دست‌های بیشتر برای بازرسی بدنی دختران ریشو در آزادی

ساناز کلانتری، شهروند خبرنگار

«برای اولین بار بازی پرسپولیس و برق شیراز به ورزشگاه رفتم. زمستان بود و من هم ۱۷ ساله. صورتم را با براده مداد کمی سیاه کردم، کلاه سرم گذاشتم، کاپشن گشاد پوشیدم و با پدرم به آزادی رفتیم. ورودی ورزشگاه بازرسی بدنی می‌کردند. پدرم پشت سرم ایستاده بود. دست‌هایم را بالا بردم و سرباز شروع کرد به بدنم دست کشید. خیلی زود دستش را از روی بدنم برداشت. با تعجب به صورتم نگاه کرد و گفت برو.»

این خاطرات «سارا» است از نخستین حضورش در ورزشگاه‌های ایران در دهه 70. می‌گوید تا وقتی پدرش زنده بود، او را به ورزشگاه می‌برد اما از سال ۸۵ دیگر نه به «آزادی» رفته است و نه به هیچ ورزشگاه دیگری. نه برای این که ممکن است مانند «سحر قریشی»، در یک جو مردانه منقلب شود؛ چون پدرش قسم داده بود تنها به ورزشگاه نرود. حالا ۳۶ ساله است، ازدواج‌ کرده و بازهم می‌خواهد همراه همسرش حضور در آزادی را تجربه کند. می‌گوید: «خب، حالا خیلی سخت‌تر است. وقتی جوان‌تر بودم، تشخیص این‌که پسر هستم یا دختر سخت بود. آن زمان مثل حالا به فکرمان نمی‌رسید که ریش مصنوعی بگذاریم. یک بار سال ۸۱ که پرسپولیس قهرمان شد، موهایم را از ته زدم. صورتم را همیشه سیاه می‌کردم و ابروهایم پهن بود. اما حالا راه‌های بهتری پیدا شده است.»

روایت دخترانی که از میانه‌های دهه ۷۰ تا اوایل دهه ۸۰ خورشیدی با لباس مبدل و چهره مردانه وارد ورزشگاه‌های ایران می‌شدند، تبدیل به فیلم نامه‌ای از سوی «جعفر پناهی» با نام «آفساید» شد؛ فیلمی که اجازه اکران در ایران را پیدا نکرد ولی تقریباً اکثر خانواده‌های ایرانی آن را دیده‌اند.

سارا تنها دختری نیست که وقتی وارد ورزشگاه‌های ایران شد، از جو موجود گلایه‌ای نداشت. او می‌گوید: «پدرم وقتی فهمید می‌خواهم با دوستانم به ورزشگاه بروم، گفت خودم تو را می‌برم. نه اهل فوتبال بود، نه ورزشگاه. مرتبه اول واقعاً برای همه‌چیز نگرانی داشت؛ از بازرسی بدنی تا جو روی سکوها و شعار تماشاگران. اما یادم است همان روز اول، وقتی کنار پدرم نشستم و کمی حرف زدیم، اطرافیانم متوجه شدند که من دختر هستم. به هم می‌گفتند فحش ندهید، این جا دختر نشسته است.»

مشابه همین اتفاق، سال ۸۴ در ورزشگاه آزادی افتاد؛ روزی که ایران و بحرین مقابل هم قرار گرفتند و برای اولین و آخرین بار تا کنون با تلاش «محسن مهرعلیزاده»، خانواده بازیکنان تیم ملی و بازیگران زن ایران موفق به حضور در ورزشگاه شدند. مهرعلیزاده، رییس وقت سازمان تربیت‌بدنی بود(که حالا به وزارت ورزش و جوانان تغییر یافته است) و البته نامزد انتخابات ریاست جمهوری. تلاش او برای حضور بانوان گزینشی در روز صعود ایران به جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان بیش تر یک رفتار تبلیغاتی برای انتخابات بود. نیمی از دخترانی که به ورزشگاه آمده بودند، عکس و پوسترهای مهرعلیزاده را در دست داشتند.

سارا اولین دختری نبود که قفل ورزشگاه مردانه را شکست، آخری هم نشد. خودش می‌گوید شجاعت حضور در ورزشگاه‌ها را یکی از معلمان دوران دبیرستانش در او زنده کرده بود: «من رشته تجربی می‌خواندم. سال دوم دبیرستان بحث ورود دختران به ورزشگاه بود. معلم زیست ما گفت دختر ۱۴ ساله‌اش را همراه برادرش به ورزشگاه می‌فرستد.»

اما حالا این اتفاق رنگ و بویی جدی در جامعه گرفته است و شاید مهم ترین دلیل آن، انعکاس سریع اخبار در صفحات مجازی باشد. انتشار تصاویر «شبنم» در ورزشگاه «غدیر» اهواز و «زهرا» در ورزشگاه آزادی با محاسن مصنوعی، فقط سوژه ای برای رسانه ها نبود. زهرا خوش نواز، دختر شاعر و نویسنده ایرانی که بازی پرسپولیس و تراکتورسازی را از نزدیک تماشا کرده بود، به روزنامه «آسمان آبی» گفته است: «منتظر آرایش جدید من باشید.»
او وعده داده است دوباره به ورزشگاه خواهد رفت و یکی از بزرگ ترین آرزوهای زندگی اش را هم تماشای دربی تهران می داند.

سارا می‌گوید: «من درک می‌کنم. سال ۷۹ برای اولین و آخرین بار دربی تهران را دیدم. پرسپولیس شکست خورد اما واقعاً یکی از هیجان‌انگیزترین روزهای تمام زندگی من بود.»

همین وسوسه و کدها شاید برای کنترل بیش تر ورزشگاه‌ها کفایت کند. زهرا گفته بود وقتی می‌خواسته وارد ورزشگاه آزادی شود، یکی از سربازها به دیگری گفته است به او دست نزند چون دختر است. سارا هم از همین تجربه مشابه و درک بعضی از مأموران یا سربازان نیروی انتظامی در ورزشگاه حرف می زند. کنترل و امنیت ورزشگاه آزادی تهران در دست یگان ویژه است.

فروردین‌ماه سال ۹۵، سرهنگ «سعید مطهری زاده»، فرمانده یگان ویژه تهران از لزوم تجهیز ورزشگاه آزادی به گیت‌های الکترونیکی حرف زد. اردیبهشت‌ماه امسال هم سردار «حبیب اله جان‌نثاری»، جانشین یگان‌های ویژه نیروی انتظامی تأکید کرد که وزارت ورزش و جوانان باید گیت‌های الکترونیکی و فضای بازرسی بدنی در ورزشگاه آزادی به‌زودی تأمین کند.
از سال ۹۴ یگان ویژه تهران از یگان اسواران (یگان اسب‌سوار) برای بالا بردن ضریب امنیت در ورزشگاه‌ها استفاده کرده است؛ یگانی که از اردیبهشت سال ۱۳۹۲ برای مقابله با شورش و اعتراضات شکل گرفت.

اما مساله‌ای که به‌صورت موازی در کنار تأمین امنیت در ورزشگاه‌ها مورد توجه یگان ویژه تهران قرارگرفته، حضور مجدد بانوان در ورزشگاه است. انتشار فوری تصاویر دخترانی که با آرایش و ظاهری مردانه به ورزشگاه می‌روند، باعث شده است تا از فردا (جمعه) یگان ویژه تعداد نیروهای بخش بازرسی بدنی خود را 30 درصد افزایش دهد. هرچند این اتفاق تا امروز در مورد بازی‌های «استقلال» رسانه‌ای نشده است اما نیروی انتظامی از همین هفته راه حضور دختران در ورزشگاه‌ها را ناهموارتر خواهد کرد.

نیروی انتظامی نظارت خود را بالاتر خواهد برد، وزارت ورزش هم مایل به همکاری بیش تر با یگان ویژه است. روز چهاردهم دی‌ماه، «عبدالحمید احمدی»، معاون فرهنگی وزیر ورزش و جوانان گفت: «حضور دختران با گریم مردانه در ورزشگاه، توهین به خانم‌ها محسوب می‌شود. این کار به ورزش لطمه می‌زند و قطعاً یک هنجارشکنی است. این خانم‌ها حتی برای تماشاگرانی که در ورزشگاه‌ هستنند، مساله ایجاد می‌کنند.»

مشخص نیست که منظور عبدالحمید احمدی از «ایجاد مشکل» برای آقایانی که به ورزشگاه می‌روند، چیست. اما دخترانی که تجربه حضور در ورزشگاه‌های ایران را دارند، از کم تر شدن فحاشی روی سکوها پس از حضورشان حرف می‌زنند.
عبدالحمید احمدی البته مشاور رسانه‌ای «مهدی تاج»، رییس فدراسیون فوتبال و همین‌طور رییس کمیته رسانه‌های فدراسیون فوتبال است. مهدی تاج هم پیش‌ از این مساله حضور بانوان در ورزشگاه‌ها را بی‌اهمیت و خارج از اولویت‌های ورزش ایران دانسته بود.