هنگام وقوع زلزله‌ی ویرانگر اخیر ایران در ۲۱ آبان، خبر رسید که بخش بزرگی از آسیب‌دیدگان این فاجعه ساکن خانه‌هایی بوده‌اند که در طرح مسکن مهر محمود احمدی‌نژاد ساخته شده بودند.
طرح مسکن مهر در سال ۱۳۸۶ آغاز شد و به عنوان راهی برای تأمین مسکن برای ایرانیان کم‌درآمد راه‌اندازی شده بود. اما این طرح بسیاری اوقات آماج انتقادات فراوان بوده است. دلایل پشت این انتقادها، محقق نشدن اهداف پیشنهادی، خالی ماندن واحدهای مسکونی و نقش داشتن در ایجاد تورم بیان شده است. این انتقادها تنها از طرف ناظران اجتماعی مطرح نشده بلکه از سوی همان کسانی اعلام شده که خود ساکن این خانه‌ها بوده‌اند – در یک نظرسنجی که در ماه اسفند سال گذشته در دو طرح مسکن مهر انجام شده است، تنها ۳۵ درصد از پاسخ‌دهندگان از زندگی در آنجا راضی بوده‌اند.
ما تصمیم به کاوش بیشتر و کسب اطلاعات بیشتری درباره‌ی طرح گرفتیم و به دنبال مجموعه داده‌های مرتبط رفتیم. ولی یافتن هر نوع داده‌‌ی مفید بسیار دشوار بود – هیچ اطلاعاتی درباره‌ی بودجه‌ها، پول‌های خرج شده یا زمان صرف شده برای ساختن واحدها موجود نبود. داده‌هایی که پیدا کردیم و برگرفته از وزارت مسکن بود، شامل اطلاعات جمعیت‌شناختی متقاضیان، تعداد و مکان طرح‌ها و واحدهای مسکونی بود. ولی همین داده‌ها هم فقط برای سال ۱۳۹۲ منتشر شده‌اند. در نتیجه، داده‌هایی را که در اختیار داریم به دو قسمت کوتاه تقسیم کرده‌ایم. این مقاله‌ی اول نگاه مختصری دارد به داده‌هایی که درباره‌ی مکان ساخت و نحوه‌ی تأمین بودجه‌ی طرح‌ها در اختیار داریم.
تعداد
در سال ۱۳۹۲، در کل ۳۸۸,۵۳۸ طرح مسکونی در مسکن مهر برنامه‌ریزی شده بودند و طرح‌هایی برای ساخت ۲,۵۲۶,۴۵۲ واحد مسکونی وجود داشت. بزرگ‌ترین رقم طرح‌ها در استان‌های فارس و اصفهان به ترتیب با ۴۱,۵۲۳ و ۴۰,۶۴۵ بوده است.
اما تا پایان سال این طرح توانسته بود تنها ۴۷۱,۶۰۴ واحد تولید کند.
وقتی این آمار را با تعداد افراد متقاضی برای مسکن مهر در سال ۱۳۹۲ – یعنی ۲,۰۸۲,۱۰۴ متقاضی – مقایسه می‌کنیم کمبود عظیمی در تعداد واحدهای موجود برای اسکان این افراد می‌بینیم. نمودار زیر تفاوت عمیق میان تقاضا برای مسکن و واحدهای موجود را نشان می‌دهد – که به خودی خود مشکلاتی را برجسته می‌کند که در خصوص کمبودهای طرح مسکن مهر آشکار شده است.
استانی که بالاترین رقم متقاضیان را تا به حال داشته تهران است. با توجه به پایتخت بودن تهران، این آمار عجیب نیست هر چند میزان بیکاری در مقایسه با بعضی از استان‌های دیگر پایین‌تر است و در حد ۱۱.۶ درصد است و میزان مشارکت کار در تهران ۴۰.۲ درصد است اما با توجه به این‌که استان کرمانشاه در سال ۲۰۱۶ میزان بیکاری ۲۲ درصد را ثبت کرده است – و از هر استان دیگری بالاتر بوده – می‌شد انتظار داشته که این استان شمار متقاضیان بالایی داشته باشد ولی این طور نیست.
بودجه‌ی طرح
از مجموعه داده‌ها معلوم می‌شود که سه نوع تأمین بودجه برای طرح وجود داشته است:
آنها که در قالب گروه‌هایی متشكل از كاركنان سازمان‌ها و شركت‌ها و سایر متقاضیان همگن و همچنین متقاضیان غیرمتشكل و پراكنده‌ای كه شامل دو دسته‌ی دیگر نیستند تقاضا شده‌اند و از طریق وام بانکی (تعاونی) پرداخت می‌شده‌اند، آنها که از طریق پیمانکاران اصلی مسکن مهر تأمین شده‌اند. در این شیوه‌ی مشارکت، انبوه ساز در مقام تولیدكننده با سازمان مسكن و شهرسازی وقت استان و بانك تفاهمنامه‌ای منعقد می‌کند (سه‌جانبه). و آنها که به طور فردی و به دست افرادی پرداخت شده‌اند که از مسکن مهر درخواست تعمیر ملک‌شان را داشته‌اند (خودمالکین).
«شهرهای جدید»
۱۶.۳۶ درصد (۴۱۳,۲۸۳ واحد) از واحدهای تازه‌ای که مسکن مهر می‌‌خواسته بسازد، قرار بوده «شهرهای جدید» باشند. این مناطق جاهایی هستند که مسکن مهر در آنها «ملک»های تازه‌ای را ایجاد کرده است. یکی از انتقادهای مهم به این طرح این است که هر جایی که این طرح فضا پیدا کرده در آن شروع به خانه‌سازی بی‌رویه کرده و افراد ساکن در آنجا را از زیرساخت‌های لازم برای زندگی مناسب، محروم کرده است. از آنجا که اطلاعات بیشتری در این زمینه موجود نیست، می‌توانیم فرض کنیم که این واحدها در زمره‌ی همین ساختمان‌ها هستند.
جمع‌بندی
وقتی صحبت از طرح مسکن مهر می‌شود، روشن است که دولت نتوانسته اطلاعات قابل توجهی درباره‌ی آنها تولید کند. با توجه به مقدار زمان، پول و کاری که صرف این طرح شده است، این انتظار وجود دارد که دولت بتواند شفافیت بیشتری درباره‌ی منابعی که صرف آن شده است نشان بدهد. علاوه بر این، دولت برای تولید مسکن به چندین نهاد و سازمان متکی بوده است، از جمله سازمان ملی زمین و مسکن، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، شرکت ساخت شهرک‌های جدید، دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن و بانک مسکن. برای اطمینان حاصل کردن از پاسخگویی بیشتر، این نهادها باید اطلاعات بیشتری درباره‌ی طرح و نقش همه‌ی سازمان‌های مختلف منتشر کنند. این فقدان شفافیت تا به حال حساب کشیدن از این طرح را بسیار دشوار کرده است.
این گزارش با استفاده از این داده‌ها از پایگاه داده باز ایران نوشته شده است:
تعداد واحدهای مسكونی اتمام یافته به تفكیک نوع طرح پروژه در سال ۱۳۹۲
تعداد پروژه‌های مسكن مهر از لحاظ نوع طرح پروژه در سال ۱۳۹۲
تعداد واحدهای مسكونی به تفكيک نوع طرح پروژه در شهرهای بالای ۲۵ هزار نفر در سال ۱۳۹۲
تعداد واحدهای مسكونی به تفكيک نوع طرح پروژه در شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر در سال ۱۳۹۲
تعداد واحدهای مسكونی به تفكيک نوع طرح پروژه در شهرهای جديد در سال ۱۳۹۲
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر