انحصار درآمد‌های پیاده‌روی اربعین در اختیار چه سازمانی است؟

چه نهادی از رونق راهپیمایی اربعین در عراق بیش ترین سود را می‌برد؟ ساز و کار رسمی و قانونی شرکت در مراسم راهپیمایی اربعین چیست و از پشت پرده سازمان‌دهی این مراسم در ایران چه می‌دانید؟

پس از سقوط «صدام حسین» در عراق، این مراسم مذهبی که سال‌ها به حاشیه رانده شده بود، با حمایت حکومت شیعی ایران بار دیگر رونق گرفت و تبدیل به ابزاری سیاسی و تبلیغاتی برای جمهوری اسلامی شد.

برگزاری این راهپیمایی هم‌چون شرکت در مراسم حج، یکی از اصلی‌ترین خواسته‌های «علی خامنه‌ای»، رهبر ایران است. به همین دلیل بسیاری از نهاد‌های دولتی موظف به حمایت همه‌جانبه از آن هستند.

در سال‌های نخست برگزاری پیاده‌روی اربعین، به واسطه ضعف زیرساخت‌های عمرانی و گردش‏گری دو کشور ایران و عراق در مرز‌ها، زائران بیش تر به صورت فردی در این مراسم شرکت می‌کردند. اما با گذشت چندین سال و رونق گرفتن این مراسم در میان بسیاری از نیرو‌های مذهبی در ایران و بالا رفتن گردش مالی آن، علی خامنه‌ای به سازمان حج و زیارت دستور داد سازمان‎دهی این مراسم را برعهده بگیرد.

سازمان حج و زیارت هم که مترصد چنین دستوری بود تا انحصار این مراسم به همراه تمام درآمد‌های حاصل از آن را در اختیار خود بگیرد، خیلی سریع دست به کار شد و انحصار برگزاری آن را در اختیار گرفت.

این سازمان استدلال می کرد که پس از سقوط صدام در سا‌ل‌های ۱۳۸۲ و حضور بی‌رویه و بدون برنامه جمع زیادی از ایرانیان در مراسم اربعین عراق باعث شده بود تا اوضاع از اختیار طرف‌های ایرانی خارج شود. با همین استدلال، مقدمات سازمان‏دهی پیاده روی به سوی کربلا از جنوب کشور را آغاز کرد تا در چهلمین روز پس از سالگرد کشته شدن «امام حسین» در واقعه عاشورا، زائران در کنار مرقد امام سوم شیعیان، در مراسم اربعین او شرکت کنند.

سازمان حج و زیارت در نخستین گام خود در سال ۱۳۸۴، اقدام به تاسیس شرکتی خصوصی با نام «شرکت مرکزی دفاتر خدمات زیارتی سراسر ایران» (شمسا) کرد که مسوولیت ثبت‌نام از زائران را برعهده گرفت.

این شرکت در سازمان ثبت شركت‌ها با شماره ۲۴۹۸۷۳ به ثبت رسید كه در واقع، نماینده ۳۲ شركت مركزی استانی و بیش از دو هزار و ۴۰۰ دفتر خدمات زیارتی در سراسر ایران است.

پس از راه‌اندازی شركت شمسا، سازمان حج و زیارت نخستین یادداشت توافق در خصوص اعزام زائران ایرانی به عراق را ۲۷ تیرماه سال ۱۳۸۴ با وزیر وقت جهانگردی و آثار باستانی عراق در تهران امضا و مبادله کرد.

در پی امضای این توافق، شمسا به طرف‌های عراقی معرفی شد تا این شرکت به نمایندگی از سوی همه دفاتر خدمات زیارتی سراسر ایران، با شركت‌های مجاز عراقی قرارداد اعزام زائر را منعقد کند.

شمسا به نمایندگی از سازمان و حج و زیارت، اقدامات اجرایی مراسم پیاده‌روی اربعین را برعهده دارد و تمام قرارداد‌ها و فعالیت‌های آن باید به تایید مسوولان این سازمان برسد.

این شرکت در ادامه فعالیت‌های خود، انحصار اعزام زائر به سوریه را نیز در اختیار گرفته است.

سازمان حج و زیارت هم‎چنین بر توزیع سهمیه اعزام میان استان‌ها، تعیین نهایی قیمت هزینه سفر زائران و گردش مالی شرکت شمسا نظارت می‌کند.

شمسا و شرکت‌های زیرمجموعه آن در واقع انحصار دریافت روادید عراق برای زائران، استخدام عوامل ثابت، اعم از خدماتی و ستادی و هم‏چنین عوامل همراه كاروان‌های ایرانی را در اختیار خود دارد.

مصاحبه، انتخاب و اعزام همه عوامل ثابت هتل‌ها، ناظران ثابت و سیار، آشپزها و سایر عوامل خدماتی به عراق از دیگر انحصار‌های این شرکت در ایران و عراق است.

ایجاد دفاتر نمایندگی در مرزهای خسروی، مهران، چذابه و شلمچه به منظور تعیین نوبت كاروان‌ها و كنترل آخرین آمار خروجی از ایران و ورودی به خاك عراق هم از وظایف کارگزاران این شرکت تعریف شده است.

راه اندازی دفاتر نمایندگی ثابت در شهرهای كربلا، نجف و كاظمین و نمایندگی سیار در بین مسیرهای تردد زائران، از دیگر وظایف این شرکت است.

شمسا هم‏چنین وظیفه عقد قرارداد با شركت‌های هواپیمایی مورد تایید سازمان هواپیمایی کشوری و سازمان حج و زیارت به منظور اعزام زائر را برعهده دارد.

براساس گزارش‌های منتشر شده در رسانه ها، همه‌ساله حدود دو تا سه میلیون نفر برای شرکت در پیاده‌روی اربعین عازم عراق می‌شوند.

سازمان حج و زیارت با راه‌اندازی شرکت شمسا، علاوه بر دریافت کمک‌های نقدی و غیرنقدی از ارگان‌های متعدد دولتی، از زائران نیز مبالغی برای ثبت‌نام، ویزا، حمل و نقل، بیمه و اسکان دریافت می‌کند.

اما آن چه که شاید امسال پیاده‌روی اربعین را تحت‌الشعاع خود قرار داده، افزایش هزینه ها به میزان ۳۰۰ و حتی ۴۰۰ درصد برای زائران اربعین نسبت به سال گذشته است.

برخی از دست‌اندرکاران برگزاری این مراسم پیش‌بینی کرده‌اند هزینه امسال هر فرد برای شرکت در این مراسم، بین یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان تا چهار میلیون تومان باشد.

همین افزایش هزینه، احتمال‌ها مبنی بر کم‌رونق برگزار شدن مراسم اربعین سال ۱۳۹۷ را تقویت کرده است. به همین، دلیل تلاش‌های پیدا و پنهان مقام‌های مذهبی برای کاهش این هزینه‌ها  در حال انجام است.

دولت «حسن روحانی»در بودجه امسال دولت، مبلغ ۱۷ میلیارد تومان برای کمک به برگزاری این مراسم اختصاص داده که به نظر می‌رسد بخشی از آن در اختیار سازمان حج و زیارت قرار گرفته است.

افزایش هزینه‌های شرکت در این مراسم می‌تواند از نگاهی دیگر، به منزله افزایش درآمد و سود سازمان حج و زیارت هم باشد؛ سودی که از صورت‌های مالی آن هیچ اطلاعی در دست نیست.