بهتر برخی مواضعش را بررسی کرد. به عنوان نمونه، او مرداد ۸۹ در اجلاس مساجد گفته ایران قصد دارد از فرصت تحریم ها به عنوان فرصتی برای جهانی شدن تولیدات ایرانی استفاده می کنند و تصمیم گرفته ایم از همین تحریم ها برای برپایی یک نظم جدید در اقتصاد ایران استفاده کنیم و از همین مسیر به دشمن ضربه ای بزنیم که دشمن ساقط شود. مشخص نیست طرح او نظم جدید جهانی چه بود ولی قبل از این سخنرانی گفته بود تحریم ایران به منزله پایان سیطره دلار بر جهان است.

در همین فضا بود که او  ۲۵ شهریور ۸۹ در گفتگو با شبکه ان بی سی تاکید کرد: «حتی اگر دولت آمریکا تحریم ها علیه ایران را افزایش دهد و ۱۰۰ برابر کند و حتی اگر اروپا نیز در تحمیل تحریم های سنگین تر به آمریکا بپیوندد، ما در ایران در موقعیتی قرار داریم که می توانیم احتیاجات خود را برآورده سازیم.» احمدی نژاد همچنین ۵ مهرماه ۸۹ در کنگره بزرگداشت شهدای زن گفت غربی ها می دانند تحریم اثر ندارد ولی «برخی در داخل داد و فریاد می کنند که تحریم خطرناک است تا در جامعه تلاطم ایجاد کنند. اصرار دارند که بگویند که تحریم ها اثر دارد.» در واقع او نه تنها در این دوران، متوهم بوده که دیگران را به دلیل برداشت صحیح متهم به ایجاد ناامنی روانی می کرده است.

از همین زاویه بود که احمدی نژاد ۳ دی ماه ۸۹ در کنفرانس خبری استانبول در پاسخ به سوال یک خبرنگار خارجی درباره اثرگذاری تحریم ها،‌ گفت: «تحریم؟ اصلا نمنه؟» متاثر از همین برداشت های تبلیغاتی بود که او دی ماه ۹۰ مدعی شد «تحریم ها علیه ایران هیچ تاثیری نداشته» و تیرماه ۹۱ گفت: «باید تحریم ها را فرصتی ببینیم که همین مقدار وابستگی بودجه کشو به نفت نیز رفع شده و استفاده از نفت به عنوان سلاحی برای تحریم برای همیشه از دست دشمن خارج شود.» او همچنین مهرماه ۹۱ در گفتگو با فرید ذکریا در شبکه سی ان ان، گفت: «تحریم هایی که ادعا می شد فلج کننده هستند تنها ۱۰درصد از اقتصاد درونزای ایران را که مربوط به تجارت خارجی است، مختل کرده اند» و «پس از گذشت ۵ سال از تحریم ها علیه ایران، اقتصاد اتحادیه اروپا در حال از هم پاشیدن است ولی اقتصاد ایران مسیر بالندگی و پویایی خود را طی می کند.»

ممکن است حامیان احمدی نژاد مدعی شوند این اظهارنظرها در چارجوب جنگ روانی بوده و مصلحت این بوده که در مجامع عمومی به ویژه نزد رسانه های غربی، احمدی نژاد چنین سخنانی را مطرح کند تا شکست ایران القا نشود. هرچند همه این سخنان در مجامع خارجی نبوده ولی در هر صورت این نکته روشن است در طول همان چهار سالی که آمریکا و اروپا در حال مقدمه چینی و اعمال تحریم های یکجانبه علیه ایران بوده اند، رئیس جمهور وقت ایران در حال دروغ پردازی درباره تاثیر تحریم ها بوده است.

در این دوران تنها دروغ در کار نبوده، بلکه محاسبات اشتباه هم وجود داشته است. یک نمونه مشخص محاسبات اشتباه که توسط محمود بهمنی و سید کمال سیدعلی، رئيس و معاون ارزی وقت بانک مرکزی اعلام شد این بود که مرتب می گفتند بانک مرکزی تحریم نمی شود ولی در عمل چنین اتفاقی رخ داد. یک نمونه محاسبه دیگر درباره قیمت نفت بود. دی ماه سال ۹۰، رستم قاسمی، وزیر نفت ایران در گفتگو با مجله آسمان گفت: «تحریم نفت ایران،‌ قیمت نفت را حداقل بالای ۲۰۰دلار خواهد برد.» این اظهارنظر نه تنها محقق نشد که نفت سه سال از تحریم نفتی ایران تا ۵۰دلار و حتی کمتر هم سقوط کرد. مشخص نیست آیا طرح های ضدتحریمی که احمدی نژاد می گوید بر پایه محاسبات کارشناسی همین مسئولان تهیه شده بود و یا اینکه او از منبع خاصی طرح دریافت کرده است. شاید اگر او روزی همین پنج شش طرح ضدتحریمی اش را اعلام کند، بهتر بتوان به عمق توهم و دروغ های او و دولتش پی برد.