پایان قریب الوقوع محدودیت قطعنامه ۲۲۳۱ درباره ایران؛ آمریکا چه می خواهد؟

مایک پمپئو وزیر خارجه امریکا در جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد گفته است محدودیت های تسلیحاتی علیه ایران نباید در سال ۲۰۲۰ میلادی یا ۱۳۹۹ خورشیدی پایان پیدا کند. او گفته که ایالات متحده مایل است بخشی از محدودیت هایی که در قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت علیه ایران وجود داشت، دوباره برقرار شود.

امریکا چه راهی برای فشار به ایران در شورای امنیت پیدا کرده؟ محدودیتی های نظامی که مایک پمپئو می گوید به زودی علیه ایران پایان می گیرد چیست و ایالات متحده به دنبال اعمال چه بخشی از قطعنامه ۱۹۲۹ است؟

 

محدودیت های محدود: خرید نظامی ایران مجوز می خواهد

به دنبال توافق هسته ای برجام همه تحریم های سازمان ملل متحد علیه نظام جمهوری اسلامی ایران به صورت یکجا، با تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ لغو شد اما برخی از تحریم ها را به محدودیت هایی بدل کرد این محدودیت های موقتی مربوط به فروش سلاح و تجهیزات نظامی به ایران است.

محدودیت های اعمال شده علیه ایران به این معنی است که همه کشورها و اتباع شان در تامین، فروش یا هرگونه نقل و انتقال مستقیم و غیرمستقیم برخی سلاح ها و ادوات نظامی به ایران یا برای تامین منافع ایران (مثلا در سوریه یا لبنان و یمن) باید پیشاپیش موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع دهند. این تبادل در صورتی مجاز است که شورای امنیت اجازه آن را از قبل صادر کرده باشد.

بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ هرگونه تانک جنگی، خودروهای رزمی و زرهی، سامانه‌های توپخانه‌ای سنگین، هواپیماهای جنگنده، هلی کوپترهای تهاجمی، ناوهای جنگی، انواع موشک‌، سامانه‌های موشکی همانند، سکوهای پرتاب موشک، و قطعات مورد نیاز یدکی اقلام یاد شده برای ارائه به ایران نیازمند مجوز شورای امنیت سازمان ملل متحد است.

همچنین آموزش فنی به ایران برای استفاده از این ادوات نظامی و سلاح ها یا تامین مالی و خدمات بانکی در این زمینه هم باید به تایید شورای امنیت رسیده باشد.

به جز دولت ها، هر فردی هم که بخواهد این تجهیزات نظامی یا خط تولید آن و حتی لوازم یدکی مورد نیازش را به ایران بفروشد، یا این تجهیزات را برای مصرف ایران در خارج از مرزهای این کشور، به جایی انتقال دهد یا انبار کند، باز هم نیازمند مجوز شورای امنیت است.

دوره این محدودیت ها پنج سال پس از روز پذیرش برجام تعیین شده است. به این معنی که محدویدت فروش سلاح ها و تجهیزات نظامی متعارف به ایران که نیازمند تایید شورای امنیت است در مهرماه ۱۳۹۹ (اکتبر ۲۰۲۰) پایان می گیرد و از این زمان کشورها بدون اطلاع شورای امنیت می توانند سلاح و تجهیزات نظامی به ایران بفروشند.

ایالات متحده آمریکا می گوید فعالیت های موشکی ایران برای امنیت منطقه خاورمیانه مضر است وبه طور مرتب ایران را متهم می کند که به شورشیان یمن سلاح می رساند. مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا گفته حتی برد موشک های فعلی ایران به جز کل خاورمیانه می تواند بخشی هایی از اروپای شرقی را هدف قرار دهد.

با همین استدلال ها وزارت خارجه ایالات متحده می گوید نه تنها محدودیت های قطعنامه 2231 که مهرماه ۱۳۹۹ تمام می شود، باید ادامه پیدا کند بلکه باید تحریم هایی تسلیحاتی قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت هم که لغو شده، مجددا اعمال شود.
 

قطعنامه ۱۹۲۹ درباره ایران؛ از سختگیرانه ترین تحریم ها

آخرین قطعنامه تحریمی که شورای امنیت سازمان ملل متحد پیش از توافق برجام علیه ایران تصویب کرد، قطعنامه ۱۹۲۹ است. محتوای این قطعنامه یکی از سختگیرانه ترین امریه های تاریخ شورای امنیت سازمان متحد علیه یک کشور است.

قطعنامه ۱۹۲۹ دولت های عضو سازمان ملل متحد را موظف کرده است که از انتقال مستقیم یا غیرمستقیم هشت نوع سلاح سنگین از جمله تانک، خودروهای زرهی، هواپیماهای جنگی، هلیکوپترهای تهاجمی، کشتی‌های نظامی و سیستم‌های موشکی به ایران خودداری کنند و در صورت اطلاع از ارسال این تجهیزات از سوی دیگر دولت ها به مقصد ایران، جلوگیری کنند.

برای دستیابی به این هدف، شورای امنیت از دولت های عضو سازمان ملل مجوز خواسته بود تا تمام محموله‌های هوایی و دریایی که به ایران فرستاده می‌شود یا از ایران خارج می‌شود را در فرودگاه‌ها، بنادر و آب‌های قلمروی خود در صورتی مظنون باشند که آن محموله‌های آن حاوی موشک یا تجهیزات نظامی ممنوع اعلام شده‌است، بازرسی کنند.

به همین دلیل بود که دولت عراق که از نزدیک کشورها به جمهوری اسلامی ایران هم محسوب می شود، بارها هواپیماهای ایران را که از آسمان عراق عبور می کردند، مجبور به فرود و بازرسی از آنها کرده بود.

دولت های عضو سازمان ملل بر اساس قطعنامه ۱۹۲۹ اجازه داشتند محموله‌های دریایی ایران را بر اساس قوانین بین‌المللی در آب‌های آزاد بازرسی، توقیف و حتی در صورت لزوم «نابود» کنند. به جز ممنوعیت فروش سلاح و تجهیزات نظامی حتی از نوع متعارف آن، قطعنامه  آزمایش‌های موشکی ایران که از فناوری موشک های بالستیک در آن استفاده شده باشد،هم برای ایران ممنوع کرده بود. در واقع با هر آزمایشی که ایران پس از صدور قعطنامه ۱۹۲۹ انجام می داد، نقض دستور شورای امنیت محسوب می شد.این قطعنامه به کشورهای عضو سازمان ملل اجازه داده بود تا برای جلوگیری از چنین فعالیت هایی که شورای امنیت آن را ممنوع کرده به هر اقدام لازمی دست بزنند.

 

آیا امریکا راهی برای تحریم ایران در شورای امنیت یافته؟

پس از توافق هسته ای برجام میان ایران و گروه ۱+۵ پیش نویس قطعنامه ۲۲۳۱ با نظر همکاری ایران تنظیم شد که با تصویب آن همه تحریم های شورای امنیت از جمله قطعنامه ۱۹۲۹ لغو شد.

در پیوست قطعنامه جدید یعنی قطعنامه ۲۲۳۱ از ایران «خواسته» شده تا آزمایش موشک های بالستیکی که با توانایی و هدف حمل کلاهک هسته ای ساخته شده، خودداری کند. ایران از زمان صدور قعطنامه ۲۲۳۱ بارها دست به آزمایش های موشکی زده اما می گوید هیچکدام از آن موشک ها با قابلیت حمل کلاهک هسته ای ساخته نشده است بنابراین قطعنامه را نقض نکرده است.

به جز روسیه، حتی برخی از اعضای غربی برجام همچون فرانسه  و بریتانیا هم می گویند ایران با آزمایش های موشکی اش، تعهدات خود به قطعنامه ۲۲۳۱ را نشکسته است. تلاش آمریکا برای محکوم کردن ایران در شورای امنیت به ادعای نقض قطعنامه تاکنون نتیجه نداده اما اخیرا آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل گزارشی به شورا داده که می گوید دو دستگاه شلیک موشک هدایت‌شونده ضد زره در یمن  پیدا شده که مشخصات آنها با تجهیزات ساخت ایران یکسان است و احتمال زیاد حداکثر دو سال پیش در ایران ساخته شده است.

شورای امنیت سازمان ملل سه سال پیش در اوج درگیری های یمن با تصویب قطعنامه‌ ۲۲۱۶،  ارسال هرنوع سلاح و تجهیزات نظامی برای گروه انصارالله یا حوثی های یمن را تحریم کرد. ایران آشکارا می گوید که از حوثی ها حمایت می کند اما تاکید دارد که برای آن سلاح نمی فرستد.

امریکا تاکنون چند بار خواسته بود که برنامه موشکی ایران را با اشاره به قطعنامه ۲۲۳۱ تحت تحریم شورای امنیت قرار بدهد که تابه حال موفق نشده است، اما گزارش جدید دبیرکل سازمان ملل متحد، می تواند به معنی نقض قطعنامه دیگری یعنی ۲۲۱۶ درباره یمن باشد.در صورتی که نقض قطعنامه ۲۲۱۶ برای شورای محرز شود، راه برای تصویب طرح های تازه علیه جمهوری اسلامی ایران در شورای امنیت وحتی  آنچه که ایالات متحده می گوید یعنی بازگشت محدودیت های قطعنامه ۱۹۲۹ مهیا می شود.

مطالب مرتبط:

اولتیماتوم ۱۲ ماده‌ای امریکا به ایران به کجا می‌انجامد؟

استراتژی جدید آمریکا: ۱۲ خواسته از ایران

وزیر خارجه جدید آمریکا درباره برجام چه می کند؟

چرا روحانی درباره تحریم سپاه سکوت کرد؟