نبض کند بازار موبایل با زمزمه‌های انحصاری شدن

ونوس امیدوار؛ شهروندخبرنگار

«محمد» مثل همیشه از خواب بیدار شده و آماده رفتن به مغازه اش در بازار موبایل می شود. اما امروز با روزهای دیگر فرق دارد؛ او امروز نمی رود که روز کاری خود را آغاز کند، می رود تا باقی مانده وسایل مغازه را جمع کند و آن را تحویل صاحبش بدهد. این روزها کار و کاسبی او مانند خیلی های دیگر که در کار خرید و فروش موبایل هستند، کساد شده است. مقاومت زیادی کرد تا به هر زحمتی که شده، مغازه اش را که نه تنها خرج و مخارش خودش را از آن جا در می آورد بلکه دو نفر دیگر هم امورات زندگی شان از کسب درآمد در همین مغازه اجاره ای 20 متری به دست می آمد، حفظ شود اما نشد که نشد.

سه ماه تابستان، هر سال اوج بازار خرید و فروش گوشی موبایل بود ولی امسال کار و کاسبی او و همکارانش کسادتر از همیشه بود. به طوری که دیگر قادر نبودند حتی اجاره مغازه را تامین کنند، چه برسد به گذران امورات زندگی. آن طور که او می گوید، وضع بقیه دست اندرکاران بازار موبایل هم چندان خوب نیست، مگر شمار اندکی که پول هنگفتی را در این بازار سرمایه گذاری کرده‌اند و یا کسانی که بیش تر کار تعمیرات و فروش قطعات جانبی را انجام می دهند.

گشت و گذار در این بازار موبایل و سایر بازارهای مشابه هم گفته های محمد را تایید می کند. بازاری که همیشه محل تردد انبوه زنان و مردان، به ویژه جوان ترها بود که به دنبال به روز کردن گوشی های موبایل و استفاده از جدیدترین تکنولوژی ها در این زمینه بودند، حالا از همیشه کم رونق تر است. تک و توک مشتریانی هم که در مغازه های بازار می چرخند، به دنبال این هستند تا گوشی های خراب خود را تعمیر کنند. آن هایی هم که به قصد خرید وارد مغازه می شوند، با شنیدن قیمت ها، مخ شان سوت می کشد و دست از پا درازتر از مغازه خارج می شوند.

«حمید»، پسر جوانی که در فروشگاه عمده گوشی موبایل و قطعات جانبی برادرش کار می کند، می گوید: «از ابتدای امسال اوضاع کاملا به هم ریخته است. مردم فکر می کنند از وقتی قیمت ارز افزایش پیدا کرده است، ما انبارها را پر نگه داشته ایم تا جنس هایمان را با قیمت بیش تری بفروشیم. در حالی که در انبارها جنس زیادی برای عرضه در بازار نیست.»

می گوید این روزها از یک طرف بارهای سفارشی قطعات گوشی موبایل درگیر قوانین و مشکلات دست و پاگیر گمرکی شده اند به طوری که کار ترخیص کالا را سخت می کند و از طرف دیگر، افزایش قیمت ارز و حذف ارز مبادله ای برای واردکنندگان، قیمت اجناس را دو تا چند برابر گران کرده است: «مجبوریم کم تر سفارش بدهیم و بالطبع جنس کم تری هم روانه بازار می شود. همین چند وقت پیش کانتینرهای کالای یکی از همکاران روانه گمرک شده بود که به نوسانات قیمت ارز خورد و کار ترخیص آن تا شش ماه به طول انجامید. به طوری که زمان ورود کالا قرار بود با دلار دولتی 4200 تومان ترخیص شود اما گمرک چندی بعد اعلام کرد کالا باید با دلار آزاد 10 هزار تومان ترخیص شود. همین تفاوت قیمت برای این کانتینرها چیزی حدود 10 میلیارد تومان اختلاف هزینه بود که پرداختش برای هر کسی سخت است.»

پشت ویترین مغازه ها دیگر کم تر گوشی های موبایل «اپل» و «سامسونگ» مشاهده می شود. به جای آن، می توان ماکت گوشی را دید.

می گوید:«یکی دیگر از مشکلاتی که ما با گمرک داریم، این است که بدون اعلام قبلی و یا دلیل خاصی، ثبت سفارش در سامانه ها غیرممکن می شود و در نتیجه آن، انبارها و بازارها دچار محدودیت می شوند.»

مابقی هزینه های گمرکی نیز طی چند ماه اخیر افزایش یافته است. اگر هزینه هر کیلو بار از طریق دریا در ابتدای سال شش یا هفت هزار تومان بود، الان این رقم به 18 تا 20 هزار تومان رسیده است. همه این ها باعث می شوند قیمت این دست کالاها افزایش یابند و بازار از تکاپو بیفتد.

گوشی موبایل هم که قصه خودش را دارد. از سال گذشته، بحث ریجستری پیش آمد و از امسال در مورد بیش تر انواع گوشی های موجود در بازار اعمال شد.  این موضوع موجب شده است عرضه این کالا که تا پیش از این به گفته مسوولان به صورت قاچاق روانه بازار می شدند، محدود شود و وارد کنندگان مجبور شوند فقط از طریق شرکت انحصاری و مبادی خاصی که دولت تایید می کند، گوشی وارد کنند که این موضوع فضای بازار را به شدت تحت تاثیر قرار داده و قیمت ها را تا چند برابر افزایش داده است.

نکته جالب توجه دیگر این که پشت ویترین مغازه ها دیگر کم تر گوشی های موبایل «اپل» و «سامسونگ» مشاهده می شود. به جای آن، می توان ماکت گوشی را دید. «داود»، یکی از مغازه داران راسته بازار موبایل است که ویترین مغازه اش را با ماکت گوشی ها تزیین کرده است. او می گوید: «به دلیل نوسان شدید و لحظه ای قیمت ها،  برای خرده فروشان مقرون به صرفه نیست که گوشی را خریداری و در مغازه نگه دارند بلکه گوشی دست عمده فروشان است و به محض این که خریدار به ما مراجعه می کند و براساس آن چه در ماکت و یا دموی گوشی خرید خود را قطعی کرد، ما با عمده فروش تماس می گیریم و او گوشی مورد نظر را برایمان می فرستد.»

«رضا»، یکی دیگر از فروشندگان بازار موبایل در این رابطه می گوید: «در حال حاضر همه انواع گوشی های موبایل، از اپل گرفته تا "هوآوری"، تولید چین و غیره، به تعداد کم در بازار موجود هستند. اما آن چه این بازار را به آشفتگی کشانده، چندین برابر شدن قیمت ها است.»

در حال حاضر، قیمت گوشی های هوشمند مانند اپل مدل «XR»  حدود 15 میلیون تومان و «X MAX» حدود 23 میلیون تومان است. گوشی های مدل بالای سامسونگ شامل «S9 پلاس» 10 میلیون تومان و  «S8 پلاس» 5/7 میلیون تومان خرید و فروش می شوند.

گوشی های موبایلی که قبلا از آن ها به عنوان ارزان قیمت یاد می شد هم از این جهش شدید بی نصیب نمانده اند به طوری که گوشی ساده «نوکیا» که در ابتدای سال 150 تا 200 هزار تومان بود، الان به 500 تا 600 هزار تومان رسیده است.

براساس برآوردهای ابتدای امسال، بازار به حدود 700 هزار گوشی موبایل نیاز داشت تا تقاضای مشتریان را تامین کند و ثبات داشته باشد اما حالا که قیمت ها نجومی شده اند و تقاضا به شدت کاهش یافته است، بازار آن قدر کساد است که همین تعداد گوشی هم خریدار ندارد و موجب ضرر و زیان بخشی از دست اندرکاران بازار 400 هزار نفری این کالا، به ویژه خرده فروشان شده است.

در سال 1394 بود که اجرایی شدن طرح رجیستری گوشی های موبایل قوت گرفت اما عملیاتی شدن آن تا نیمه دوم سال 1396 به طول انجامید. وزارت ارتباطات و فن آوری اطلاعات، سازمان تنظیم مقررات، گمرک و وزارت صنعت و وزارت اطلاعات دست اندرکاران اجرای این طرح هستند. هدف اصلی ریجستری به گفته «محمجواد آذری جهرمی»، وزیر ارتباطات و فن آوری اطلاعات، مبارزه با قاچاق کالا و واردات غیرقانونی گوشی های هوشمند بوده است.

او گفته است سالانه 14 میلیون گوشی موبایل وارد کشور می شوند که 90 درصد این رقم همراه مسافر و یا قاچاق است. اما در قالب این طرح، تنها گوشی های موبایلی که از طریق گمرک و شرکت های مورد تایید وارد می شوند، اجازه فعال شدن برای سیم کارت های داخل کشور را دارند. این بدان معنا است که سایر گوشی های موبایلی که از طریق گمرک وارد کشورمان نشده اند، غیرفعال خواهند ماند.

به گفته برخی دیگر از مسوولان، تا پیش از اجرایی شدن طرح ریجستری، تنها 17 درصد گوشی های موبایل موجود در بازار از طریق مبادی رسمی وارد بازار شده اند و 73 درصد بقیه به صورت قاچاق روانه بازار می شدند که این خود جای سوال است که چه طور این حجم از کالا وارد کشور و به سادگی در بازارها توزیع می شده است!

«مهدی میرمهدی»، رییس اتحادیه صنف فن آوران رایانه تهران اجرای طرح ریجستری را شکست خورده می داند و معتقد است همان طور که در حال حاضر انحصار عمده واردات گوشی اپل در دست یکی از شرکت های زیرمجموعه سازمان تامین اجتماعی است و عملا رقابتی در این زمینه وجود ندارد، طرح ریجستری عرصه این انحصار را در مورد سایر انواع گوشی های رایج، به ویژه سامسونگ که 40 درصد بازار را تشکیل می دهد، تنگ تر کرده است و موجب چند مرحله ای شدن واردات این کالاها می شود.

علت مشکلات به وجود آمده در بازار موبایل هر چه که باشد، دودش بیش تر به چشم امثال محمد که از کار بی کار شده اند، می روند و سودش هم به جیب انحصارگرایان.