ارزیابی سفر لودریان به ایران؛ پنجره‏ای به سوی مذاکرات محدود موشکی

سفر «ژان ایو لودریان»، وزیر امورخارجه فرانسه به تهران از مهم ترین رویدادهای دیپلماتیکی است که چند پرونده مهم را پوشش می داد.
حساسیت این رویداد به سه موضوعی برمی گردد که در این سفر به بحث گذاشته شد. این سه موضوع عبارت بودند از موافقت دو کشور در حفظ «برجام»، اختلاف دو کشور در پرونده موشکی ایران و مخالفت دو کشور در مسایل منطقه‌ای و به طور مشخص، حضور ایران در سوریه و یمن.

صرف نظر از هم‎صدایی نسبی ایران و فرانسه در حفظ برجام، ابعاد اختلافات دو کشور را می شد از بیانیه وزارت خارجه فرانسه یک روز پیش از سفر لودریان درک کرد. در این بیانیه آمده بود که فرانسه قصد دارد در این سفر، مذاکرات «بی پرده و سخت‎گیرانه» با جمهوری اسلامی ایران داشته باشد.

در این بیانیه، دو موضوع توان موشکی ایران و تسلیح دیگر گروه ها - که می تواند اشاره به «حزب الله» لبنان و گروه «حوثی» یمن باشد- با موشک های ایرانی نیز مورد اشاره قرار گرفته و چنین آمده است: «برنامه موشکی ایران عاملی برای نگرانی های فراوان فرانسه و شرکایش است. این اقدام در راستای قطع نامه 2231 شورای امنیت نیست و عاملی برای بی ثباتی در منطقه محسوب می شود. ما هم‎چنین مراتب نگرانی خود را در زمینه انتقال موشک به دیگر گروه ها در منطقه اعلام خواهیم کرد.»

نفوذ ایران در منطقه، دیگر موضوع محل اختلاف دو کشور است. بیانیه وزارت خارجه فرانسه تصریح کرده است:«نقشی که ایران در منطقه ایفا می کند، پیامدهای بی ثبات کننده ای برای این ناحیه دارد.»

از سوی دیگر، لودریان پیش از سفرش به تهران در مصاحبه با یک نشریه فرانسوی گفته بود: «اگر این مسایل حل ‌وفصل نشود، ایران با خطر تحریم‌های جدید روبه رو خواهد شد.»

اگر تهران و واشنگتن را دو سوی یک پاره خط فرض کنیم، پاریس را باید نقطه ای در وسط، متمایل به واشنگتن دید. پاریس در عین این که در موضوع حفظ برجام، هم‎نظر با ایران و مخالف با امریکا است اما در موضوع پرونده موشکی و مسایل منطقه ای، هم‏سو با امریکا و مخالف با ایران است.

در ارزیابی فرانسه، خروج یک جانبه امریکا از برجام مانند خروج یک سویه امریکا از «پیمان اقلیمی پاریس» است که اعتراض فرانسه و اتحادیه اروپا را به همراه داشت. گردن نهادن به چنین رفتارهای یک جانبه گرایانه «دونالد ترامپ»، موضوع قابل قبولی برای کشوری دراندازه فرانسه و یکی از استوانه های اتحادیه اروپا نیست. از این رو، پاریس حداکثر تلاش خود را به کار خواهد بست تا از مرگ برجام جلوگیری کند. اما در عین حال، فرانسه در رابطه با دو موضوع دیگر، یعنی پرونده موشکی و نفوذ ایران در منطقه، در کنار امریکا ایستاده و هم صدا با واشنگتن ابراز نگرانی کرده است.

در ماه های گذشته، واکنش های اصول گرایان و مخالفان دولت روحانی به مواضع فرانسه تقریبا هماهنگ بوده است. سردار «حسین سلامی»، جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران گفته است: «چون می‌دانستیم اروپایی‌ها تهدیدی برای ما نیستند، بُرد موشک‌هایمان را از دو هزار کیلومتر افزایش ندادیم اما اگر مراعات نکنند، برد موشک‌هایمان افزایش می‌یابد.»
او در این مصاحبه، از کشورهای اروپایی خواسته است در موضوع موشکی سربه سر ایران نگذارند و توان موشکی جمهوری اسلامی را به رسمیت بشناسند. مشابه این موضع را «علی‌اکبر ولایتی»، مشاور رهبر جمهوری اسلامی در امور بین‌الملل گرفته است: «هیچ کشوری نمی‌تواند برای ما تعیین تکلیف کند. فرانسه هم بی‌جهت ادعایی نکند که از عهده آن بر نمی‌آید.»

موضع و توصیه «حسین موسویان»، دیپلمات نزدیک به حسن روحانی با این گروه اما متفاوت بود. او با انتشار مقاله ای در آستانه سفر لودریان، موفقیت سفر او به تهران را عاملی برای تعدیل موضع ترامپ در برجام در سفر قریب الوقوع «ماکرون» به امریکا دانسته بود. موسویان با اشاره به این که بین سران کشورهای اروپایی فعلا ماکرون بهترین و نزدیک‌ترین روابط را با ترامپ دارد، نتیجه گرفته بود: «اگر دست ماکرون از گفت‌وگوهای اروپا با ایران، به ویژه گفت‌وگوهای لودریان در تهران پر باشد، ممکن است بتواند کاخ سفید را در تصمیمات پیش رو تعدیل کند.»

روشن است که حسین موسویان تحریم مجدد ایران را که این بار با عنوان پرونده موشکی یا مسایل منطقه ای مطرح شده است، مساله ای به غایت جدی و خطرناک می داند. او دیده است که در پی وتوی روسیه برای قطع نامه شورای امنیت در مورد نقض تحریم تسلیحاتی حوثی ها توسط ایران، چهار کشور فرانسه، بریتانیا، آلمان و امریکا در بیانیه‌ای مشترک، اقدامات ایران را تهدیدی جدی برای صلح و ثبات در منطقه توصیف کرده اند. از همین منظر، کوشیده است به این سفر به چشم سرمایه ای برای بهبود وضعیت برجام نگاه کند.

ما می دانیم دولت حسن روحانی نگاه «جزم گرایانه» به روابط ایران با اروپا ندارد و رهبر جمهوری اسلامی نیز نشان داده است در بزنگاه، «نرمش قهرمانانه» از خود نشان خواهد داد. در همین حال، رویدادهایی چون مذاکره محرمانه ایران و کشورهای اروپایی در حاشیه اجلاس مونیخ نشان داد مسایلی چون محدود نگه داشتن بُرد موشک های ایران می تواند موضوع مذاکره با اروپا باشد. سفر وزیر امورخارجه ایران می تواند به باز شدن بیش تر این مسیر مذاکراتی محدود و پیچیده کمک کند.

بازشدن این مسیر در فرصت کوتاه پیش رو نمی تواند انتظارات مطرح شده از سوی دولت امریکا را برآورده کند ولی می تواند موضع کسانی که برای حفظ برجام می کوشند را تقویت کند. تقویت موضع این گروه به طور محسوسی می تواند وضعیت دولت امریکا را در مسیر تصمیم گیری دشوارتر و پیچیده تر کند و امیدواری ها به حفظ برجام را افزایش دهد.