چرا بندر چابهار در جنوب ایران مهم و از تحریم‌های امریکا معاف است؟

بندر چابهار در جنوب ایران و در سواحل دریای عمان، یکی از امیدهای مشترک هند، افغانستان و ایران برای توسعه منطقه به شمار می رود. ایالات متحده امریکا که تحریم های سخت گیرانه ای علیه جمهوری اسلامی ایران به اجرا گذاشته، بندر چابهار را از تحریم ها معاف کرده است. حالا در بحبوحه انواع فشارهای اقتصادی، ایران ساخت سه طرح تازه عمرانی در چابهار را آغاز می کند که عبارت است از ساخت مخازن فرآورده های نفتی، انبارهای نگه داری گاز مایع (ال.پی.جی) و تاسیسات جمع آوری مواد زائد کشتی‌ها.

رقم سرمایه گذاری در این سه طرح کلان نیست و اشتغالی که به طور مستقیم ایجاد می کند، ۱۰۰ شغل است اما در این منطقه کم تر توسعه یافته و استان فقرزده سیستان و بلوچستان، نوید دهنده آن است که تحریم های امریکا مانع توسعه نخواهند بود. اگرچه بهبود وضعیت چابهار تا اندازه زیادی به توان مدیریتی داخلی در ایران بستگی دارد.

 

چرا چابهار از تحریم امریکا معاف شد؟

دو روز پس از بازگشت تحریم های امریکا علیه ایران و اعمال تحریم های تازه تری علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، وزارت خارجه ایالات متحده اعلام کرد که بندر چابهار و طرح توسعه آن از تحریم ها معاف هستند و حتی نفت و فرآورده های نفتی ایران هم که تحت تحریم امریکا قرار دارند، می توانند از این بندر به مقصد افعانستان صادر شوند.

معافیت بندر چابهار از تحریم های امریکا به این معنا است که مسیر حمل و نقل کالا با ایران و افغانستان از این بندر ادامه خواهد داشت و طرح توسعه بندر چابهار که هند مسوول اجرای آن است، بدون اختلال پیش خواهد رفت. ایران هم می تواند از طریق این بندر، اقلام بشردوستانه شامل دارو و لوازم پزشکی و هم چنین مواد غذایی و کشاورزی وارد کند.

امریکا با معاف کردن بندر چابهار از تحریم های ایران، چند هدف را هم زمان دنبال کرده است. این کشور در وضعیتی که افغانستان به شدت به حمایت و کمک های همسایگانش برای تامین مواد ضروری نیاز دارد، راه کالاهای وارداتی از ایران را که سوخت یکی از مهم ترین آن ها به شمار می رود، باز گذاشته است.

به این ترتیب، هند، از شرکای منطقه ای امریکا در آسیا، مشمول معافیت های ایالات متحده شده و می تواند مطابق قراردادش در چابهار فعالیت کند.
از سوی دیگر، طرح توسعه بندر چابهار مسیر حمل و نقل دریایی از هند به افغانستان از طریق ایران را بهبود می دهد. یک خط ریلی از بندر چابهار تا افغانستان کشیده می شود و کالاهایی که در حال حاضر از مسیر ناامن پاکستان از هند به افغانستان می روند، در این طرح به طور مستقیم به بندر چابهار ارسال می شوند و از آن جا با استفاده از خطوط ریلی به افغانستان می رسند.
افغانستان محصور در خشکی است و به آب های آزاد راه ندارد. بنابراین، برای واردات کالا بسیار به پاکستان متکی است ولی با راه اندازی طرح توسعه چابهار، مسیرهای وارداتی به این کشور متنوع و رقابتی می شود.

هند می خواهد با تکمیل این طرح، به یکی از طرف‌های اصلی تجاری افغانستان تبدیل شود و با استفاده از این مسیر ترانزیتی تازه، موقعیت تجاری خود را در کشورهای آسیای میانه گسترش دهد.
اگر چابهار از تحریم های امریکا معاف نمی شد، تامین منابع و اعتبارات مالی که دولت و شرکت های هندی برای ادامه طرح توسعه این بندر به آن متعهد شده اند، با مشکلات جدی مواجه می‌شد.

توافق نامه توسعه این بندر پس از رفع تحریم های اتمی با توافق «برجام»، به طور سه جانبه بین روسای جمهوری ایران و افغانستان و نخست وزیر هند امضا شد. هند متعهد به تامین ۵۰۰ میلیون دلار برای توسعه چابهار است. با این معافیت از تحریم های امریکا، هم سرمایه گذاری هند نیمه کاره رها نمی شود و در آینده می تواند از مسیر تازه ای کالا به افغانستان بفرستد، هم افغانستان از منافع حیاتی این مسیر برخوردار خواهد شد. افزون بر این که وعده امریکا برای باز بودن کانال خرید اقلام بشردوستانه برای ایران عملی شده است.

 

چابهار بندر بسیار مهمی است

بندر چابهار در ساحل شمالی دریای عمان و خارج از منطقه خبرساز خلیج فارس است. باوری وجود دارد که اسم این بندر به دلیل آب و هوای معتدل و بهاری آن در چهار فصل سال تغییر یافته و به اصطلاح، «چهاربهار» است.

چابهار بزرگ ترین بندر اقیانوسی ایران به شمار می رود که کشتی های بزرگ اقیانوس پیما از مسیر اقیانوس هند به دلیل شرایط خاص این بندر می توانند در آن لنگر بیاندازند و توقف کنند. در صورت تکمیل خطوط ریلی در داخل ایران برای اتصال چابهار به سواحل دریای خزر، این بندر نزدیک ترین و به صرفه ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی در منطقه آسیای میانه خواهد بود. یعنی به جز افغانستان، کشورهای ترکمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان هم می توانند از بندر چابهار با هزینه کم تری نسبت به دیگر گزینه های موجود به آب های آزاد بین المللی دسترسی پیدا کنند.

تحریم های امریکا در بیش تر از ۳۰ سال گذشته علیه نظام جمهوری اسلامی، ایران را که موقعیت استراتژیک و فوق العاده ای برای ترانزیت کالا در منطقه و از شرق به غرب دارد، از بسیاری از فرصت هایش، از جمله امکان صادرات نفت و گاز دریای خزر با خطوط لوله به اروپا محروم کرده است. اما فرصت بندر مهم چابهار هنوز وجود دارد.

ایران با هدف تقویت راه های تراتزیت کالا بین شمال و جنوب کشور، هند با انگیزه مزیت پیدا کردن در رقابت با پاکستان که رقیب سنتی این کشور است و افغانستان به دلیل این که هزینه واردات هر کانتینر کالا از این بندر دست کم ۵۰۹ دلار ارزان تر تخمین زده می شود، به توسعه چابهار علاقه مشترک دارند.

امریکا که در یافتن جایگزینی برای چین، به دنبال گسترش روابط تجاری با هند و هم زمان، متعهد به کمک به افغانستان برای تسریع در بازسازی این کشور است، با معافیت چابهار از تحریم ها، با این دو کشور همکاری کرده است.

هند می خواهد بهره برداری از طرح های توسعه این بندر در سال ۲۰۱۹ میلادی که کم تر از یک ماه به آغاز آن باقی مانده است، شروع شود. دولت هند بندر چابهار و طرح توسعه آن را «دروازه ای به سوی فرصت های طلایی» خوانده است.

در صورت تلف نشدن وقت و سرمایه با سوءمدیریت از سوی جمهوری اسلامی ایران، مردم سیستان و بلوچستان و به ویژه شهروندان بومی یا مقیم چابهار در آینده بسیار نزدیک از منافع متنوعی مثل افزایش اشتغال، گسترش سرمایه گذاری و بهبود و رونق کسب و کار برخوردار خواهند شد.

 

مطالب مرتبط:

چرا سه مرکز اصلی اتمی ایران از تحریم های امریکا معاف شدند؟

تحریم چهار بانک توسط آمریکا؛ پول‌های مردم چه می‌شود؟

چطور از امریکا برای ایران دارو بخریم؟

پیامدهای تحریم نفت ایران توسط آمریکا چه زمانی آشکار می شود؟