دستور دیروز حسن روحانی برای پیگیری بهره برداری از طرح تونل کوهرنگ سه با موجی از انتقادها در میان مردم استان خوزستان رو به رو شد. قبل از این هم، کاربران خوزستانی شبکه‌های اجتماعی با راه اندازی کمپین‌هایی، اعتراض خود را به این طرح اعلام کرده بودند. به باور این منتقدان، منابع آبی استان خوزستان حتی پیش از اجرای این پروژه نیز در شرایط بحرانی است. همین دیروز بود که مسئولان از رتبه نخست این استان در جدول خشکسالی کشور خبر دادند. بحران کم آبی خوزستان امروز به جایی رسیده که در کنار خشکی بسیاری از تالاب‌ها از جمله تالاب شادگان، کشت دیم کشاورزان بسیاری از مردم منطقه نیز متوقف شده است.در این شرایط، تداوم سیاست‌های انتقال آب از سرچشمه‌های کارون به استان‌های مجاور چه معنی دارد؟ ازسوی دیگر، در میان افکار عمومی در خوزستان، بحث‌های زیادی درباره حوزه مصرف منابع آبی انتقالی از کارون مطرح شده است. به عقیده آنها، رونق اقتصادی و توسعه اشتغال در استان‌های مرکزی مانند اصفهان از انگیزه های اصلی طرح هایی مانند تونل کوهرنگ سه است. در مورد آسیب های احتمالی اجرای پروژه «کوهرنگ سه» و توجیه دولت برای برای روی خوش نشان دادن به آنها، با مهدی قمشی، مدرس و عضو هیئت علمی دانشگاه چمران اهواز و مشاور استاندار خوزستان گفتگو کرده ام.
آقای قمشی آیا زیان طرح انتقال آب از طریق سد کوهرنگ سه برای منابع استان خوزستان در همین شدت است که در رسانه ها مطرح شده یا نه؟
این مانند این است که بگوئیم آیا اگر از خزانه کشور دو میلیارد تومان برداشت کنیم، خیلی زیاد است؟ طبعا نه ولی اگر بخواهیم به طورمکرر برداشت کنیم قطعا چیزی از اندوخته خزانه باقی نخواهد ماند. حجم مخزن سد کوهرنگ سه نسبت به کل آورد رودخانه کارون زیاد نیست. بحث این‌جاست که جمع حجمی که در طی این سال ها با سدهای مختلف از رودخانه کارون بزرگ برداشت شده، در نهایت برای این حوضه آبخیز بحران ساز است. تا به حال از سرشاخه های کارون و دز که به عنوان کارون بزرگ آنها را می‌شناسیم، بارها آب انتقال داده شده است. حجم کوهرنگ سه حدود ۲۵۰میلیون متر مکعب در سال است. در حالیکه همین الان هم ۵۰میلیون متر مکعب از طریق پمپاژ در حال برداشت از این رود کارون است. در مقایسه این رقم با کل حجم آب کارون که حدود ۱۴میلیارد متر مکعب است، می‌فهمیم حجم آبی که قرار است از طریق کوهرنگ سه انتقال داده شود، بحران زاست. البته ما تنها با سد کوهرنگ سه رو به رو نیستیم. سد بهشت آباد که یکی دیگر از طرح‌های آینده برای انتقال آب از سرچشمه کارون است نیز قرار است حدود ۵۰۰میلیون متر مکعب برداشت آب داشته باشد. طرح ونک- ولکان نیز قرار است ۳۴۲میلیون متر مکعب از آب این رودخانه را انتقال دهد. این به آن معناست که تا امروز، ۱.۲میلیارد مترمکعب آب از کارون برداشت شده اما با اجرای سه پروژه ای که عرض کردم، برداشت آب از این حوضه آبی به دو برابر افزایش می‌یابد. من فکر می‌کنم فاجعه این جاست.
ضرر این حجم برداشت از کارون، روی کدام یک از بخش‌های محیط زیست، بهداشت و شرب یا کشاورزی در استان خوزستان اثر منفی دارد؟
در حال حاضر متاسفانه تمام آورد رودخانه کارون در بخش‌های بهداشت، شرب، کشاورزی و آبزی پروری استفاده می‌شود. با این حساب می‌توان گفت همین حالا و پیش از اجرای آن سه طرح انتقال آب، هیچ سهمی از کارون برای مصارف زیست محیطی باقی نمانده است. بنابراین اگر در آینده دوباره برداشتی صورت گیرد، روی تمام بخش های کشاورزی، شرب و آبزی پروری اثر منفی خواهد گذاشت و روی سهم زیست محیطی تاثیر خاصی ندارد، چون اصولاً سهمی برای این بخش باقی نمانده است. ولی به هر حال، چون تمام این برداشت‌ها اصطلاحاً "تنش زیست محیطی" را دوچندان می‌کند، پس از هر بخشی که باشد، روی محیط زیست استان خوزستان اثر منفی باقی خواهد گذاشت. همین حالا هم برای مصارف زیست محیطی استان، سهم بسیار ناچیزی از کانال آزادگان برداشت می‌شود که خود همین هم تنش‌زاست. کانال آزادگان برای مصرف آب در حوزه آبزیان تأسیس شده بود که فعلاً از آن برای کاهش معضلات زیست محیطی خوزستان، بهره برداری می‌شود. اگر باز هم قرار باشد برداشت دیگری از حوضه آبخیز کارون انجام شود، همان سهم کوچک زیست محیطی از کارون هم باقی نخواهد ماند.
چند ماه پیش عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در نامه ای که برای روحانی رئیس جمهور ارسال کرد مدعی شد که خوزستان منابع آب بیش از نیاز در اختیار دارد و انتقال بخشی از این آب به استان های دیگر بلا مانع است. فکر می‌کنید این مقام مسئول با چه تحلیلی به این نتیجه رسیده است؟
من فکر می‌کنم این حرف ایشان هیچ مبنای علمی نداشته است. هیچ کدام از اعداد و ارقامی که آقای کلانتری در نامه خود ذکر کرده، واقعیت ندارد. شاید از یک جهت بتوان به او بابت این ادعا که خوزستان منابع آبی زیادی دارد حق داد؛ همان طور که در نامه هم آمده آقای کلانتری گفته در استان خوزستان مصرف بیش از حد منابع آب رخ می‌دهد. در بخش کشاورزی، راندمان مصرف استان خوزستان بسیار ضعیف است. در بخش‌های دیگر نیز به همین ترتیب است. امّا آیا این به آن معناست که این استان از منابع آب اضافی برخوردار است و باید آن را به دیگر نقاط کشور انتقال داد؟ طبعا خیر. اگر کسی از یک ماده حیاتی به درستی استفاده نمی‌کند، ما نمی توانیم آن فرد را از کل این ماده حیاتی محروم کنیم. اگر قرار باشد ما در مصرف منابع آب کارون صرفه جویی داشته باشیم، باید سهم حیاتی محیط زیست را به طور مناسب اختصاص دهیم، نه این که بخشی از منابع را به دیگر مناطق انتقال دهیم. حالا اگر در دیگر مناطق ایران از جمله در استان اصفهان یا دیگر نواحی مرکزی کشور، معضل کمبود آب هست می‌توان این معضل را از روش‌هایی غیر از احداث سد از جمله پمپاژ آب کاهش داد. نفس احداث سد برای اکوسیستم یک منطقه بسیار هزینه بردار است و بخشی از خطرات این طرح‌های انتقال آب، به روشهای انجام این طرح ها نیز برمی‌گردد. طرح‌های کوهرنگ سه، بهشت آباد و ونک به سولکان هنوز اجرایی نشده و زمان برای عقب نشینی از آنها وجود دارد. پیشنهاد من به دولت این است که برای جلوگیری از عمق‌یابی هر چه بیشتر بحران های زیست محیطی، در سیاست سدسازی خود تجدیدنظر اساسی کند.
گفته می‌شود که بخش عمده طرح‌های انتقال آب خوزستان به مناطق مرکزی با هدف توسعه صنایع آب بر مانند صنعت فولاد انجام می‌شود. آقای جهانگیری معاون اول رئیس جمهور چند وقت پیش وعده تاسیس کارخانه‌های تولید فولاد را به مردم استان یزد داد. نظر شما در مورد توسعه این صنایع در وضعیت کم آبی امروز ایران چیست؟
به نظر من صنایع آب بر حتی در استانهایی که دارای حوضه‌های آبی هستند نیز باید متوقف شوند. چرا که ما امروز از نظر این منابع به شدت در بحران هستیم. ضمن این که سالهاست وزارت نیرو دستور داده که صنایع باید از آب های غیرمتعارف و پساب‌های شهری استفاده کنند. در حالی که این قانون تا امروز بارها مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. در تمام کشورهای توسعه یافته نیز، صنایع آب بر در کنار دریاها تأسیس می شوند تا برای تأمین آب مورد نیاز آنها نیاز به طرح‌های انتقال آب وجود نداشته باشد. در کشور ما هم ضنایع باید از آب شور دریا بهره برداری کنند یا اگر به آب شیرین نیاز دارند، از آب شیرین کن استفاده کنند. در صنایع آب بر بیشترین حجم آب برای مصارف خنک کنندگی استفاده می شود که برای این منظور خیلی راحت هم می‌شود از آب شور استفاده کرد و یا این که آب شور دریاها را شیرین سازی کرد.
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر