رای عجیب ایران در حمایت از سوریه در سالگرد بمباران شیمیایی سردشت

علیرغم تبلیغات جمهوری اسلامی ایران درباره ضرورت مبارزه با سلاح های شیمیایی، در اقدامی تعجب آور که سال ها پیش دور از انتظار به نظر می رسید، به قطعنامه امكان شناسايی مرتكبان جنایت به کارگیری این نوع سلاح ها، رای منفی داده است.

رای منفی ایران به شناسایی جنایتکاران استفاده از سلاح های شیمیایی در سی‌امین سالگرد بمباران شیمیایی سردشت توسط ارتش صدام حسین رهبر وقت عراق صورت گرفت که در همان روز حمله یعنی هفتم تیرماه 1366 به مرگ دلخراش و صدمات شدید بیش از 2 هزار ایرانی انجامید.

هرچند ایران رای منفی به این قطعنامه داد اما کشورهای عضو سازمان منع گسترش سلاح های شیمیایی که در شهر لاهه هلند مستقر است، با اکثریت آرا یعنی 82 رای در برابر 24 رای مخالف، قطعنامه را تصویب کردند و اختیارات این سازمان را با افزایش دادند. سازمان منع گسترش سلاح های شیمیایی یک نهاد بین المللی برای مبارزه با این نوع سلاح ها در جهان است. 

علیرضا جهانگیری، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سخنرانی اش در سازمان منع سلاح‌های شیمیایی گفته کشورهای غربی وظایف این سازمان را «سیاسی» کردند که به گفته او «زمینه انحراف» در این سازمان  است. روسیه هم گفته اختیارات جدید این سازمان را به رسمیت نمی شناسد.

تا پیش از تصویب این قطعنامه، سازمان منع گسترش سلاح های شیمیایی صرفا قادر به تایید استفاده از سلاح های شیمیایی بود ولی نمی توانست عامل استفاده از آن را هم مشخص کند.

این نهاد به سازمان ملل متحد وابسته نیست اما خدماتی در زمینه مبارزه با سلاح های شیمیایی به آن ارائه می کند. از جمله در جریان گزارش ها از احتمال به کارگیری سلاح های شیمیایی توسط بشار اسد رئیس جمهور سوریه، این نهاد استفاده از سلاح های شیمیایی را تایید کرد اما برای معرفی به کار گیرنده آن اجازه قانونی نداشت.

به دنبال این تایید استفاده از سلاح شیمیایی، کشورهای غربی عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد با تهییه پیش نویسی در صدد محکومیت دولت بشار اسد به دلیل کشتار بی رحمانه شهروندان این کشور برآمدند اما این قطعنامه با رای روسیه وتو شد.

ارجاع وضعیت سوریه به سازوکارهای بین‌المللی قضایی به اتهام نقض حقوق بشردوستانه  قبلا هم با مخالفت های روسیه سد شده بود بود اما وتوی اخیرش عملا به ایجاد راه های تازه ای در نظام بین الملل برای جلوگیری از سلاح های اتمی انجامید.

با به بن بست رسیدن محکومیت دولت سوریه در شورای امنیت بابت استفاده از سلاح های شیمیایی علیه اتباع اش، بریتانیا دست به ابتکاری زد تا اختیارات سازمان منع گسترش سلاح های شیمیایی را افزایش دهند اما هم ایران و هم روسیه، دو کشور اصلی حامی بشار اسد، همراه با خود سوریه دست به تلاش فراوانی در لاهه هلند زدند که جلوی افزایش اختیار این سازمان را بگیرند.

 شهروندان روسیه قربانی سلاح شیمیایی نیستند اما ایرانی ها از بزرگترین قربانیان این سلاح در جهان اند و دولت ایران می‌گوید پرچم دار مبارزه با این سلاح کشتار جمعی است.

اصولا یکی از استدلال های ایران در دوره جنگ با عراق در زیر سئوال بردن ارزش های حقوق بشری کشورهای غربی این بود که این کشورها سلاح های شیمیایی در اختیار صدام قرار دادند، به شکایت های ایران در سازمان ملل رسیدگی نکردند و از طریق اختیارات شورای امنیت جلوی صدام حسین را برای استفاده از سلاح های شیمیایی نگرفتند و باعث قربانی شدن تعداد بیشتری از شهروندان ایران توسط سلاح های شیمیایی عراق شدند.

حکومت ایران با نصب لوحی مقابل سفارت آلمان در تهران، این کشور را به دلیل در اختیار گذاشتن امکانات ساخت سلاح شیمیایی به صدام، پاسخگوی قربانیان ایرانی می داند.

سلاح های شیمیایی اولین بار در جنگ جهانی اول استفاده شد. این نوع سلاح تاول های پوستی ایجاد می کند، دستگاه های تنفس و گوارش را از کار می اندازد، باعث کوری و نازایی می شود و یکی از عوامل اصلی بیماری‌های سرطانی است.

در جریان جنگ ایران و عراق سلاح شیمیایی بارها مورد استفاده قرار گرفت. سازمان قربانیان سلاح های شیمیایی در ایران در گزارش گفته است که در جنگ هشت ساله عراق، 3500 بار با سلاح های شیمیایی به ایرانی ها حمله کرد.

سی سال پس از پایان جنگ ایران و عراق، هنوز سربازان و نظامیان باقی مانده از حملات شیمیایی عراق هستند که به درجات بالایی از این سلاح ها آسیب دیده اند. معالجه کامل برخی از این مجروحان امکان ناپذیر است و هرچندی گزارش ها از درگذشت یکی از آنها منتشر می شود.

استفاده از سلاح شیمیایی توسط دولت ها یا هر شخصی که فرمان به کارگیری آن را می دهد، به دلیل تبعات بسیار شدیدی که بر سلامت غیرنظامیان و حتی نظامیان دارند، قابل پیگیری در محاکم قضایی است. حالا با افزایش اختیارات سازمان منع گسترش سلاح های شیمیایی امکان دادرسی و و تعقیب کیفری متهمان به کارگیری سلاح های شیمیایی بیشتر از قبل شده است.

یکی از سازوکارهای قضایی موجود، دیوان بین المللی کیفری در لاهه است است که به جرائم اصلی و عمده جهانی می پردازد. استفاده از سلاح مرگبار و نامتعارف شیمیایی  از نظر قانونی و حقوقی در ردیف جنایات علیه بشریت، نسل کشی و جنایت جنگی قرار می گیرد. 

جمهوری اسلامی ایران نزدیک به 40 سال به مناسبت های مختلف از ضرورت مبارزه با سلاح های شیمیایی و تعقیب استفاده کنندگان از آن می گفت. 

تماشا در یوتیوب

کشوری که شهروندانش از بزرگترین قربانیان سلاح های شیمیایی است، روز ششم تیرماه در لحظه ای تاریخی که امکان تحقق خواسته اش فراهم شده بود، برای مصون ماندن بشار اسد رئیس جمهور سوریه از عواقب احتمالی به کارگیری سلاح شیمیایی ، رایی علیه همه استدلال های دیرین‌اش داد و در کنار دولت سوریه ایستاد.

هرچند برخلاف خواسته ایران حالا دیگر امکان معرفی عاملان به کارگیری سلاح های شیمیایی و تعقیب کیفری آنها وجود دارد اما رای ایران در این زمینه و استدلال هایی که مطرح کرد، اقدامی رو به عقب و در تضاد با حقوق انسانی قربانیان و مصالح تاریخی شهروندان ایران برای به کیفر رساندن مجرمان و جلوگیری از تکرار چنین جنایات هایی بود.

ایران با این رای از فرصت به وجود آمده برای همراهی با تحول مثبت سازوکارهای جهانی و پیشرفت حقوق بین الملل در زمینه سلاح های شیمیایی خود را کنار کشید و در کنار سوریه متهم استفاده از سلاح های شیمیایی، در سمت دیگری از تاریخ ایستاد.