چرا اتوبوس ایدز تهران متوقف شد؟

«من کد 1814 یا عددی مشابه این بودم.» این اولین چیزی است که «علی‎رضا» از روزی که سوار «اتوبوس ایدز» شده بود، به خاطر دارد. او مسافر یکی از اتوبوس‌های ایدز تهران بوده است: «دو سه سال پیش سوار یکی از این اتوبوس‌ها شدم. اصلا نمی‌دانستم چنین چیزی وجود دارد تا این که به طور اتفاقی اتوبوس را دیدیم.»

علی‎رضا فروشنده یک مغازه مانتو فروشی در مجتمع «میلاد نور» است. او و دوستانش یک روز که اتوبوس ایدز در نزدیکی در ورودی پاساژ ایستاده، توجه‎شان جلب شده است: «روی اتوبوس شعاری نوشته بود که در چند دقیقه جواب آزمایش مشخص می‌شود و مشخصات آزمایش‌دهنده مخفی می‌ماند.» 

می گوید همین نوشته‌ها باعث می‌شود آن‌ها بخواهند خودشان را محک بزنند: «راستش بین پسرها مرسوم است که پز تعدد پارتنرهایشان را در سکس بدهند. ما هم وقتی به هم پز می‌دادیم و تعریف می‌کردیم، نفری که می‌شنید، همیشه به شوخی می‌گفت بپا مریض نشی یا ایدز نگیری. اتوبوس که آمد، شوخی شوخی گفتیم نوبتی برویم آزمایش بدهیم، ببینیم ایدز گرفته‌ایم یا نه.»
البته همه چیز تا قبل از رسیدن به اتوبوس شوخی بوده است: «به اتوبوس هم که رسیدیم، ریلکس بودم اما اول یک خانمی که فکر کنم پرستار بودند، با ما مشاوره کردند تا ببینند احتیاج به انجام آزمایش داریم یا نه. وقتی برایش صحبت کردم و دلیل خود را برای آزمایش دادن گفتم، گفت شما آزمایش بدهید چون رفتارهای پرخطر داشته‌اید.»
آن وقت است که استرس سراغ علی‌رضا  و دوستانش می‌آید: «یک کد به من دادند و همان را هم روی لوله آزمایشی که خون می‌گرفتند، نوشتند. فقط هم چند مشخصه مثل سن و جنسیت را می‌نوشتند. اسم و فامیل و نشانی دیگری نمی‌پرسیدند.»

مینو محرز، رییس مرکز تحقیقات ایدز ایران : « بعد از اجرای طرح اتوبوس ایدز، برخی گفتند که این کار شما ترویج بی‌بندوباری است.»

10 دقیقه بعد جواب آزمایش علی‎رضا و دوستانش آماده می‌شود: «همه جواب‌ها منفی بودند اما خانم مشاور به ما گفتند که چند وقت دیگر دوباره آزمایش را تکرار کنیم چون شاید بیماری در دوره نهفته باشد.»
او البته دیگر سراغ آزمایش بعدی نرفته است: «شاید اگر باز هم اتوبوس ایدز ببینم، آزمایش را تکرار کنم اما جایی ندیده‌ام.»

علی‎رضا از توقف کار اتوبوس ایدز خبر ندارد. پنج روز پیش «مینو محرز»، رییس «مرکز تحقیقات ایدز ایران» دلیل توقف کار این اتوبوس‌ها را بیان کرد: «متاسفانه برخی اقدامات برای کنترل و پیش‎گیری بیماری ایدز با مخالفت‌هایی مواجه می‌شود و برای برخی خوشایند نیست. بعد از اجرای طرح اتوبوس ایدز، برخی گفتند که این کار شما ترویج بی‌بندوباری است. متاسفانه این تفکر افرادی است که اعتقاد دارند در کشور بیماری ایدز وجود ندارد و همه چیز رو به راه است. این افراد مثل کبک سرشان را زیر برف کرده اند و مسایل، مشکلات و واقعیت‌های جامعه را نمی‌دانند و از قبول آن امتناع می‌کنند.»

پاییز سال 94 اولین اتوبوس‌های ایدز فعالیت خود را در هفته مبارزه با ایدز آغاز کردند. «موسسه پیام آوران همیاری» که در زمینه آگاهی بخشی در مورد بیماری ایدز و حمایت از افراد مبتلا به «اچ آی وی مثبت» فعالیت می‌کند، با همراهی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی این اتوبوس‌ها را راه‌اندازی کرد.

یک متخصص عفونی: «فرقی نمی‌کند که فعالیت این اتوبوس‌ها به چه دلیل متوقف و یا کند شده، مهم این است که ما طرحی را راه‌اندازی کرد‌ه‌ اما نتوانسته‌ایم از آن بهره‌مند شویم.»

یکی از پزشکانی که مدتی در این طرح همکاری کرده است، به «ایران وایر» می‌گوید: «راه‌اندازی این اتوبوس‌ها چند هدف داشت؛ آگاهی دادن به مردم عادی در سطح شهر و جذب افراد بیش تر برای انجام آزمایش ایدز از جمله مهم ترین هدف بود. جواب آزمایش سریع داده می‌شد و رایگان بود و مشخصات فرد مخفی می‌ماند. در نتیجه افراد بیش تری ترغیب می‌شدند که مشاوره کنند و آزمایش دهند.»

او البته از هدف بزرگ دیگری هم در این طرح صحبت می‌کند: «هدف بزرگ تری هم وجود داشت؛ یافتن آمار دقیق‌تر از شیوع بیماری.»

البته هیچ وقت آمار به دست‌ آمده رسانه‌ای نشد: «فقط این را می‌دانم که آمار مبتلایان بیش تر از چیزی بود که مسوولان فکر می‌کردند.»

«عباس زارع‌نژاد»، رییس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به «ایسنا» گفته است: «فعالیت اتوبوس‌های ایدز تحت عنوان "کمپین اطلاع رسانی و مشاوره ایدز" متوقف نشده و هیچ نامه‌ای نیز درباره توقف این فعالیت‌ها ابلاغ نشده است. اما ممکن است روند اجرایی آن به دلیل کمبود منابع کند شده باشد.»

یک متخصص عفونی به «ایران وایر» می‌گوید: «فرقی نمی‌کند که فعالیت این اتوبوس‌ها به چه دلیل متوقف و یا کند شده، مهم این است که ما طرحی را راه‌اندازی کرد‌ه‌ اما نتوانسته‌ایم از آن بهره‌مند شویم.»

او که در بیمارستان «امیر» در منطقه  «نازی آباد» کار می‌کند، معتقد است این اتوبوس‌ها می‌توانستند کارهای بیش تری در زمینه آسیب های اجتماعی انجام دهند: «حضور این اتوبوس‌ها در محله‌هایی که به نوعی پاتوق معتادان محسوب می‌شود و استفاده از سرنگ آلوده در آن جا رواج دارد، کمک بزرگی به شناسایی مبتلایانِ بی‌خانمانِ غرق شده در اعتیاد می‌کرد. آن‌ها از همین طریق می‌توانستند این افراد را به کمپ‌ها بسپارند و از انتقال این بیماری جلوگیری کنند.»

این متخصص از این که این طرح به طور کامل اجرا نشده، متاسف است و می‌گوید: «برای چنین ایده‌هایی، کلی وقت و هزینه صرف می‌شود اما به بهانه های نادرست مثل امکان رواج بی‌بند وباری یا به خاطرمخفی نگه داشتن آمار، یک باره همه چیز از بین می‌رود.»

او هشدار می‌دهد: «واقعیت این است که در حال حاضر بیش ترین آمار ابتلا به این بیماری به خاطر روابط جنسی کنترل نشده است. آمار مبتلایان زن هم بالا رفته است. من متاسفم که در کشورهای دیگر با آموزش از این نوع بیماری جلوگیری می‌کنند و ما آموزش را ترویج بی بند و باری می‌دانیم.»