طرح تازه درباره اذن پدر برای ازدواج دختر؛ تبعیض آمیز اما رو به جلو

عید امسال ازدواج کرده‌اند؛ بعد از 18سال. «سپیده» می‌گوید: «آن وقت که "سعید" از من خواستگاری کرد و نامزد شدیم، من 22 ساله بودم و او 26 ساله. اما حالا من 40 ساله هستم و سعید 44 ساله.» 

اختلافات خانوادگی و دعوای پدر سعید و سپیده باعث شده بود پدر سپیده نامزدی آن ها را به هم بزند و به ازدواج دخترش رضایت ندهد. سپیده می‌گوید: «اگر می‌خواستم بدون اذن پدر ازدواج کنم، باید به دادگاه می‌رفتم و اجازه می‌گرفتم. من اما اهل این کار نبودم.»

همین می‌شود که قید این ازدواج را می‌زنند و بعد از چند سال هر کدام ازدواج می‌کنند: «ازدواج سعید که دوامی نیاورد و یک سال بیش تر زندگی نکرد. شوهر اول من هم فوت کرد. سرطان گرفت.»

او برای ازدواج دوم دیگر به رضایت ولی احتیاج نداشته است: «طبق قانون، دخترها برای ازدواج اول به اجازه پدر نیاز دارند. در اصطلاح حقوقی می‌گویند دختر باکره احتیاج به اذن پدر دارد. اما به هر حال، الان دیگر هم پدر من فوت کرده و هم پدر سعید.» 

دو روز پیش «حمیده زرآبادی»، یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی  خبر از ارایه طرح اصلاح دو ماده 1043 و 1044 «قانون مدنی» در خصوص اذن پدر برای ازدواج دختر به هیات رییسه مجلس شورا داد.

او در توضیح این خبر گفت طبق تبصره ای که اضافه شده، اگر این طرح به تصویب برسد، کسانی که سه شرط ۲۸ سال تمام(به شرط احراز رشد از سوی مرجع قضایی)، حداقل مدرک کارشناسی ارشد و پنج سال سابقه کار و بیمه بازنشستگی را داشته باشند، برای ازدواج دیگر به اذن پدر و حکم دادگاه احتیاج ندارند.

رابعه موحد، روان‎شناس: زنان را تاکنون در هیچ حالتی بالغ نمی‌دیدند حالا می گویند با این شرایط بالغ هستید. این طرح توهین آمیز است اما از هیچی بهتر است. 

اما این طرح با واکنش‌های مختلفی روبه رو شده است. عده‌ای آن را توهین‌آمیز خوانده‌ و معتقدند این طرح به زنان تحصیل کرده بالای 28 سال و دارای استقلال مالی تازه اختیاراتی می‌دهد که یک پسر در 15 سالگی و بدون احتیاج به سواد از آن بهره‌مند است. در مقابل، برخی آن را گامی برای از بین‌بردن قوانین تبعیض‌آمیز دانسته اند.

«فریده غیرت»، حقوق دان و فعال حوزه زنان یکی از کسانی است که برای اصلاح قوانین تبعیض آمیز در این حوزه تلاش می‌کند. او در گفت و گو با «ایران وایر»، طرح جدید را یک گام پیش‎رو برای رفع قوانین تبعیض آمیز می‌داند و می گوید: «از نظر قانونی، در حد توان و بضاعت علمی خودم به نمایندگان مجلس، معاونت حقوقی و معاونت امور زنان رییس جمهوری کمک می‌کنم.» 

از او می‌پرسیم آیا تعیین این شروطی برای ازدواج دخترها در این طرح، خودش تبعیض نیست؟
بدون معطلی می‌گوید: «صد درصد تبعیض‌آمیز است. ما هم تعجب کردیم. یعنی اهالی فن نسبت به این شروط ایراد دارند. اما این فقط یک طرح است و ما امیدواریم که به این شکل تصویب نشود، چون با این شروط، دردی دوا نمی‌شود. »

«رابعه موحد»، روان‎شناس و استاد سابق دانشگاه این طرح را توهین‌آمیز می‌داند: «زنان را تا کنون در هیچ حالتی بالغ نمی‌دیدند اما حالا می‌گویند با این شرایط شما را می‌توانیم بالغ در نظر بگیریم و اجازه دهیم برای زندگی خودتان تصمیم بگیرید. این توهین آمیز است اما از هیچی بهتر است.»

او بارها با دخترانی مواجه شده که برای گرفتن رضایت ازدواج از پدرشان دچار مشکل بوده‌اند: «مساله فقط این نیست که یک دختری در یک خانواده نرمال زندگی کرده و هوس کند از حقوق انسانی خودش استفاده کند. این فقط یک بُعد مساله است. من بارها با دخترانی مواجه شده‌ام که به خاطر اختلافات خانوادگی، پدرشان زندگی را رها کرده و هیچ مسوولیتی در قبال آن ها نداشته اما دختر برای ازدواج به رضایت همان پدر بی مسوولیت احتیاج داشته است.»

«معصومه آقاپور علیشاهی»، دبیر فراکسیون زنان مجلس به «ایسنا» گفته دلیل تعیین این شروط برای آن است که دختران بالای 28 سال از روی احساس تصمیم نمی‌گیرند. او درباره شروط دیگر توضیح نداده است.

اما رابعه موحد معتقد است قانون وظیفه حفاظت از انسان‌ها که احساساتی نباشند را بر عهده ندارد: «حق طلاق را هم با توجیه این‌که زنان احساساتی هستند و زود طلاق می‌گیرند، از زن‌ها گرفته‌اند. این دلیل درستی نیست. چه کسی گفته است یک دختر 25 ساله از روی احساس تصمیم می‌گیرد اما یک پسر 25 ساله از روی عقل؟ مطمئن هستم که یک دختر 25 ساله از لحاظ رشد  و بلوغ فکری کم‌تر از یک پسر 25 ساله نیست. اما یک پسر 25 ساله خودش می‌تواند تصمیم بگیرد و یک دختر 25 ساله نیاز دارد که پدر  یا شوهر  برایش تصمیم بگیرد.»

این روان‌شناس با تاکید بر اینکه «قانون مسوول حفاظت از احساسات آدم‌ها نیست اما مسوول جلوگیری از ازدواج کودکان است»، می گوید: «کودکان زیر 18 ساله‌ای که پدرانشان برایشان تصمیم می‌گیرند و رضایت به ازدواج آن‌ها می‌دهند. یک دختر 25 ساله و تحصیل نکرده و مستقل نشده یک روند رشدی را پیموده که حتما بیش تر از یک دختر زیر 18 ساله می‌فهمد و می‌تواند تصمیم بگیرد.»

فریده غیرت هم معتقد است اگر این طرح به همین شکل به تصویب برسد، سوالات زیادی درباره شروط آن مطرح می‌شود که باید در کمیسیون حقوقی و قضایی و یا در صحن علنی مجلس عنوان شوند: «حقوق‏دان‌ها درباره حق طلاق، حضانت، برابری دیه و حق خروج از کشور زنان مشورت‌های زیادی به دولت داده‌اند. معاونت امور زنان و معاونت حقوقی رییس جمهوری از این مشاوره ها استقبال می‌کنند و احساس می‌کنم خود آقای روحانی هم نگاه مثبتی به این مشورت ها دارند. چون این مسایل به راحتی مطرح می‌شوند و رنگ امنیتی و مخالفت با نظام نمی‌گیرند. این نکته مهمی است، ضمن این که ما اگر می‌گوییم قوانین تبعیض‌آمیز هستند، به هیچ‌وجه مخالفت با نظام نیست بلکه ما دید اصلاحی داریم و می‌گوییم این قوانین نقص دارند و باید اصلاح شوند.»

او تاکید می‌کند که کارشناسان با هدف اصلاح، در حال بررسی قوانین تبعیض‌آمیز هستند و امید دارند که اصلاحاتی در این زمینه ها انجام شود.

فریده غیرت، حقوق دان: طرح تازه درباره ازدواج دختران صد درصد تبعیض‌آمیز است ولی یک گام رو به پیش حساب می شود. 

از او می‌پرسیم آیا برای حجاب اختیاری و ورود زنان به ورزشگاه‌ها که در سال‌های اخیر بارها مطرح شده هم تلاشی انجام شده است؟
پاسخ می دهد: « مساله ورود زنان به ورزشگاه‌ها به هیچ وجه در حد و اندازه دیگر قوانین تبعیض‌آمیز نیست. صریح می‌گویم که مساله بسیار بی اهمیتی در مقابل حق طلاق، دیه زن و مرد و سن ازدواج و... است. ما این قدر مساله داریم که ورود به ورزشگاه ها در مرحله آخر است. اما روی موضوع حجاب بحث‌های مفصلی شده است. در حال حاضر ما برای حجاب قانون داریم که زن مکلف است حجابش را رعایت کند و اگر نکند، مجازات دارد. اگر روزی اقداماتی انجام و این قانون برداشته شود، موضوع فرق می‌کند. اما هنوز اعتقادی برای این مساله وجود ندارد.»

سپیده هم شروط جدید را در مورد گرفتن اجازه دختران برای ازدواج خوانده است. او می‌گوید: «حتی اگر این طرح تصویب هم شود، با وجود این شرط‌ها مگر چند نفر می‌توانند از این قانون استفاده کنند؟ گناه آدم‌هایی مثل من چیست؛ یک دختر 22 ساله که دانشجو بود و هنوز مستقل نشده بود و بزدل‌تر از آن بود که برود دادگاه و رو به روی پدرش بایستد.»

کمی مکث می‌کند و می‌گوید: «تاوان قوانین تبعیض‌آمیز کشورم را دادم و 18 سال از زندگی عقب افتادم.»