مهسا قربانی؛ نخستین داور زن ایرانی که بازی مردها را قضاوت کرد

«مهسا قربانی»، داور بین‌المللی ایران که قرار است رقابت‌های فوتبال جام ملت‌های آسیا را قضاوت کند، متولد ۶۸ است. رشته تحصیلی ‌او فوق‌لیسانس مدیریت بازاریابی ورزشی بوده و در خانواده‌ای به دنیا آمده است که هیچ‌گرایشی به فوتبال نداشتند. داور بین‌المللی ایران به «ایران وایر» می‌گوید: «خانواده‌ام اصلا ورزشی نبودند. وقتی وارد فوتبال شدم، نه تنها حمایت نکردند که می‌گفتند اگر می‌خواهی ورزش کنی هم برو سراغ یک رشته دیگر. اما حالا تبدیل شده‌اند به مهم‌ترین حامیان من در داوری.»

مهسا فوتبال را سال 1385 با دروازه‌بانی در تیم منطقه چهار تهران آغاز کرد. نه برای این که می‌خواست فوتبالیست شود که فقط برای شناختن خطاهای جاری فوتبال به‌صورت عملی. دو سال دروازه‌بان بود تا این که سال ۸۷ در کلاس‌های داوری شرکت کرد. او از سال ۸۸ داوری در لیگ ایران را تجربه کرده است: «پدر و مادرم تعریف می‌کنند وقتی از تلویزیون فوتبال می‌دیدم، فقط چشمم دنبال مردی بود که وسط زمین لباسش با همه فرق داشت؛ مشکی می‌پوشید و کاری می‌کرد که هیچ‌کسی انجام نمی‌داد. نه برای این که می‌خواستم متفاوت باشم اما واقعا عاشق داوری بودم.»

بعد از دو سال با فوتبال وداع کرد تا فقط سراغ داوری برود: «سال ۸۸ دوره‌های داوری کنفدراسیون فوتبال آسیا آغاز شد به نام "چشم‌انداز داوران آسیا". همه داوران زیر ۲۵ سال را دعوت کردند برای استعدادیابی. یکی از آزمون‌ها، زبان انگلیسی بود و دیگری آمادگی جسمانی. در آن دوره من فهمیدم شعار کنفدراسیون فقط این است که آمادگی جسمانی یعنی پاسپورت داور.»

سال ۸۸ او تنها داور سخن‎ور زن ایران در مالزی بود. به خوبی انگلیسی حرف می‌زد و کنفدراسیون به او اعتماد کرد: «از سال بعد مستقیم برای من دعوت‌نامه ارسال کردند. می‌نوشتند مهسا قربانی به همراه دو داور دیگر که خودتان معرفی می‌کنید به اجلاس‌های داوری آسیا اعزام شوند.»

نخستین تجربه‌های داوری مهسا در آسیا، رقابت‌ها در سطح زیر ۱۴ سال بود. او پنج سال متوالی به این مسابقات دعوت شد وتا سال ۲۰۱۶ در کلاس‌های چشم‌انداز فوتبال آسیا شرکت می‌کرد. بعد تبدیل به داور بین‌المللی ایران شد؛ دختر جوانی که می‌توانست حالا رقابت‌های رسمی آسیا را داوری کند. قوانین فیفا می‌گویند داوران بین‌المللی بعد از موفقیت در رقابت‌های قاره‌ای، می‌توانند به‌عنوان «داور الیت»(همان داور نخبه)، برای رقابت‌های جهانی انتخاب شوند.

در کارنامه داوری‌ مهسا می‌توان قضاوت در مسابقات مقدماتی جام ملت‌ها و رقابت‌های جوانان آسیا را دید. او تقریبا مهم‌ترین مسابقه نیمه‌نهایی جوانان آسیا بین ژاپن و کره را سوت زد. بعد به مرحله نهایی رقابت‌های شرق آسیا دعوت شد و کنفدراسیون آسیا حساس‌ترین بازی سال زنان، یعنی مسابقه کره شمالی و کره جنوبی را به او تحویل داد.

اما در ایران کسی از او تصویری در ذهن ندارد: «متاسفانه عادت کرده ام به شنیدن این جمله که چرا داوری‌های شما اطلاع‌رسانی نمی‌شوند؟ مسلما همیشه آقایان بیش تر مورد توجه هستند. وقتی نگاه فدراسیون به فوتبال بانوان تا این حد متفاوت است، من انتظار ندارم که برنامه‌های ما مورد توجه باشند. من قرار است ماه مارچ در جام ملت‌های آسیا داوری کنم. فدراسیون هنوز خبرش را اعلام نکرده است و من هم اعتراضی ندارم. ما عادت کرده ایم.»

تبعات عشق ورزیدن به داوری، تفکیک جنسیتی ندارد. مرد و زن با هم در این عشق می‌سوزند. سیاهه داوران مردی که موقعیت‌های اجتماعی و اقتصادی خود را از دست داده‌اند هم کوتاه نیست. مهسا می‌گوید: «شما در داوری به پول نمی‌رسید. یک جور ارضای مالی پشت این عشق هست. من حتی نمی‌دانم به‌صورت دقیق چه قدر فدراسیون برای هر بازی به ما می‌دهد. آن قدر که این مبلغ ناچیز است، حسابم را چک نمی‌کنم. ما هفته قبل قرار بود آخرین بازی لیگ دختران را قضاوت کنیم اما فدراسیون موفق نشد برای ما بلیت تهیه کند. گفتند خودتان بلیت بگیرید، ما بعد با شما حساب می‌کنیم. من روی پول این بلیت تا سال ۹۸ حساب نمی‌کنم.»

مشکلات مهسا برای داور ماندن کم نیستند. برای تمرین یا همان آمادگی جسمانی که گفته بودند پاسپورت یک داور است، باید پیست دو اجاره کند. ساعتی که به او اجازه دویدن می‌دهند، ساعت ۶ تا ۸ صبح است. هزینه درمان مصدومیت‌ها حین تمرین یا مسابقات هم بر عهده خودش خواهد بود.

آن چه در مورد مهسا قربانی نمی‌دانیم، این است که یک داور خانم ایرانی موفق شده است برای نخستین بار قاضی یک بازی مردان باشد. او در کلاس‌های داوری کنفدراسیون آسیا شرکت می‌کرد و به مالدیو دعوت شد. کنفدراسیون آسیا از او خواست یک بازی لیگ دو مالدیو را قضاوت کند. مهسا از تجربه‌اش به «ایران وایر» می‌گوید: «می‌دانستم که با قوانین حاکم در ایران چنین بختی نخواهم داشت. وقتی بازی لیگ دو آقایان را به من دادند، هیجان‌زده بودم. نگاه‌های تبعیض‌آمیز اول بازی را هرگز فراموش نمی‌کنم. اما چند دقیقه که گذشت، همه‌چیز طبیعی شد. نگاه من به بازیکنان از بالا به پایین بود. بارها قاطعانه برخورد کردم. خیلی زود فهمیدند این جا یک قاضی است که سوت می‌زند، نه یک زن یا یک مرد.»

همین داوری‌ها، همین پوشش متفاوت او در زمان قضاوت‌های بین‌المللی و شاید جسارت‌های متفاوتش بود که «علی احمد الطریفی» عربستانی را تحریک کرد تا نگاه متفاوت خود نسبت به یک داور زن را به گوش ایران برساند.

 الطریفی یک نام ساده در کنفدراسیون فوتبال آسیا نیست. ملیتی عربستانی دارد و ناظر و مدرس کنفدراسیون فوتبال آسیا است.

مهسا نخستین داور ایرانی بود که زمان قضاوت در رقابت‌های آسیایی، البسه مخصوص داورانِ زن کشورهای اسلامی را بر تن نکرد. کلاهی روی سر گذاشت و در زمین دوید. علی احمد الطریفی در آن زمان ناظر کنفدراسیون فوتبال آسیا بود و در واکنش به این امر گفت: «چه طور اجازه می‌دهید یک زن مسلمان با این لباس در زمین فوتبال قضاوت کند؟» شاید نفوذش در کنفدراسیون و شاید هم علایق و رابطه خاص او با مدیران فوتبال ایران، الطریفی را صاحب قدرتی کرده است که می‌تواند مهم‌ترین شانس اول دختران ایرانی برای قضاوت در جام جهانی زنان را زیر فشار بگذارد چون او چنین لباسی را پوششی مناسب برای یک زن مسلمان در فوتبال آسیا نمی‌داند.

مهسا علاقه‌ای به باز کردن آن پرونده ندارد: «قوانین کنفدراسیون به ما اجازه صحبت کردن در مورد ناظران یا مقامات را نمی‌دهند. صحبت کردن در مورد چیزی که گذشته است، فایده‌ای ندارد. من به جام ملت‌های آسیا نگاه می‌کنم؛ جایی که باید بهترین باشم.»

مهسا قربانی یکی از داوران رقابت‌های جام ملت‌های آسیا خواهد بود. او از کلیشه‌ها بیرون می‌آید: «رؤیای من، قضاوت در جام جهانی است. در سطح آسیا بهترین و شاید سیاسی‌ترین بازی‌ها را به من دادند، حالا باید در جام ملت‌ها خودم را محک بزنم. من تنها داوری هستم که در جام ملت‌های آسیا قضاوت می‌کند و تجربه جهانی ندارد. باید از جام ملت‌ها، به جام جهانی زنان برسم.»

او تنها داور ایرانی در جام ملت های آسیا است، حتی اگر فدراسیون فوتبال نام او را سانسور کرده باشد.