گزارش تحقیقی درباره مسکن مهر (۲): بسیاری از خانه ها خالی هستند

۲۵ آذر ۱۳۹۶

خواندن در ۴ دقیقه

گزارش تحقیقی درباره مسکن مهر (۲): بسیاری از خانه ها خالی هستند

در ادامه‌ی مطلب قبلی‌مان که اطلاعاتی از مکان و تعداد پروژه‌های مسکن مهر در سال ۱۳۹۲ به ما می‌داد، این مقاله به اطلاعات جمعیت‌شناختی کسانی می‌پردازد که متقاضی مسکن مهر بوده‌اند.

اطلاعاتی که در اختیار داریم عبارت است از این‌که چند نفر در سال ۱۳۹۲ متقاضی طرح مسکن مهر بوده‌اند، جنسيت آن‌ها چه بوده است، سطح تحصیلات آن‌ها، وضعيت تأهل‌شان، سن و وضع اشتغال‌شان چه بوده است. در اين مطلب، اين آمار و ارقام را بررسی می‌کنيم.

معیارهای متقاضیان

طرح مسکن مهر معیارهای تقاضای سخت‌گيرانه‌ای دارد که در زیر آورده‌ايم:

متقاضی از اول فروردين سال ۱۳۸۴ نباید صاحب مسکن یا زمین مسکونی بوده باشد.
از ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، متقاضی نباید هیچ‌گونه دسترسی به امکانات دولتی برای تأمين مسکن، از جمله زمين، واحد مسکونی يا وام‌هایی داشته باشد که برای ساخت هر نوع واحد مسکونی پرداخت می‌شود.
متأهل بوده يا زنی باشد که سرپرست خانواده است.
حداقل ۵ سال در شهری که در آن متقاضی مسکن است زندگی کرده باشد.

آمار

در سال ۱۳۹۲، تحت طرح مسکن مهر، ۲,۵۲۶,۴۵۲ واحد پیشنهاد شده بودند و ۲,۰۸۲,۱۰۴ متقاضی برای آن‌ها موجود بود. اما چنان‌که در بخش اول اين مقاله بدان اشاره شد، تنها ۴۷۱,۶۰۴ واحد از آنها در واقع تکميل شدند و در مقايسه با تعداد متقاضيان تنها شمار بسیار اندکی از این واحدها ساخته شدند. اين نکته‌ی جالبی است چون گزارش‌های رسانه‌ای می‌گويند که بخش بزرگی از واحدهایی که در مسکن مهر تکميل شده بودند خالی مانده‌اند. به هر تقدیر، اين آمار نشان می‌دهد که اين طرح نتوانسته توقعاتی را که از آن می‌رفته برآورده کند اما معلوم نیست چرا با مشکلات واحدهای خالی روبه‌روست.

گروه سنی

۶۵ درصد از متقاضيان مسکن (۱,۳۳۷,۴۸۴ نفر) متعلق به گروه سنتی زیر ۳۵ سال بودند. با توجه به اين‌که ميزان فعلی بیکاری در ميان ايرانيان زیر سن ۲۵ سال ۲۵.۹ درصد است، عجیب نيست که این گروه سنی بخشی به اين بزرگی از متقاضيان را تشکيل داده باشد.

تحصیلات

نگاهی گذرا به آمار سطح تحصیلات متقاضيان شکاف و تفاوت آشکاری را بين کسانی که مدرک فوق دیپلم یا پایين‌تر دارند و کسانی را که نوعی مدرک دانشگاهی دارند نشان می‌دهد. ۶۶ درصد از متقاضيان دانشگاه نرفته‌اند و فقط ۵ درصد از آن‌ها مدرک گرفته‌اند. تنها مسأله‌ی داده‌هایی که در اين مورد داریم این است که ۲۹ درصد که مساوی با ۵۹۵,۲۱۸ نفر متقاضی است، سطح و ميزان تحصیل‌شان مشخص نيست که می‌تواند به شدت تحليل را دستخوش انحراف کند.

جنسيت

اکثريت بالای متقاضيان مرد بوده‌اند و تنها ۱۴ درصد از آن‌ها زن بوده‌اند. تعداد کم متقاضيان زن را می‌توان چنين توضیح داد که زنان مطلقه يا مجرد بدون فرزند که سرپرست خانواده حساب نمی‌شوند، به خاطر معیارهای سخت‌گيرانه‌ی اين طرح که در بالا ذکر آن رفت، نمی‌توانند متقاضی مسکن مهر باشند. لازم به ذکر است که چیزی حدود ۹۰ درصد متقاضیان هم بر اساس آمار متاهل هستند که با در نظر گرفتن معیارهای انتخاب متقاضیان قابل درک است.

اشتغال

داده‌هايی که درباره‌ی اشتغال داريم چندان روشن نيست. ولی با توجه به آماری که داريم می‌توان استنباط کرد که ۲۶.۲ درصد «کارمند» قلمداد شده‌اند که شامل بازنشستگان نيز می‌شود. ۲۳.۳ درصد «خويش‌فرما» دسته‌بندی شده‌اند و ۲۱.۵ درصد تحت حمايت تأمین اجتماعی دسته‌بندی شده‌اند. ولی مثل موارد دیگر در این داده‌ها، بخش عظيمی از متقاضيان ذيل عنوان «نامشخص» طبقه‌بندی شده‌اند که باعث انحراف و اعوجاج بالقوه در تحلیل می‌شود.

جمع‌بندی

به طور کلی، در داده‌هایی که در بالا ارائه کرديم نکته واقعاُ شگفت‌انگیزی وجود ندارد ولی از لحظه‌ای که تحقیق درباره‌ی طرح مسکن مهر را آغاز کرديم يک نکته روشن شد که داده‌های زیادی درباره‌ی آن موجود نيست. داده‌هایی درباره‌ی ترکيب جمعيتی و داده‌هایی درباره‌ی مکان و فرايند ساخت واحدهای مسکونی داريم ولی هيچ داده‌های مرتبط با بودجه‌، مدت زمان ساخت هر واحد مسکونی، يا مواد به کار رفته در ساخت آن‌ها در اختیار نداریم. علاوه بر اين، تنها داده‌های کاملی که پيدا کرديم فقط مربوط به سال ۱۳۹۲ بود و برای سال‌های ديگر هيچ داده‌ی ديگری يافت نشد.

با توجه به زلزله‌ی اخير در ايران که ساکنان واحدهای مسکن مهر وضع بدتری در ميان آسيب‌دیدگان زلزله داشتند، اهمیت زیادی دارد که دولت اطلاعات بيشتری درباره‌ی اين طرح منتشر کند و در اختیار عموم قرار بدهد.

این گزارش با استفاده از این داده‌ها از پایگاه داده باز ایران نوشته شده است:

تعداد واحدهای مسكونی اتمام یافته به تفكیک نوع طرح پروژه در سال ۱۳۹۲