چرا به زندانیان سیاسی قرص می‌دهند؟

«محمود صادقی»، نماینده اصلاح‌طلب مجلس شورای اسلامی روز سه‌شنبه ۲۶ دی‌ماه در حساب کاربری توییتر خود نوشت: «طبق اعلام بستگان یکی از بازداشت‌شدگان که در زندان فوت کرد، او طی چند تماس با خانواده‌اش اظهار داشته مسوولان او و دیگر بازداشتی‌ها را مجبور به خوردن قرص‌هایی می‌کردند که حال‌شان را بد می‌کرده...»

اگرچه منابع و فعالان حقوق بشری از کشته شدن سه تا پنج تن از بازداشت‌شدگان در جریان اعتراضات اخیر در بازداشتگاه‌های ایران خبر می‌دهند اما مسوولان جمهوری اسلامی تاکنون مرگ دو نفر را در بازداشت‌گاه‌های خود تایید کرده‌اند؛ «سینا قنبری» در بازداشت‌گاه «اوین» تهران و «وحید حیدری» در بازداشتگاه اراک.

البته آن‌ها ادعا می‌کنند که این دو نفر در رابطه با اعتراضات اخیر بازداشت نشده‌اند. «غلام‌حسین محسنی اژه‌ای»، معاون اول قوه قضاییه در نشست خبری هفته گذشته خود، هر دو را جوانانی معتاد معرفی کرد و گفت این دو جوان در زندان خودکشی کرده‌اند. حالا یک نماینده مجلس از قول بستگان یکی از آن‌ها خبر از خوراندن قرص به او داده است.

این خبر البته با واکنش وزیر دادگستری رو به رو شد. «علیرضا آوایی»، وزیر دادگستری صبح چهارشنبه در حاشیه جلسه هیات دولت، در جمع خبرنگاران درباره دادن داروی اجباری به زندانیان گفته است: «چنین چیزی به ما گزارش نشده است اما باز هم پی گیری می‌کنیم.»

با این حال، پیش‌تر یکی از هم‎بندی‌های سینا قنبری به «مسیح علی‌نژاد»، خبرنگار آزاد ساکن نیویورک گفته بود: «سینا شب قبل از خودکشی دچار بی قراری بود و مسوولان زندان به او قرص‌هایی دادند که او را پریشان کرده بود.»

این اولین بار نیست که زندانیان امنیتی از تجربه خوراندن قرص در زندان حرف می‌زنند. در اعتراضات سال ۸۸ نیزچند نفر از بازداشت‌شدگان به این موضوع اشاره کرده بودند. یکی از آن‌ها همسر «محمدعلی ابطحی» بود. او در مصاحبه با «جنبش راه سبز» گفته بود: «محمدعلی ابطحی در قریب به ٤٠ روز انفرادی، ١٨کیلو وزن کم کرده است و می‌گوید قرص‌هایی به او می‌دهند که از دنیا بی‌خبر می‌شود.»

البته ابطحی مرداد ماه 96 در گفت و گو با روزنامه «شرق» این موضوع را به شکل تلویحی تایید کرده بود: «من گفتم به من قرص می‌دهند اما الان نمی‌دانم تأثیرش چه بوده. شاید این موضوعات برداشت همسرم از حال ‌و روز من بوده است اما انصافا یادم نمی‌آید در اولین ملاقاتم بعد از سی ‌و چند روز انفرادی با همسرم چه گفته‌ام.»

مادر «هنگامه شهیدی»، روزنامه نگار و از اعضای حزب «اعتماد ملی» هم همان وقت از خوراندن قرص به دخترش در زندان خبر داده و به «موج سبز آزادی» گفته بود: «به هنگامه گفتم مقاومت کن و علیه خودت اعتراف نکن. گفت ای بابا! این جا قرص هایی به من می‌دهند که ذهنم کاملا خالی می‌شود و نمی‌توانم به چیزی فکر کنم.»

سال 1390، «مهدی محمودیان»، روزنامه‌نگار زندانی که از اولین افشاکنندگان فجایع «کهریزک» بود، در نامه‌ای سرگشاده خطاب به رهبری، از وضعیت زندان‌ها خبر داد. او در بخشی از نامه‌اش نوشته بود: «حداقل سه نفر از متهمین بند "2 الف" می گویند به آن ها قرص های رنگی داده شده که آن ها را از حالت عادی خارج کرده است و اثرات آن در بعضی افراد تا مدت ها در بند 350 قابل مشاهده بوده است.»

بخش فارسی شبکه خبری «بی بی سی» سال 92 در گزارشی، از پخش کپسول‌هایی رنگی در بند 350 با عنوان قرص‌های خواب آور و ضد افسردگی خبر داد؛ داروهایی که زندانیان را در حالت خواب و بیداری قرار می‌داده است. در همین گزارش، یکی از زندانیان که به بیماری صرع مبتلا بوده، گفته بود که بهداری زندان به جای داروی صرع، به او داروی بی‌نام نشان ضد افسردگی می‌داده است: «داروهایی که به ما می‌دادند اصلا ربطی به بیماری‌مان نداشت. با خوردن‌شان خواب ما زیاد می‌شد و یک‌سر توی چرت بودیم. خود من مدام کلافه بودم و در ماه یکی دوبار حمله‌ عصبی داشتم.»

پس از توییت محمود صادقی، «لیلا لیاقت»، همسر دکتر «علیرضا رجایی»، روزنامه نگار و فعال سیاسی که در زندان به سرطان مبتلا شده هم در توییتی، درباره عوارض داروهایی که در زندان به همسرش داده شده، نوشته است: «به علیرضا رجایی توی زندان داروهای آلوده می دادن که همش خون دماغ می شده و خونش هم بند نمی اومده یا قرص هایی ( اجباراً) می خورده که همش خواب آلوده وگیج می شده.»

 اما پیش‌تر از همه این‌ها، «محمدعلی عمویی»، از رهبران «حزب توده» درباره شکنجه با قرص‌های روان‌گردان در زندان‌های جمهوری اسلامی حرف زده بود. او که هم در زمان قبل از انقلاب و هم در دهه 60 و روزهای بعد از انقلاب در زندان بوده، سال۸۳ به سایت «شهروند» گفته بود: «شكنجه ها تركيبی بودند از فشارهای جسمی و روحی و استفاده از داروهای روان گردان كه سرانجام قربانی را برای پذيرش هرگونه پيشنهادی از سوی بازجو آماده می ساختند. بازجوها از اين داروها استفاده و اين اواخر حتی خود آن ها هم به اين مساله اشاره می كردند. گرچه من اسم آن ها را به خاطر نمی آورم اما دوستان ديگر ما اين داروها را به خوبی و با نام می شناسند.»

موضوع اما زمانی تلخ‌تر می‌شود که «نسرین ستوده»، وکیل سرشناس ایرانی که وکالت چند نفر از بازداشتی‌های اخیر را بر عهده دارد، احتمال وجود پروژه‌ای برای معتادانگاری معترضان با خوراندن قرص و بی‌اهمیت کردن مطالبات آن ها را مطرح می‌کند. او به «کمپین حقوق بشر» گفته است: «تعدادی از معترضان بازداشت شده طی تماس‌های تلفنی از زندان اوین به او گفته‌اند مقامات امنیتی پیش از دیدار متهمان با یک مسوول قضایی در زندان، به آن ها توصیه کرده‌اند برای تسریع آزادی‎شان، در جلسه با او داروی "متادون" درخواست کنند.»

متادون دارویی است که به اشکال مختلف قرص یا شربت و معمولا برای ترک اعتیاد مواد مخدر جدی‌تر مانند تریاک، کراک و هرویین تجویز می‌شود. نسرین ستوده به «ایران وایر» می‌گوید: «وقتی شنیده‌هایم درباره توصیه درخواست متادون در زندان و صحبت مسوولان درباره موضع اعتیاد کشته‌شدگان در مقابل خانواده‌های داغ‎دار و  توییت آقای صادقی را کنار هم می‌گذارم، این نگرانی را به وجود می‌آورد که ممکن است این موضوع یک پروژه برای معتاد جلوه دادن معترضان و بی اهمیت کردن مطالبات آن‌ها باشد.»

البته او تاکید می‌کند که حتی اگر افراد معتاد هم باشند، قوه قضاییه مسوولیت حفاظت از جان آن‌ها را در بازداشت‌گاه‌ها برعهده دارد: «اساسا قانون کاری به این که متهم معتاد بوده یا خیر، ندارد. مسوولیت جان بازداشت شدگان با مسوولان قضایی است. این را از آن جهت عرض می‌کنم که چه این اتهامات غیرواقعی و پروژه معتادانگاری باشند و چه واقعا کسی معتاد باشد، تفاوتی در مسوولیت قوه قضاییه ایجاد نمی کند.»

مطالب مرتبط:

جمهوری اسلامی به شکنجه و اعتراف اجباری اعتیاد دارد