علیرضا فغانی: زمانی همه به رویای من می‌خندیدند

علیرضا فغانی نامش در تاریخ داوری ایران ثبت شد. او همراه با «رضا سخندان» و «محمدرضا منصوری» داوری مهمترین بازی‌های مرحله گروهی و حذفی جام جهانی روسیه را برعهده داشتند و در نهایت بازی رده‌بندی میان انگلیس و بلژیک را قضاوت کردند. می‌توان این تیم را تیم قهرمان ایران در روسیه دانست. با علیرضا فغانی ار تهران تا روسیه همراه شدیم.

پیش از جام جهانی، وقتی به کارنامه داوری شخص شما و تیم داوری‌تان نگاه می‌کردیم، این انتظار یا توقع به وجود می‌آمد که «علیرضا فغانی» داور بازی فینال باشد. این توقع احتمالا برای تک تک اعضای تیم داوری ایران هم وجود داشت. حالا شما سه بازی بزرگ مراحل گروهی و حذفی و یک بازی ویژه در رده بندی را قضاوت کردید. رضایت‌بخش بود؟ توقع خودتان برآورده شد؟

• (کمی مکث می‌کند) «هدف» ما فینال جام جهانی بود. شاید همین هدف را اتفاقاتی که در سال‌های اخیر افتاد، به وجود آورد. در روسیه هم همه چیز طبق برنامه خودمان پیش رفت. بازی به بازی در مرحله گروهی و حذفی بهتر شدیم. ولی خب وقتی برمی‌گردم و نگاه می‌کنم، می‌فهمم ما ۵۰درصد از قضیه را به خوبی انجام دادیم. ۵۰درصد دیگر دست گروه تصمیم‌گیرنده بازی‌ها بود که خب آنها تشخیص دادند باید بازی رده‌بندی را به ما بدهند. در مجموع شاید به هدف‌مان نرسیدیم ولی من این طوری نگاه می‌کنم که بین آن همه داوری که در جام جهانی حضور داشتند، ما روی سکو رفتیم، از تیم عالی رتبه فیفا و روسیه جایزه‌مان را گرفتیم و خلاصه این‌که دیده شدیم.
   

قبل از آغاز جام جهانی گفته بودید اگر فینال جام جهانی را قضاوت کنم، از داوری خداحافظی خواهم کرد ...

•  در هر زمینه‌ای از زندگی شما به انگیزه نیاز دارید. باید تلاش کنید و به درجه‌ای که تا آن روز نرسیده‌اید برسید. من بالاترین درجه‌های داوری در فوتبال جهان را تجربه کرده بودم. از قضاوت در فینال المپیک و جام ملت‌های آسیا و جام باشگاه‌های جهان و جام کنفدراسیون‌ها، تا داوری در مهمترین بازی‌های لیگ ایران. اگر می‌توانستیم فینال جام جهانی را هم به دست بیاوریم واقعا انگیزه دیگری برای قضاوت وجود نداشت، هرچند به طور کلی فکر می کنم دل کندن از فضایی که در آن هستیم، واقعا مثل مردن باشد.
   

یک بار گفته بودید «هرچه ما به دست آوردیم تلاش خود داوران بوده» در همین جمله شما یک حس تنهایی و تنها ماندن محض وجود داشت. حسی که شاید به شما می‌گفت بعد از مهمترین داوری عمرت باید بروی.

• من در داوری فلسفه خودم را دارم. برایم مهم نیست چه کسی در موردم چه فکری می‌کند؛ از من راضی هستند، خوش‌شان می‌آید یا نه. در هر بازی که قضاوت کردم، اول حس رضایت خودم مهم بوده و در نهایت مسئولینی که به کارم نگاه می‌کنند. سعی کردم از این فضا که چه کسی از من خوشش می‌آید یا از کارم نفرت دارد، خارج شوم.
   

روند بازی‌هایی که فیفا به شما داد اعجاب‌آور بود. مهمترین بازی‌‌های مرحله گروهی و بعد ویژه‌ترین بازی مرحله حذفی بین فرانسه و آرژانتین را به شما دادند. انتظارش را داشتید؟ فیفا به شما چنین تصویری از قبل داده بود که قرار است بازی‌های حساس گروهی و حذفی را قضاوت کنید؟ من فکر می‌کنم شما یکی از مهم‌ترین مهره‌های داوری فیفا در بازی‌های سرنوشت‌ساز بین تیم‌های بزرگ بودید ...

• من بدون هیچ انتظاری وارد روسیه شدم. فرقی نمی‌کرد قرار است کدام بازی را داوری کنم. از روز اول با هم قرار گذاشتیم هر بازی، برای ما حکم همان فینالی را داشته باشد که قبلا در موردش حرف زده بودیم. به صورت کلی یک عرف در انتخاب داوران وجود دارد. کسی با شما در مورد بازی حرف نمی‌زند. همه در تمرینات گروهی شرکت می‌کنند و بعد در جمع، احکام ابلاغ می‌شود. انتخاب اولین بازی به تست‌های آمادگی جسمانی ما و قضاوت‌های قبلی برمی‌گشت. اما وقتی بازی اول تمام شد، باز هم اعتماد کردند و باز یک بازی ویژه به ما دادند. اما واقعا توصیه یا حرفی از قبل وجود نداشت. داورها تا فاصله ۴۸ ساعت یا گاهی ۲۴ ساعت قبل از بازی‌ها اصلا اطلاعی ندارند.
   

یک تصویر در بازی رده‌بندی از علیرضا فغانی وجود دارد. وقتی سوت پایان را می‌زنید، انگشت اشاره دست راست شما به سمت آسمان است. همین رفتار و تصویر را در لحظه بالارفتن از سن برای گرفتن جایزه و مدال، وقتی عکس یادگاری می‌اندازید و همین طور وقتی دارید از زمین بیرون می‌روید هم دیده شد.

• من از جنوبی‌ترین نقطه تهران می‌آیم. از زمین خاکی‌هایی که حتی دروازه‌هایش تور نداشتند. آن روزها وقتی به کسی می‌گفتم من روزی فینال جام جهانی را قضاوت می‌کنم، فقط خنده‌های تمسخرآمیز تحویل می‌گرفتم. این هدفم بود، برایش تلاش کردم و فکر می‌کنم لطف خدا هم وجود داشت. ما در ایران جوانانی را می‌بینیم که از وضعیت گلایه دارند. از موقعیت اجتماعی و اقتصادی و محرومیت‌هایی که خب می‌دانیم بخاطر شرایط کشور وجود دارد. من همیشه با این گلایه‌ها روبرو هستم و تنها چیزی که می‌گویم این است که دست‌تان را روی پای خودتان بگذارید، بلند شوید و بجز خودتان و خدای خودتان از هیچ کس انتظار نداشته باشید. من این کار را فقط برای همان جوان‌ها انجام دادم. فکر می‌کنم بازخورد خوبی هم داشت.
   

من یک تصویر ویژه از علیرضا فغانی در ذهنم دارم. مردی که دو بار در لیگ برتر ایران محروم شد؛ مورد انتقادهایی وحشتناک قرار گرفت. حتی به شما حق دفاع ندادند. اشکال فنی در ورزشگاه را گردن یک داور انداختند و شما را محروم کردند. اما همین داور، بهترین و مهمترین بازی‌های بین المللی را قضاوت کرد. این شکاف عمیق در احترام و باور، از کجا شکل گرفته؟ تفاوت زیادی هست بین مقبولیت شما در فدراسیون فوتبال یا حتی بخشی از جامعه فوتبال ایران و کمیته داوران فیفا و کنفدراسیون فوتبال آسیا.

تماشا در یوتیوب

• محرومیت در ایران که خب یه مسئله طبیعی است. فقط همان دو بار نبود، ولی همان دو مرتبه‌ای که شما می‌گویید، برجسته شد. چون می‌خواستند من را سپر کنند. می‌خواستند بگویند من مقصر تمام مشکلات این فوتبال در آن هفته‌ها هستم. مهم هم نبود. ما عادت داریم و فقط یاد می‌گیریم صبور باشیم. وقتی صبر شما به این درجه برسد، دیگر موانع هم معنی ندارند. من با هربار محرومیت در لیگ ایران، انگیزه‌ام بیشتر شد. به خودم گفتم درس بگیر، یاد بگیر، مبادا بدتر از این تکرار شود. حتی در بازی‌های بین المللی هم دقتم بالاتر رفت. گفتم بخشی از این محرومیت‌ها برای پنهان شدن پشت سر ما بود. ولی باید این را قبول کنیم که شرایط داوری در یک تورنمنت واقعا با لیگ متفاوت است. شما در طول یک تورنمنت مثل جام جهانی، بین یک تا چهار بار شانس داوری دارید. خیلی از داورانی که به روسیه آمده بودند، بعد از اولین قضاوت کارشان تمام شد و برگشتند. اگر برای ما هم جام جهانی با یک یا دو بازی تمام می‌شد، الان وضعیت ما فرق داشت. به جای این همه تبریک و تحسین، با یک مشت توهین و تحقیر روبرو می‌شدیم. من نه با آن محرومیت‌ها دلم لرزید و پا پس کشیدم، نه با این استقبال‌ها به اوج می‌روم. من همیشه یاد گرفتم که خودم باشم.
   

یک سوال پایانی در مورد تصاویری که از شما منتشر شد کنار خانمی که همکار و همسر یکی از دوستان و همکاران شما بود.

• خب من فکر می‌کنم در طول این جام آن قدر اتفاقات روشن برای خودم و کشورم وجود داشت که از کنارش رد شوم. مهم نیست؛ هرکسی هرچه دوست دارد بگوید و بنویسد. من داوری کردم، باعث خوشحالی مردم کشورم شدم و حالا این که چه کسانی می‌خواهند با چند عکس من را و آن حس شادی را خراب کنند، به خودشان مربوط است. آب به آسیاب دشمن نمی‌ریزم. همین.