۲۷ ژانویه ۲۰۱۸ مثل هر سال در «روز جهانی یادبود هولوکاست»، دیپلمات های کنونی و سابق بیانیه منتشر کردند. این روز سالگرد تسخیر اردوگاه مرگ آشوویتز در لهستان به دست ارتش سرخ اتحاد شوروی است که بر بنیان قطع‌نامه‌ای از سازمان ملل بزرگ داشته می‌شود. در فهرست طولانی بیانیه‌های امسال یک نام بود که توجه‌ها رو به خود جمع می‌کرد. دکتر محمد بن عبدالکریم العیسی، وزیر دادگستری سابق عربستان و دبیر کل «اتحادیه جهانی مسلمانان» در نامه‌ای سرگشاده به سارا بلومفیلد، مدیر موزه یادبود هولوکاست آمریکا «همدلی عمیق خود با قربانیان هولوکاست» را اعلام کرد و انکار آن‌را به قوی‌ترین لحن محکوم کرد. بلومفیلد سپس دکتر العیسی را دعوت به بازدید از این موزه در واشنگتنِ آمریکا کرد و این‌گونه بود که یک رویداد جالب رقم خورد.
تَد استانکه، مدیر مسئول آموزش بین‌المللی موزه، در گفتگویی با ایران‌وایر می‌گوید: «بسیار قدرددانیم که ایشان دعوتمان را پذیرفتند.» دیدار دکتر العیسی از موزه، همراه خانم بلومفیلد صورت گرفت و چند ساعت طول کشید. به گفته استانکه این مقام سعودی از موزه بخاطر «تلاش برای ثبت شواهد تاریخی جنایات نازی‌ها علیه یهودیان تقدیر کرد» و در کتابچه مهمان نوشت که هولوکاست «تصاویر فراموش‌ناشدنی و دهشتناکی به تاریخ بشری افزوده و نشانی از شرم بر پیشانی آن گذاشته... آنان که بر انکار یا کوچک جلوه دادن این جنایت اصرار دارند، حتی وقتی از شواهد آن آگاهند، مخدوش‌کننده تاریخ و گمراه‌کنننده سایرین هستند.»
این «آن‌ها» تا همین چند وقت پیش شامل بالاترین مقامات عربستان می‌شد از جمله شخص بنیانگذار نهادی که دکتر العیسی امروز رئیس آن است یعنی ولیعهد وقت عربستان فیصل. او در سال ۱۹۶۲، یعنی در اوج جنگ سرد عرب، «اتحادیه جهانی مسلمانان» را در مکه بنیان نهاد و هدفش شوراندن مسلمانان در خاورمیانه و سایر کشورها علیه امواج سوسیالیسم عرب به رهبری جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور انقلابی مصر، بود که بنیان پادشاهی‌های استبدادی جزیره‌العرب را لرزانده بود. فیصل دو سال بعد، در ۱۹۶۴، پادشاه عربستان شد و در قامت «ملک فیصل» استفاده از این اتحادیه را به اوج رساند. یهودی‌ستیزی یکی از راه‌های اصلی این سازمان برای بسیج مردم بود. ملک فیصل نه تنها کتابچه دروغین «صورتجلسه زعمای صهیون» را به عنوان واقعیتی تاریخی ستود که در اوایل دهه ۱۹۷۰ عادت داشت نسخه پاکستانی آن‌را به بازدیدکنندگان خارجی هدیه کند. از «اتحادیه» برای تبلیغ شکل زهرآگینی از اسلام‌گرایی استفاده می‌شد و همین پارسال بود که یک نهاد معتبر بریتانیایی این سازمان را محور تبلیغ افراط‌گرایی در این کشور دانست. دولت سعودی در بالاترین سطوح، هولوکاست را انکار می کرد. در سال ۱۹۷۶ بود که سفیر مشهور آن در سازمان ملل، جمیل بارودی، مدعی شد کتاب خاطرات مشهور آن فرانک، دختر هلندی قربانی هولوکاست، جعل بوده و در ضمن اضافه کرد هولوکاست هرگز صورت نگرفته است.
این رویدادها اکنون خاطرات قدیمی شده اند. دکتر العیسی را رابرت ستلاف، مدیر اجرایی «موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک» با موزه هولوکاست آمریکا آشنا کرد. ستلاف، که کتابی راجع به تاثیر هولوکاست بر جهان عرب نوشته، در ماه دسامبر در صدر هیاتی از اتاق فکرهای آمریکایی سفری سه روزه به ریاض داشت و آن‌جا بود که پای صحبت دکتر العیسی و خاطراتش از بازدید کنیسه‌ای در پاریس نشست.
آقای استانکه می‌گوید دیدار العیسی «پیغامی به جهان است» که همان‌طور این عالم مسلمان در نامه خود در ماه ژانویه نوشت، هولکاست «رویدادی است که وحشت‌های آن‌را هیچ انسان منصف و صلح‌دوستی نمی‌تواند منکر شود یا دست کم بگیرد.» چنان‌که پایین‌ةر می؛وییم این پیغام دارد در سراسر خاورمیانه پخش می‌شود اما استانکه به یادمان می‌آورد که یک چهره شاخص در خاورمیانه هست که هنوز «مرتبا موجودیت هولوکاست را منکر می‌شود یا زیر سوال می‌برد» و آن رهبر ایران، آیت‌آلله علی خامنه‌ای است. این موزه به همراه ایران‌وایر فیلمی با عنوان «جنایت و انکار» در مورد هولوکاست و انکار آن در ایران تهیه کرده‌اند و استانکه می‌گوید این بخشی از «رابطه همکاری پایدار ما با مازیار بهاری و ایران‌وایر برای ساختن فیلم‌هایی راجع به هولوکاست برای مخاطبین ایرانی است و هچنین مستندی به نام «۸۲ نام» که داستان شهروندی سوری است که به دست حکومت بشار اسد زندانی و شکنجه شده و اسناد زندان مخفی خود در سوریه را در موزه به نمایش گذاشته.»
جمهوری اسلامی ایران احتمالا بیش از هر کشور دیگری در سال‌های اخیر برای تبلیغ انکار هولوکاست در جهان تلاش کرده. بخصوص در زمان رئیس‌جمهور قبلی، محمود احمدی‌نژاد، منابع مفصلی صرف این کار می‌شد از جمله دعوت از منکرین مشهور هولوکاست به تهران برای شرکت در آن کنفرانس کذایی در دسامبر ۲۰۰۶. از جمله مدعوین دیوید دوک، رهبر سابق سازمان نژادپرست «کوکلاس کلان»؛ احمد رامی، نویسنده مراکشی-سوئدی (که از جمله دلایلش برای شرکت در کودتای سال ۱۹۷۲ مراکش این بود که می‌گفت پادشاه وقت، حسن دوم، آلت دست یهودیان است) و میشل رنوف، ملکه سابق زیبایی استرالیایی-بریتانیایی که معروف است به دفاع از منکرین شاخص هولوکاست همچون ارنست زوندل و دیوید ایروینگ و یهودیت را «مذهبی مشمئزکننده و پرنفرت» خوانده.
چند ماه قبل از کنفرانس، روزنامه همشهری تهران که دست احمدی‌نژادی‌ها بود مسابقه بین‌المللی کاریکاتور هولوکاست را سازمان داد. این رویداد در پی جنجالی می‌آمد که بر اثر انتشار کاریکاتورهای حضرت محمد، پیامبر مسلمانان، در روزنامه دانمارکی «یولاند پستن» در سپتامبر ۲۰۱۵ درگرفته بود. جمهوری اسلامی مدعی بود که با این مسابقه می‌خواهد نشان دهد که غرب در مساله «آزادی بیان» ریاکار است و «تابوها»هایی همچون انکار هولوکاست را نمی‌تابد. جایزه اول مسابقه ۱۲ هزار دلار بود که به کاریکاتوریستی مراکشی رسید. هزاران دلار دیگر نیز به سایر برندگان رسیدند از جمله کارلوس لاتوفِ شهیر برزیلی که جایزه دوم چهار هزار دلاری را گرفت. در میان کاریکاتورها، کاری از فرانسه بود که از «افسانه اتاق‌های گاز» می‌گفت و اثری دیگر از مراکش که مدعی بود تعداد کشته‌شدگان هولوکاست بسیار کم‌تر از کشته‌شدگان فلسطین است.
روحانی که رئیس‌جمهور شد، وزیر خارجه‌اش، جواد ظریف، قول داد اوضاع عوض می‌شود. وقتی کریستین پلوسی، استراتژیست سیاسی و دختر نانسی پلوسی، رئیس وقت مجلس آمریکا، در توئیتر ظریف را به چالش کشید، وزیر خارجه نوشت: «ایران هرگز منکر هولوکاست نبوده. آن مردی که منکر بود اکنون رفته است» و سپس برای پلوسی سال نوی یهودی خوشی آرزو کرد. اما رهبر ایران، آیت‌آلله خامنه‌ای، همچنان به انکار هولوکاست ادامه می‌دهد. باضافه، در ژآنویه ۲۰۱۵، درست در زمانی که جهان در شوک حملات داعش به نشریه فکاهی «شارلی ابدو» در پاریس بود که در طی آن ۱۲ نفر (که خیلی‌هایشان کاریکاتوریست بودند) کشته شدند، خانه کاریکاتور ایران و مجموعه فرهنگی سرچشمه اعلام کردند که دومین دوره مسابقه هولوکاست را برگزار می‌کنند. بهانه آن‌ها هم همان بهانه داعش بود: انتشار کاریکاتورهای حضرت محمد توسط شارلی ابدو. این مسابقه برگزار شد و یک سال بعد در سازمان تبلیغات اسلامی به نمایش گذاشته شد. ظریف سعی کرد دولت روحانی را از این رویداد جدا کند اما نشانه‌های ارتباطاتی بین بعضی مقامات وزارت ارشاد باعث شد رابطه فرهنگی بین موزه هنرهای معاصر تهران و همتاهای اروپایی‌اش که ماه‌ها بود طرح آن ریخته می‌شد جدا به خطر بیافتد.
اما اوضاع در سراسر خاورمیانه دارد بهتر می‌شود و موزه هولوکاست مستقر در واشنگتن دی سی هم در این زمینه تلاش‌های خودش را انجام می‌دهد. قطع‌نامه سازمان ملل که «روز یادبود هولوکاست» را تعیین کرد از تمام کشورهای دنیا می‌خواهد «برنامه‌هایی آموزشی بسازند تا خاطره این تراژدی را میان نسل‌های آینده جا بیاندازند تا جلوی وقوع دوباره نسل‌کشی گرفته شود.» این موزه آمریکایی با شخصیت‌ها و نهادهایی در سراسر دنیا و از جمله منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی در این زمینه همکاری می‌کند. در تونس، که تنها دموکراسی مستقر منطقه است، جامعه مدنی امسال مراسمی در بزرگداشت «روز یادبود هولوکاست» برگزار کرد. تاریخدان تونسی، حبیب القزدغلی، نمایشگاهی از موزه هولوکاست آمریکا را برای دانشجویان و معلمین تونسی به این کشور برده که مشخصا نشان می‌دهد نازی‌ها چطور با تبلیغات خود به قدرت رسیدند و آلمان را به نسل‌کشی سوق دادند.
در مراکش، برادر پادشاه، سلطان محمد، از گسترش آموزش درباره هولوکاست حمایت کرده و به گفته استانکه موزه هولوکاست آمریکا قرار است به زودی قراردادی با سازمان بایگانی ملی این کشور امضا کند «که اسناد مربوط به وضعیت یهودیان در آفریقای شمالی در سال‌های جنگ جهانی دوم را مبادله کنیم و نگاهی هم به فعالیت‌های آینده داشته باشیم.»
چالش‌های بسیاری همچنان پیش‌رو است. استانکه از این‌که «حتی نفس وجودی» برنامه‌های آموزشی درباره هولوکاست «سیاسی‌سازی» می‌شود گلایه می‌کند. در خاورمیانه این سیاسی‌سازی همیشه در ارتباط با اسرائیل است. محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، اخیرا «رفتار اجتماعی» یهودیان در اروپا را باعث هولوکاست دانسته بود که البته مجبور شد روز جمعه پوزش بطلبد و اعلام کند که «تمام انواع» یهودی‌ستیزی را رد می‌کند و هولوکاست را «شنیع‌ترین جنایت تاریخ» بنامد.
استانکه می‌گوید: «انکار هولوکاست توسط رهبران ارشد ایران اغلب همراه با سخنان نسل‌کشانه علیه اسرائیل است. در عین حال، آن‌ها و بعضی رهبران دیگر اجازه آموزش درباره هولوکاست در مدارس و دانشگاه‌ها را نمی‌دهند و این‌گونه فرصت درس‌گیری از تاریخ را از میلیون‌ها نفر سلب می‌کنند.»
اما فعالیت آموزشی موزه هولوکاست آمریکا محدود به مسائل تاریخی نیست. این موزه می‌کوشد همه‌جا علیه نسل‌کشی موضع بگیرد. همین است که اخیرا گزارشی در مورد مصائب مسلمانان روهینگیا در میانمار منتشر کرده و «جایزه الی ویزل» خود را از آنگ سان سوچی، رهبر عملی میانمار، پس گرفت چرا که به گفته استانکه این برنده جایزه صلح نوبل «اقدامی برای توقف تعقیب مردم روهینگیا» انجام نداده بود.
راه به رسمیت شناختن جنایات تاریخی معمولا طولانی و پرپیچ و خم است. اما دیدار تاریخی العیسی به یادمان می‌آورد که گذرهای غیرمنتظره‌ای هم دارد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر