بودجه ارشاد؛ به نام فرهنگ، به کام سیاست و دین

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چهارشنبه گذشته، ۲۳ آبان ۹۷، فهرست حمایت‌‌های مالی خود را از «اشخاص حقوقی» منتشر کرده کرده است. در دو جدول جداگانه که در وب‌سایت رسمی این وزارتخانه منتشر شده‌اند، جزئیات کمک‌های ۴۹۰ میلیارد تومانی این وزارتخانه منتشر شده که حدود ۳۶۳ میلیارد تومان آن در سال ۱۳۹۶ و حدود ۱۲۷ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۷ تا پایان مهر ماه امسال هزینه شده‌ است.

بررسی اطلاعات مربوط به سال ۹۷ نشان می‌دهد در هفت ماه نخست سال، وزارت ارشاد ۱۲۷ میلیارد تومان را میان ۵۹ موسسه یا فعالیت تقسیم کرده است. اگر فرض کنیم این مبلغ به طور مساوی قسمت شده باشد به هر موسسه و سازمان ۲ میلیارد و ۱۵۰ میلیون تومان رسیده است.

ردیف اول این جدول، به تنهایی بیش از  ۱۱۶ میلیارد تومان کمک دریافت کرده‌اند که معادل ۹۲درصد کل کمک‌ها است.

در این میان بیشترین مبلغ پرداخت شده ۲۸ میلیارد تومان برای «صندوق حمایت از نویسندگان روزنامه‌نگاران و هنرمندان» است. بعد از آن به ترتیب «توسعه هنرهای معاصر»، «نمایشگاه‌های فرهنگی ایران»، «شبستان نور» بیشترین کمک‌ها را در محدوده ۱۵ میلیارد تومان دریافت کرده‌اند.

این کمک‌ها چطور توزیع شده‌اند

آن طور که در گزارش ارشاد آمده، این کمک‌ها در ۹ گروه کلی دسته‌بندی شده‌اند. بر این اساس دست‌کم ۱۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان از بودجه ارشاد صرف حمایت از مساجد و تبلیغ و ترویج قرآن کریم شده است. این در حالی است در قانون بودجه ۹۷، در زیر اعتبارات سازمان تبلیغات اسلامی، مبلغ ۳۸ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای مرکز رسیدگی به امور مساجد کنار گذاشته شده است.

چقدر از حمایت‌های ارشاد مربوط به فعالیت‌های دینی است؟

ساده‌انگارانه است اگر کمک‌های وزارت ارشاد را محدود به دو ردیف حمایت از مساجد یا تبلیغ قرآن در نظر بگیریم. بخش عمده‌ای از کمک‌هایی که تحت عنوان فعالیت‌های فرهنگی و هنری و دینی استان‌ها انجام شده، شامل کمک به نهادهایی است که به طور واضح کارکرد دینی و مذهبی، یا سیاسی دارند.

به عنوان مثال ۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان کمک به «جامعه قاریان مشهد» یا یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان کمک به «موسسه امام رضا»، یا ۵۰۰ میلیون تومان کمک به «موسسه اسرا» همه ماهیت دینی و مذهبی دارند.

بخش عمده‌ای از کمک‌هایی که تحت عنوان فعالیت‌های فرهنگی و هنری و دینی استان‌ها انجام شده، شامل کمک به نهادهایی است که به طور واضح کارکرد دینی و مذهبی، یا سیاسی دارند.

اگر فرض کنیم هیچ کدام از مبالغ کمک‌های دیگر صرف امور مذهبی نشود، باز هم جمع حمایت‌های مذهبی وزارت ارشاد در ۷ ماه نخست سال ۹۷، نزدیک ۲۵ میلیارد تومان خواهد بود. به جز این بیش از ۹ میلیارد تومان دیگر هم برای کمک‌های موردی به موسسات و نهادهایی در نظر گرفته شده که برخی از آنها در زمینه فعالیت‌های مذهبی و قرآنی فعالیت دارند.

اشتهای سیری‌ناپذیر نهاد دین

این در حالی است که نهادهای مذهبی و تبلیغاتی در جمهوری اسلامی ایران، بدون واسطه وزارت ارشاد مبالغ هنگفتی از بودجه کشور را به خود اختصاص داده‌اند. چنانکه بر اساس داده‌های منتشر شده در سایت ایران‌‌بودجه، مجموع اعتبارات مستقیم و بی‌واسطه مذهبی و تبلیغاتی امسال نزدیک ۳۷۰۰میلیارد تومان است. در بودجه ملی (جدول شماره ۷) بیش از ۳۴۰۹ میلیارد تومان برای نهادهای مذهبی پیش‌بینی شده و در ردیف‌های موقت بودجه متفرقه اعتبار کمک‌های مذهبی بیش از ۲۹۰ میلیارد تومان برای کمک‌های مذهبی در نظر گرفته‌اند.

با این همه ظاهرا این اعتبارات کافی نیست و یک پنجم اعتبارات وزارت فرهنگ و ارشاد و احتمالا بخشی از هزینه‌های سایر دستگاه‌های اجرایی دیگر باید صرف تبلیغ و ترویج امور دینی در ایران شوند.

 

ساختار شکننده بودجه ارشاد

این مبالغ از یک ردیف بودجه به شماره ۱۱۴۰۰۰ پرداخت شده که سقف اعتبارات آن در قانون بودجه ۹۷، حدود ۱۴۹۰ میلیارد تومان است. اگر اعتبارات عمرانی را از این مبلغ کم کنیم، آنچه باقی می‌ماند حدود ۱۲۹۴ میلیارد تومان بودجه جاری است. به تعبیری می‌توان گفت که تا الان، یعنی در شرایطی که تنها ۷ ماه از سال گذشته حدود ۱۰ درصد بودجه جاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خرج کمک به موسسات و سازمان‌هایی شده که تحت عناوین مختلف مشغول فعالیت‌های دینی و فرهنگی بوده‌اند.

بر اساس اطلاعات جدول ۱-۷ (صفحه ۲۴۹ قانون بودجه ۹۷) از مجموع بودجه جاری ۱۲۹۴ میلیارد تومانی ارشاد، نزدیک ۵۷ میلیارد تومان صرف پرداخت حقوق یک سال کارکنان این وزارتخانه می‌شود. کمتر از ۱۵۰ میلیارد تومان هم برای خرید کالا و خدمات پیش‌بینی شده است. با این همه سقف «کمک‌های بلاعوض» این وزارتخانه بیش از هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. مبلغی که ۹ برابر بودجه در اختیار رییس‌جمهوری و ۳۳ برابر بودجه در اختیار وزیر کشور برای کمک‌های بلاعوض است.

این در حالی است که اگر نظام برنامه‌های حمایتی وزارت ارشاد از هنرمندان و اهالی فرهنگ مشخص باشد، و همین‌طور سازمان‌های رسمی فرهنگی و هنری بر اساس برنامه‌های از پیش تعیین شده اعتبارات خاص و مشخصی در بودجه داشته باشند، نیازی به کمک‌ها و حمایت‌های وزارت ارشاد که مبنای آن تشخیص وزیر و مدیران این سازمان است، وجود ندارد.

در میان ۵۹ ردیف حمایتی که در هفت ماه نخست امسال، نزدیک ۱۲۷ میلیارد تومان به بودجه محدود دولت تحمیل کرده است، دست کم امور رفاهی و نهادهای هنری می‌توانستند بر اساس یک برنامه اقتصادی مشخص ردیف جداگانه‌ای داشته باشند، برای حمایت از نهادها و فعالیت‌های مذهبی هم به اندازه کافی در بودجه‌ ردیف و اعتبار پیش‌بینی شده که بودجه محدود وزارت ارشاد صرف ترویج و گسترش آن در جامعه نشود.