شش ماهی می‌شود که فضای رسانه‌ای ایران، توجه‌اش به یک جنجال دیگر جلب شده است؛ سر ماهیگیری چینیها در جنوب ایران. موضوع فقط رسانه‌ای نیست، در میان نمایندگان مجلس هم به یک دغدغه مهم تبدیل شده است. از سر همین دغدغه است که «بهرام پارسایی»، نماینده شیراز در مجلس در توییتر خود نوشته بود: «چشم‌انتظار رسیدن توافقنامه خزر به مجلس بودیم که خبر رسید سهم ایران از دریای عمان هم به صیادان چینی اجاره داده شده؛ آن هم بلندمدت. نمی‌دانم سوگوار قانون اساسی باشم که اصول ۷۷ و ۷۸ آن به سخره گرفته شده یا شرمسار صیادانی که با تور خالی از ماهی و سفره خالی از نان، شرمنده خانواده شده‌اند.» مسئولان دولتی البته این حرف‌ها را قبول ندارند. آنها می‌گویند کشتی‌ها در اجاره ایران هستند و ایران می‌خواهد سهم خود را از شکار برخی ماهیان در دریای عمان بردارد و اگر چنین نکند، کشور عمان شکار می‌کند و دست ایران خالی می‌ماند. پاسخ‌های مسئولان چندان افکار عمومی را قانع نکرده است.
پروفسور اندرو سردی، مدیر «موسسه قانون دریایی» در دانشگاه ساوت‌همپتون انگلیس است و در رشته‌های قانون عمومی بین‌الملل و حکمرانی بر اقیانوس‌ها تدریس می‌کند. او پیش از ورود به عرصه دانشگاهی سال‌ها در وزارت خارجه استرالیا کار می‌کرده از جمله در سفارت‌های این کشور در توکیو و ورشو. مشاور وزارت خارجه کانادا هم بوده و نقش مهمی در نوشتن بعضی کنوانسیون‌های جهانی در زمینه قانون دریا داشته است. برخی سوال‌های اساسی مهم درباره جنجال ماهیگیری چینیها در دریای عمان را با او در میان گذاشتم.
ابتدا از پروفسور سردی پرسیدم اگر ایران اجازه ماهیگیری به کشتی‌های خارجی در آب‌های خود را داده باشد کار غیرمتداولی انجام داده یا نه؟ او اول توضیح داد که بین «آب‌های سرزمینی» و «منطقه انحصاری اقتصادی» تفاوت وجود دارد. اولی ۱۲ مایل از ساحل را شامل می‌شود و حق حاکمیت دولت در آن مشابه بقیه خاک کشور است. دومی اما تا ۲۰۰ مایل را شامل می‌شود «و دولت‌های ساحلی در آن منطقه حقوق حاکمیت دارند از جمله کاوش و بهره‌برداری از منابع غیرزنده و زنده که هرگونه شیلات و ماهیگیری جزو منابع زنده محسوب می‌شود.» او توضیح داد که در مورد حقوق حاکمیت ایران در خلیج فارس پیچیدگی‌هایی وجود دارد چرا که به وضوح دولت‌های دیگری در همسایگی هستند که آنها هم حقوقی دارند و «منطقه انحصاری اقتصادی»شان با ایران همپوشانی دارد.
پروفسور سردی سپس به روشنی گفت: «اعطای حق ماهیگیری به سایر کشورها به هیچ وجه چشم پوشیدن از حق حاکمیت نیست. بر عکس، اعمال حق حاکمیت است. حق ایران است که به خارجی‌ها اجازه ماهیگیری را بدهد و این در سراسر جهان معمول است. البته بیشتر کشورها این حق را نه در آب‌های سرزمینی که در «منطقه انحصاری اقتصادی» می‌دهند.»
محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران نیز در یک گفتگوی تلویزیونی تلویحا به این مساله اشاره داشته و گفته در همه جای دنیا اتفاق مشابهی می‌افتد و این غیرمرسوم نیست. نکته موید دیگر، حرفهای «فریدون همتی»، استاندار هرمزگان گفته است: «به دریابانی و نیروهای دریایی سپاه اعلام شده که اگر این کشتی‌ها در فاصله زیر ۱۲مایلی ساحل اقدام به صید کردند، تخلف محسوب می‌شود و می‌توانند آنها را متوقف و با آنها برخورد کنند.» در واقع فاصله زیر۱۲مایلی می‌شود آب‌های سرزمینی ایران و دولت ایران به چینیها اجازه نداده است که در این منطقه ماهیگیری کنند.
پرفسور سردی هم می‌گوید: «معمولا دولت‌ها تشویق می‌شوند که ظرفیت ماهیگیری خودشان در منطقه انحصاری اقتصادی را محاسبه کنند و بعد ببینند حداکثر میزان ممکن چقدر است و برای آن میزان باقی‌مانده از ظرفیت‌های خارجی استفاده کنند. به نظر می‌رسد در مورد ایران هم همین اتفاق افتاده.»
با این حال یک مشکل دیگر وجود دارد. سعید عبادی، سخنگوی انجمن صنفی دریانوردان ایران، با اشاره به تخلف چینیها، گفته است «ملوانان این کشتی‌ها ردیاب‌ها را خاموش می‌کنند و با پرداخت جریمه ۶۰ میلیون تومانی به بهانه خراب بودن ردیاب‌ها به شیلات، بیش از ۸۰۰ میلیون تومان ماهی را از صیدگاه‌ها در شعاع غیرمجاز و تعیین نشده به صورت غیرقانونی صید می‌کنند که همین موضوع عامل اصلی کاهش صید صیادان بومی شده است.»
یک پرسش مهم دیگر درباره نوع ماهی‌ای است که صید می‌شود. فعلا همه توجه‌ها به «فانوس ماهی» است. از پرفسور سردی می‌پرسم که آیا این امکان وجود دارد که فقط اجازه صید فانوس‌ماهی یا ماهی خاص دیگری داده شود. جواب سردی قاطعانه مثبت است: «این هم نوعی اعمال حق حاکمیت دولت ساحلی است. اگر به خارجی‌ها اجازه حضور دهند می‌توانند تصمیم بگیرند کجا و چگونه ماهی بگیرند و چه بگیرند. لازم نیست یا همه چیز باشد یا هیچ چیز». مسئولان دولت ایران هم گفته‌اند برای صید فانوس ماهی اجازه داده‌اند و این کارشان را برنامه‌ریزی شده می‌دانند.
«حسن صالحی»، ریيس سازمان شیلات ایران هم بدون اشاره مستقیم به چینیها گفته بود: «اگر ما این فانوس‌ماهی‌ها را برداشت نکنیم، عمان از سهم ما برمی‌دارد.»
شاهرخ رمضان نژاد، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت جهاد کشاورزی هم نوشته است: «فانوس ماهیان گونه آبزی غیر خوراکی است که قبلا به دلایلی از جمله نداشتن تکنولوژی صید و... صید نمی شده، این گونه یکی از ذخایر دریایی دریای عمان است؛ بررسی مشترک ایران و فائو با کشتی تحقیقاتی فردوس مقادیر این گونه را 2 میلیون و سیصد هزارتن تعیین کرده اند. از لحاظ بیولوژیک این گونه در اندازه 10الی 60 میلی متری که وزن تقریبا 2تا3 عدد آنها یک گرم می شود، نور گریز و عمق 200-250 متری یافت می شوند و عمر آن کوتاه و کمتر از دوسال است. شیلات ایران صید این گونه را برای تامین خوراک صنعت آبزی پروری که هم اکنون 470 هزارتن تولید می شود و در حال گسترش است به اجرا درآورده است.»
با این حال، معترضان می‌گویند کشتی‌ها فقط فانوس ماهی شکار نمی‌کنند و به شکار انواع ماهی و رونق دادن به تجارت خود مشغول هستند. صالحی، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئيس سازمان شیلات ایران هم در تماس تلفنی‌اش با برنامه خندوانه، تایید کرد که برخی از کشتی‌ها ممکن است خلاف کنند و گفت در صورت وقوع تخلف با آنها برخورد قضایی می‌شود. او نیز به ابعاد تجاری و اقتصادی این برنامه اشاره کرد و گفت سود پروژه به ایران می‌رسد و حضور کارشناسان خارجی برای آموزش ایرانی‌هاست. از پروفسور سردی هم که در مورد حضور چینیها در جنوب ایران می‌پرسم، به جنبه‌های تجاری این ماجرا اشاره می‌کند: «من بعید می‌دانم چین آمالی در آب‌های ایران داشته باشند. بعید می‌دانم کشتی‌های چینی واقعا به خواست دولت چین در آب‌هایی به آن فاصله حضور داشته باشند. احتمالا فعالیت چینیها در خلیج فارس، صرفا برای سودآوری تجاری است.»
«شاپور کاکولی»، معاون سازمان شیلات ایران هم گفته است کشتی‌های چینی در اجاره ایران هستند و برخی از آنها به دلیل مشکلات بیمه‌ای، با نیروی کار چینی در اختیار ایران قرار می‌گیرند. «شاهرخ رمضان نژاد»، رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت جهاد کشاورزی هم نوشته است: «در حال حاضر تمامی کشتی‌های صیادی فعال در آب‌های تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ایران پرچم ایرانی دارند.»
براساس سخنان رمضان نژاد، کشتی چینی متعلق به کشور چین در آب‌های ایران وجود ندارد. سخنان این دو مسئول هم موید حرفهای پرفسور سردی است که حضور چینیها در ایران را تجاری و به درخواست خود ایران می‌داند. با این حال انتقادها به کم شدن سهم صیادان از این سفره است.
به گفته سعید عبادی، سخنگوی انجمن صنفی دریانوردان ایران، «از زمان حضور کشتی‌های چینی با مالکیت ایرانی و کارکنان چینی، صید کشتی‌های صنعتی ایرانی از ۸ تن به یک تن رسیده و صید صیادان سنتی منطقه جاسک از یک تن به کمتر از ۵۰۰ کیلوگرم کاهش یافته است.» در واقع، اگر حرف مسئولان در زمینه اجاره‌ای بودن کشتی‌ها و مالکیت ایران را بپذیریم و ایران را برنده صید فانوس ماهی در دریای عمان بدانیم، پرسش اصلی این است که سودی که به صیادان و محلی‌ها می‌رسد، چیست؟
شاهرخ رمضان نژاد، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت جهاد کشاورزی در اینستاگرامش نوشته است: «در سال 96، کل صید فانوس ماهیان 26500 تن است که 16500 تن فانوس ماهی، 8000 تن ماهی غیر خوراکی یال اسبی و 2000 تن ماهی های تجاری است. کل صید هرمزگان در سال گذشته 300هزارتن بوده که 2000تن سهمی کمتر از 1 درصد کل صید استان است.» او تلویحا مقصر اصلی در عدم مشارکت در این گونه پروژه را خود صیادان دانسته است: «شیلات برای بیش از 250 نفر از هموطنان در قالب حقیقی و حقوقی موافقت اصولی و مجوز صید صادر کرده که برای صید نیاز به کشتی و تکنولوژی خاص دارد، 111 متقاضی با فراهم نمودن کشتی ویژه صید، فعال و یا در حال فعال شدن هستند، بقیه دارندگان مجوز صید به دلیل عدم تهیه کشتی و... مجوزشان معلق یا باطل شده است.» به عبارت دقیق‌تر، مسئولان ایرانی می‌گویند سفره کماکان پهن است و صیادان می‌توانند وارد گود شوند و سهم خود را بردارند. صیادان ایرانی و مسئولان محلی اما اعتقادی به این حرف‌ها ندارند و می‌گویند قصه فقط سهم ما از این پروژه نیست و با این تعارف‌ها هم سهم ما تامین نمی‌شود. آنها می‌گویند در این شکار بزرگ، سرمایه‌های ایران در دریای عمان دارد از بین می‌رود، زیست آبزیان تهدید می‌شود و ذخایر انواع ماهی در معرض خطر افتاده و برای آینده نگران هستند. دعوا فعلا ادامه دارد، شکار هم.
مطالب مرتبط:
امام جمعه جاسک: آقازاده‌ها در پشت پرده صدور مجوز صید صنعتی کشتی‌های چینی
چینیها در خلیج فارس؛ پای رانت و زد و بست در میان است
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر