نتیجه تحقیقات سپاه درباره مرگ حسین فهمیده

با درگذشت حمید هوشنگی، معاون ستاد تبلیغات جنگ و از روزنامه‌نگار با سابقه، روایت تازه‌ای از نحوه مرگ حسین فهمیده در جنگ فاش و تردید‌ها در مورد چگونگی مرگ این نوجوان به واقعیت نزدیک‌تر شد.

نگین شیر‌آقایی ، روزنامه‌نگار، ساعاتی پس از اعلام درگذشت هوشنگی برای نخستین‌‌بار از زبان این روزنامه‌نگار چشم از جهان فروبسته رازی را فاش کرد.

شیرآقایی نوشت هوشنگی در گفتگویی با وی اعتراف کرده بود زمان جنگ «به عنوان خبرنگار برای تهیه گزارش از شهدای جنگ به دیدن پیکر کشته شدگان رفته و دریافته که شهید نوجوانی نیز میان آنها است و هنگام تهیه گزارش، واقعیت موجود را پر و بال داده و به آن ابعاد حماسی داده است.»

این خبرنگار اضافه کرده «هوشنگی در بخش پروپاگاندای جنگ فعال بود و از این می‌گفت که چطور استدلال کردند جنگ به قهرمان نیاز داره، اینکه چطور باید قهرمان‌سازی کرد و قهرمان‌سازی کردند. افسانه تبدیل به واقعیت شد و یک داستان برای ما مردم اون سرزمین در لباس واقعیت فروخته شد.»

شیرآقایی نوشت هوشنگی «هیچ وقت از ترس جونش راضی نشد جلوی دوربین {این حرف رو} ضبطش کنه.»

رضا ویسی، روزنامه‌نگار جنگ، دیگر روزنامه‌نگارانی است که توییت کرده حمید هوشنگی سال‌ها پیش در دیدار با وی گفته بوده که واقعیت مرگ حسین فهمیده را به «افسانه» تبدیل کرده است.

انتشار این دو توییت به فاصله چند ساعت٬ نحوه مرگ حسین فهمیده در توییتر را به موضوع داغی تبدیل کرد و موافقان و مخالفان هر یک به آن واکنش نشان دادند. نحوه مرگ این نوجوان در جنگ عراق علیه ایران از جمله ابهام‌های تاریخی این جنگ بود که درگذشت حمید هوشنگی بخش دیگری پرده‌ها را کنار زد.

شهاب اسفندیاری از جمله کسانی است که به این روایت جدید واکنش نشان داده و نوشته «۳۶ هزار دانش‌آموز در ۸ سال دفاع مقدس شهید شدند؛ هر کدام یک فهمیده» بودند. اسفندیاری افزوده «حقوق‌بگیرانِ دولتِ خلفِ تاچر که حماسه‌ حسین فهمیده را انکار می‌کنند، با بقیه فهمیده‌ها می‌خواهند چه‌ کنند؟» 
علی نصیری هم چنین توییت کرده «اینکه حسین فهمیده زیر تانک رفته٬ روی مین رفته یا خمپاره خورده٬ نه واقعیت او را به افسانه تبدیل می‌کند٬ نه چیزی از قهرمانی حسین فهمیده‌ها کم می‌کند.»
زینب صبور هم نوشته «حسین فهمیده برا شماها که فقط زندگی مادی را می‌بینید افسانه است ولی وقتی حقیقت خلقت را درک کنی و به جهان دیگر ایمان بیاری چنین عظمت‌هایی خلق میکنی که دیگران از درکش عاجز می‌مانند.»

گروه دیگری از نیروهای حامی جمهوری اسلامی یا حزب‌الله هم در واکنش به این روایت جدید٬ توییت‌های در معرفی نوجوانان کشته شده در جنگ کرده و نوشته‌اند که قصه مرگ این نوجوانان دیگر «افسانه» نیست. آنها همچنین به تربیت نوجوانانی هم‌چون حسین فهمیده در در جمهوری اسلامی اشاره کرد‌‌ه‌ و به آن افتخار کرده‌اند. در مقابل٬ گروهی دیگر به افشای این داستان‌سرایی و افسانه‌سازی واکنش نشان داده و زبان به انتقاد از این اقدام حمید هوشنگی و دستگاه تبلیغاتی گشوده‌اند.

شاهین میلانی توییت کرده «داستان حسین فهمیده یک تراژدی کامل است. یک کودک - سرباز که اصلا نباید به جبهه می‌رفته در جنگ جان باخته است. سپس جمهوری اسلامی در مورد نحوهٔ جان باختنش دروغ بافی کرده تا هزاران کودک و جوان دیگر ایرانی به همان سرنوشت دچار شوند.»

مجید کلثومی هم نوشته که «روایت حمید هوشنگی معاون ستاد تبلیغات جنگ از نحوه شهادت حسین فهمیده مشخص کرد یک عمر همه ملت سر این اسطوره سازی سر کار بوده‌اند.» مهران محمدی هم چنین توییت کرده که «داستان شهید محمد حسین فهمیده دروغ از آب در آمد! چون اساسا با نارنج تانک را منهدم کردن حرف چرت و چرندیه! نگرانم که حادثه کربلا هم گیر درست روایان اینچنینی افتاده باشد!» در حاشیه رویارویی موافقان و مخالفان٬ اما افراد دیگری هستند که از زاویه دیگری به این موضوع نگاه کرده‌اند.

سیامک قاسمی٬ روزنامه‌نگار از جمله افرادی است که در این زمینه نوشته «جنگ‌ها پر است از روایت واقعیات به تعبیر جبهه دوست. فکر کنم در همه کشورهای در حال جنگ تقدیس و بزرگنمایی آن امری رایج است. ماجرای حسین فهمیده روایت منحصر به فرد ایرانی نبود و امثال این روایت را در همه جنگ‌ها می‌توان پیدا کرد.»

حسین فهمیده٬ نوجوان ۱۲ یا ۱۳ ساله‌ای است که در روایت رسمی ایران از جنگ٬ به خود نارنجک بسته و زیر تانک عراقی‌ها می‌رود تا از وطنش دفاع کند.

این روایت از آنجا پر رنگ و یکی از محور‌های اصلی تبلیغات ماشین جنگی جمهوری اسلامی شد که روح‌الله خمینی در پیامی که به مناسبت دومین سالگرد پیروزی انقلاب صادر کرد به موضوع مرگ او اشاره کرد. خمینی در پیام خود آورده بود که «رهبر ما آن طفل ۱۳ ساله‌ای است که با قلب کوچک خود که ارزشش از صدها زبان و قلم بزرگ‌تر است، با نارنجک، خود را زیر تانک دشمن انداخت و آن را منهدم نمود.»

افسانه یا واقعیت مرگ حسین فهمیده سال‌ها پس از جنگ نیز محور بسیاری از سخنرانی‌ها٬ تبلیغات و حتی برخی کتاب‌های درسی بود و جمهوری اسلامی تلاش می‌کند تا او را همچنان الگوی نوجوانان ایران معرفی کند.

نتیجه و خروجی این تلاش‌ها هرچند همه ساله کم‌رنگ می‌شود٬ اما مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی اصرار دارند که روایت رسمی از مرگ حسین فهمیده٬ همانی باشد که حمید هوشنگی آن را ساخته و پرداخته است.اما در این میان تشکیک‌ها و تردید‌ها در مورد نحوه مرگ این نوجوان کشته شده٬ روز به روز گسترده‌تر شده و علنی‌تر می‌شود.

سال گذشته و پیش از مرگ حمید هوشنگی٬ خبرگزاری فارس گزارشی از «کارگاه تخصصی خاطره‌نگاری در حوزه ادبیات پایداری» منتشر کرده بود که حاوی برخی تردید‌ها درباره نحوه مرگ حسین فهمیده بود.

سعید فخرزاده٬ مدیر دفتر تاریخ شفاهی حوزه هنری در این نشست گفته بود که «در زمانی که در سپاه بودم مامور شدم درباره واقعه شهادت حسین فهمیده و آن روایت معروف تحقیق کنم.»

فخرزاده افزوده در آن زمان «هر چه گشتم، هیچ راوی برای این قصه پیدا نکردم. رزمندگان خرمشهر می‌گفتند این قصه در بین ما اتفاق نیفتاده است. به سراغ آدم‌های زیادی رفتیم. خانواده‌اش هم می ‌فتند این موضوع را برایمان روایت کرده‌اند و نمی‌دانستند که چه کسی روایت کرده است.

فخرزاده گزارش مرگ حسین فهمیده را «یک قصه بسیار خوب و تاثیرگذار» معرفی کرده و گفته بود آنجا که «به درستی ثبت و درج نشده است، می‌تواند به راحتی مورد نفی و سوء استفاده دشمنان قرار بگیرد.»

مدیر دفتر تاریخ شفاهی حوزه هنری در ادامه سخنان خود گفته بود که «رد پای آن واقعه را از دفتر امام خمینی هم پیگیری کردم و برخی گفتند آقای محسن رضایی خبر چگونگی شهادت شهید فهمیده را به امام خمینی داده است.»

سعید فخرزاده پس از آغاز جنگ در سال ۱۳۶۳ با عنوان مسئول تبلیغات جنگ در سپاه پاسداران به منظور ثبت خاطرات رزمندگان راهی جبهه شده بود.

از فخرزاده به عنوانی یکی از مهمترین افراد در زمینه جمع‌آوری خاطرات و ثبت اسناد جنگ در جمهوری اسلامی نام برده می‌شود که گفته‌های وی در مورد حسین فهمیده نیز بسیار قابل تامل و نزدیک به واقعیت است.

سرتیپ دوم مسعود بختیاری از فرماندهان نیروی زمینی ارتش هم سال ۱۳۹۶ در برنامه «خشت خام» این روایت رسمی را زیر‌سئوال برده و گفته بود که «به هر حال جنگ‌های این‌گونه اسطوره‌سازی می‌کند. اما من فکر نمی‌کنم بشود زیر تانک رفت و آن را منفجر کرد.»

مجموعه این تردید‌ها و تشکیک‌ها بود که از سال‌ها پیش برخی فعالان مدنی تلاش‌ها برای حذف درس حسین فهمیده از برخی کتاب‌های درسی را آغاز کردند که سال ۱۳۹۵ منجر به حذف این درس شد٬ اما آموزش و پرورش گفت که چنین درسی را حذف نکرده است.