چرا نیشکر هفت تپه نمی تواند حقوق کارگرانش را بپردازد؟

«علی» یک مهندس ۳۵ ساله است که در کارگاهی در جنوب غربی تهران کار می کند. او از سه ماه پیش حقوق نگرفته ولی این برایش عادی است: «الان پنج سالی هست که حقوق ماهانه نمی گیرم. کارفرما هر وقت پول داشته باشد، حقوق می دهد.»

این چند ماه گذشته، علی و همسرش که دانشجوی کارشناسی ارشد است، یا با قرض از پدر و مادرشان زندگی کرده اند یا با پس انداز اندکی که داشته اند. اما با این حال،علی خودش را خوش شانس می داند. او به «ایران وایر» می گوید: «من حداقل کار دارم و کارفرمایی که به هر حال خودش را موظف به پرداخت حقوق می داند.»

به نظر او، دلیل اصلی تاخیر کارفرما در پرداخت حقوق ها، بدی وضعیت بازار است. می گوید خودش شاهد بوده که فروش کارگاه پر نوسان است و همیشه همه محصولات تولیدی آن فروش نمی رود. از طرف دیگر، خریداران هم در پرداخت بدهی خود خوش قول نیستند، چک ها برگشت می خورند، دریافت مطالبات کارگاه ها از مشتریان به ماه ها مذاکره احتیاج دارد و هستند بدهکارانی که با فرسایشی کردن مذاکرات، امیدوارند کارفرما از پی گیری مطالبات خود دست بکشند. در این میان، معمولا رجوع به دستگاه قضا آن قدر بی فایده است که خیلی از کارفرمایان به راه های دیگری روی می آورند تا بخشی از مطالبه خود را زنده کنند. 

علی در این ماجرا تنها نیست. هر روز در گوشه و کنار ایران، کارگران و حقوق بگیرانی تجمع می کنند که مدت ها است یا اصلا حقوق نگرفته اند یا سال ها است در انتظار پرداخت مزایایی هستند که مسوولان وعده داده اند.
از معادن بافق در کویر مرکزی ایران تا شهرداری دلفان در لرستان و از قائم شهر در مازندران تا «کشت و صنعت نیشکر» در هفت تپه کارگرانی هستند که ماه ها است حقوق دریافت نکرده اند. شرکت ها و بنگاه های محل کار این کارگران یا شبه دولتی هستند و یا وابسته به نهادهای حکومتی و هر روز چند شرکت از بخش خصوصی به آن ها اضافه می شوند. هر کدام از آن ها هم مشکل خاص خودشان را دارند. اگر کارفرمای بخش خصوصی با مشکلات ناشی از بازارهای راکد و بده‌کاران بدحساب مواجه است، شرکت های بزرگ شبه دولتی چالش های دیگری دارند.

کارگران «گروه ملی صنعتی فولاد ایران» یک نمونه در دسترس است. این شرکت حدود چهار هزار کارگر شاغل دارد که دستمزد آن ها را چند ماه پرداخت نکرده است. کارگران این شرکت در شهر اهواز دست به تجمع و اعتراض زده اند ولی جای پرداخت حقوق معوقه، شاهد بازداشت چند نفر از همکارانشان بوده اند.

شرکت های دولتی دیگر مانند کشت و صنعت نیشکر هفت تپه وضع مشابه ای دارند. آذرماه گذشته کارگران این شرکت در اعتراض به تعویق پنج ماهه در پرداخت حقوق شان دست به اعتصاب زدند و پس از پنج روز اعتصاب و متعهد شدن مدیریت به پرداخت پنج ماه حقوق معوقه آن ها، به اعتصاب خود پایان دادند. با وجود تعهد مدیریت این شرکت به پرداخت به موقع حقوق و دستمزدها، تنها پس از خودکشی «علی نقدی»، یکی از کارگران شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت تپه در اعتراض به عدم پرداخت دستمزدها بود که فیش حقوق دی ماه کارگران در اسفندماه پرداخت شد. در حال حاضر روابط عمومی این شرکت با صدور بخش نامه ای، اعلام کرده این مجتمع از روز جمعه ۱۸ اسفند به طور موقت تعطیل است. دلیل این تعطیلی، توقف بهره برداری ذکر شده است. در توییتر، کسانی که خود را کارمند نیشکر هفت تپه معرفی کرده اند، می گویند تعطیلی برای این است که مدتی کارگرها کار نکنند و گرنه بقیه بخش های مجموعه فعال هستند.

در حال حاضر «امید اسدبیگی» مجموعه نیشکر هفت تپه را اداره می کند. او این مجموعه را دو سال پیش از مالک یا متولی آن که به گفته برخی، آیت الله «ناصر مکارم شیرازی» و به گفته برخی دیگر، دولت «حسن روحانی» بوده، خریداری کرده است. این سرمایه گذار جوان عضو خانواده ای است که شرکت های هلدینگ بسیاری در ایران دارد. شایع است که برای خرید این مجموعه عظیم، تنها پنج میلیارد تومان پرداخت شده است؛ مجموعه ای که یکی از بزرگ ترین مجموعه های کشت و صنعت ایران به شمار می رود و نیروی انتظامی وظیفه خود می داند هر کارگر معترضی را در آن بازداشت کند.  

از امید ۵۰ ساله، یک تحلیل گر اقتصادی مقیم اهواز می پرسیم که چه طور این مجموعه و مجموعه های مشابه نمی توانند درآمد کافی برای پرداخت حقوق کارگران داشته باشند؟ امید می گوید: «مدیریت این مجموعه ها بسیار ضعیف هستند و اولویت هایشان اقتصادی نیست.»

برخلاف بنگاه های مشابه در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، مدیران مجموعه های شبه دولتی در ایران بیش تر نگران حفظ ارتباطات سیاسی خود و مطرح بودن در سطح جامعه هستند تا داشتن عملکرد اقتصادی مثبت. در بسیاری از این مجموعه ها، مدیران دولتی و حکومتی به سال ها زیان انباشته شده تنها زیان ها و هزینه های جدید اضافه کرده اند.آن ها کم تر به دنبال پیدا کردن بازار و یا خریداران جدید برای محصولات کارخانه ها و مجموعه های تحت سرپرستی خود و بیش تر به دنبال یارگیری در میان سیاست‎مداران و جامعه بوده اند؛ به عنوان نمونه، در حالی که کارگران شرکت کشت و صنعت هفت تپه ماه ها حقوق دریافت نکرده بودند، امید اسدبیگی از تیم «استقلال» خوزستان حمایت مالی می کرد.

در حالی که چند روزی به آغاز سال نو مانده است اما شب عید برای کارگران نیشکر هفت تپه شب شادی و جشن نیست. «شکیلا منفرد»، یک کاربر توییتر روز ۲۱ اسفندماه نوشت:  «امروز حقوق و عیدی و سنوات و حق مرخصی و پاداش پایان سال رو به همه مجموعه ها دادن به جز نیشکر هفت تپه. همین قدر ناراحت کننده.» 

نیشکر هفت تپه تنها نمونه ای از شرکت ها و مجموعه های صنعتی است که کارگران آن ها حقوق دریافت نمی کنند. در حالی که بسیاری از تحلیل گران اقتصادی دلیل اصلی این وضع را فقدان تولید یا درآمد کافی می دانند، به نظر می رسد مدیران این مجموعه ها هم دغدغه درآمدزایی ندارند.

اعتراضات کارگری و تنش در سطح کارخانه ها بیش تر به یک رویداد عادی تبدیل شده است که مدیران و نمایندگان مالکان ترجیح می دهند با آن کنار بیایند تا بخواهند آن را حل کنند.

از سوی دیگر، نبود اطلاعات مالی درباره این شرکت ها، قضاوت درباره آن ها را دشوار می کند و یافتن یک راه حل را غیرممکن. امید از اهواز می گوید: «هیچ حسابرسی نمی تواند حساب های نیشکر هفت تپه را تایید کند. طبق استانداردهای حسابرسی، عملکرد مالی این مجموعه مردود است ولی کسی نمی خواهد این مشکل را ریشه یابی کند.»

سلامت مالی بسیاری از این شرکت ها تنها روی کاغذ وجود دارد و در واقعیت، این شرکت ها چالش های اقتصادی بسیاری دارند که شرایط اقتصادی کشور و عدم دسترسی به زیرساخت های مناسب بانکی و تجاری، مقابله با آن ها را پیچیده تر هم می کند.

امید با این تحلیل موافق است ولی تاکید می کند: «این شرکت ها مدیرانی برای حل بحران ها ندارند.»

هزینه نبود توان مدیریتی و شرایط اقتصادی مناسب را فعلا کارگران و خانواده هایشان می پردازند که ماه ها است منتظر حقوق معوقه خود هستند و شاهد ابراز نظر مقامات مختلف و زیر فشار ماموران انتظامی و امنیتی. برای این کارگران، این سوال مطرح هست که اگر هدف کارخانه تولید و درآمدزایی نیست، چرا کسی به آن اذعان نمی کند و چرا آن ها باید هزینه ندانم کاری ها را بپردازند؟

مطالب مرتبط:

مدیر نیشکرهفت تپه وعده پرداخت حقوق دی ماه را داد

کارگر نیشکر هفت تپه به دلیل " بدهکاری" خودکشی کرد

تداوم اعتصاب کارگران نیشکر هفت تپه