جمهوری اسلامی ایران به فاصله کوتاهی پس از سفر اعلام نشده «دونالد ترامپ»، رییس جمهوری امریکا به عراق، اعلام کرده است که تمام مستشاران نظامی خود را از کشور همسایه خارج کرده است.
رسانه های ایران از قول «ایرج مسجدی»، سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق نوشته اند: «به محض اعلام پیروزی بر "داعش"(حکومت اسلامی عراق و شام) و پایان تهدید تروریستی در عراق، ایران تمامی مشاوران نظامی خود را از عراق بیرون کشیده است و همه آن ها به ایران بازگشته‌اند.»
اعلام بازگشت همه نیروهای نظامی ایران از داخل عراق در حالی رخ داده است که به تازگی «برهم صالح»، رییس جمهوری جدید عراق سفری رسمی به تهران کرده بود. دونالد ترامپ نیز در سفر غیرمنتظره اش به عراق برای دیدار با سربازان حاضر در یکی از پایگاه های نظامی امریکا به مناسبت کریسمس، گفته بود که ایالات متحده از نزدیک تحرکات ایران را زیر نظر دارد.
با اعلام بازگشت همه نظامیان ایران از خاک عراق که نیروهای سپاه پاسداران بودند، رسما به چهار سال حضور سپاه در عراق که از تابستان ۱۳۹۳آغاز شده بود، خاتمه داده شده است. اما پیامد این خروج نظامی چه خواهد بود و معنای آن چیست؟
انتقاد نخست وزیر عراق از حضور سلیمانی، نشانه واضحی از وضعیت
در مدت حضور نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در عراق، سرلشکر پاسدار «قاسم سلیمانی»، فرمانده نیروی «قدس» که شاخه برون مرزی سپاه است، به نماد گسترش نفوذ سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی ایران در منطقه بدل شده بود و مقام‌های حکومتی ایران هم از این تصویرسازی خشنود بودند و حتی به آن دامن می‌زدند.
حضور مرتب سرلشکر سلیمانی در عراق و تصاویری که از او در مناطق مختلف این کشور، به ویژه هنگامی که به زبان عربی مکالمه می کرد، پخش می شد، او را نزد افکار عمومی، فرمانده اصلی و طراح نبرد نیروهای عراقی و سپاهیان ایران در برابر داعش تصویر کرده بود. مقام‌های ایرانی در جواب به انتقادهای بین المللی از حضور نظامیان سپاه در عراق، آن را پاسخ مثبت به دعوت دولت عراق و در واکنش به نارضایتی های داخلی، تلاش حکومت برای مهار داعش پیش از ورود به مرزهای ایران می‌خواندند.
هرچند حضور اولیه سپاه پاسداران در عراق به دولت این کشور که در وضعیت آشفته ناشی از گسترش برق آسای داعش بود، کمک می کرد اما یک سال و نیم پس از حضور سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در عراق، یعنی از اواخر سال ۱۳۹۴، وضعیت تا حدود زیادی فرق کرد. هم زمان با ادامه نبرد با داعش و موفقیت در بازپس گیری اراضی عراق از دست نیروهای این گروه، گزارش هایی از نارضایتی دولت عراق از حضور گسترده سپاه در این کشور منتشر می شد.
در اسفند ۱۳۹۴، «حیدر عبادی»، نخست وزیر عراق با نارضایتی از رفتار قاسم سلیمانی در این کشور، به فرمانده نیروی قدس سپاه گفته بود برخلاف عملیات های قبلی که سپاه و شبه نظامیان مورد حمایت ایران در آن نقش داشتند، در علمیات بازپس گیری شهر «رمادی» از داعش، فقط نیروهای ارتش عراق حضور خواهند داشت.
در آن زمان، گزارش شد که عبادی با فرود هواپیمای حامل سرلشکر قاسم سلیمانی در بغداد که بدون اجازه قبلی انجام شده بود و ورود او به خاک عراق از سالن تشریفات مخصوص فرودگاه بغداد، مخالفت کرده است.
خبرگزاری های غربی به نقل از منابع خود خبر دادند که تنش در روابط نخست وزیر عراق و فرمانده نیروی قدس سپاه، از تابستان ۱۳۹۴، در یک جلسه مهم امنیتی که با حضور دو طرف تشکیل شده بود، بروز کرده است.
خبرگزاری «رویترز» به نقل از منابعی در دولت عراق نوشت قاسم سلیمانی در این جلسه طوری رفتار کرده که انگار عراق تحت الحمایه ایران است:«رفتار قاسم سلیمانی باعث شد که نخست وزیر عراق حضور او را در آن جلسه زیر سوال ببرد که در نهایت به ترک جلسه از سوی فرمانده نیروی قدس سپاه منجر شد.»
در حالی که درباره صحت این گزارش ها سوال و تردیدهایی وجود داشت، نخست وزیر عراق در سفری به واشنگتن، در یک سخن رانی عمومی، ناباورانه از قاسم سلیمانی و شیوه حضور سپاه پاسداران در عراق انتقاد کرد.
حیدرعبادی در کنفرانس «مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی» در واشنگتن اعلام کرد: «از کمک های ایران برای مبارزه با داعش استقبال می کنیم اما کمک های جمهوری اسلامی ایران نباید حاکمیت ملی عراق را که مهم تر از همه چیز است، نقض کند. همه اقدام ها برای کمک به عراق باید از طریق دولت انجام شود.»
ایران حساسیت بر غرور و حاکمیت ملی عراق را نادیده گرفت
تا بهار سال ۱۳۹۵، روشن شده بود که نخست وزیر عراق از رفتار قاسم سلیمانی در کشورش خرسند نیست و به نحوه عمل سپاه پاسداران در خاک عراق معترض است. در حالی که ایران در تبلیغات رسمی، خود را پیش گام جنگ با داعش در عراق و سوریه می خواند، نخست وزیر عراق در سخن رانی خود در واشنگتن گفته بود وانمود کردن این که کسان دیگری دارند جنگ با داعش را از طرف عراقی ها انجام می دهند، غیرقابل پذیرش است.
با گفته های حیدر عبادی در سفرش به امریکا، روشن بود که ادامه حضور سپاه در عراق به شیوه یک سال و نیم گذشته، دیگر امکان پذیر نیست.
ایران طی مدت حضورش در کشور همسایه، میلیون ها دلار خرج نیروهای نظامی خود و کمک به نظامیان و تشکیل گروه های شبه نظامی «حشد الشعبی» در عراق که مشابه «نیروی مقاومت بسیج» در ایران هستند، کرد. اما به دلیل سیاست هایی که حساسیت بر حاکمیت ملی عراق را در نظر نگرفته بودند، دولت عراق را از نحوه رفتار سپاه و حکومت جمهوری اسلامی ناراضی کرده بود.
حالا ایالات متحده امریکا ایران را متهم کرده است که به شبه نظامیان شیعه عراقی که از کودکان در نبردها استفاده می کنند، کمک مالی و تسلیحاتی می کند. دبیرکل سازمان ملل متحد نیز به کارگیری کودکان سرباز در عراق را که یک جرم بزرگ بین المللی و در ردیف جنایت علیه بشریت است، در گزارشی به مجمع عمومی تایید کرده است که قابلیت پیامد و مسوولیت بین المللی، هم برای دولت عراق دارد و هم برای حکومت ایران که رسما حضور نظامی در خاک عراق داشته است.
نارضایتی ها در روابط ایران و عراق و انتشار گزارش های ناامید کننده در ماه های اخیر بیش تر از هر وقت دیگری در دوره پس از صدام رخ داده است. حمله موشکی سپاه به مقر گروهی از مخالفان جمهوری اسلامی در خاک عراق، با واکنش منفی دولت این کشور رو به رو شد و دولت عراق که ایران تصور می کرد پس از این همکاری نظامی کم سابقه در مبارزه با داعش، باید روابط خاص تری با جمهوری اسلامی ایران پیدا کرده باشد، از تحریم های دونالد ترامپ، رییس جمهوری امریکا علیه ایران پیروی کرده است.
عراق پیش گام اجرای تحریم های امریکا علیه ایران شد
عراق حتی پا را از این هم فراتر گذاشته و فعالیت چند موسسه وابسته به حکومت ایران، از جمله «بانک سینا» و «گروه خودروسازی بهمن» را در عراق تعلیق و اموال و حساب های بانکی آن ها را به ظن پول شویی و تامین مالی تروریسم، مسدود کرده است. گزارش شده است که به دلیل تحریم دلار از سوی ایالات متحده، بانک مرکزی عراق به اتباعش که قصد سفر به ایران دارند، دلار امریکا نمی دهد.
واقعیت این است که روابط ایران و عراق از دیدگاه حقوقی، مناسباتی شکننده است. هرچند ۳۰ سال است که جنگ هشت ساله دو کشور پایان گرفته اما قرارداد صلحی میان ایران و عراق امضا نشده و وضعیت رسمی طرفین، حالت «آتش بس» است. پیش از امضای قرارداد صلح، از نظر مقررات بین المللی منتفی نیست که هرکدام از دو طرف، دیگری را به نقض مقررات آتش بس و مفاد «قطع نامه ۵۹۸» متهم و وضعیت جنگی را دوباره اعاده کند.
ایران با وجود هزینه سنگین مالی نظامی و کشته شدن شهروندان و نظامیانش در عراق در مبارزه با داعش، به دلیل رعایت نکردن وجهه ملی عراق، فرصت کسب اعتبار تاریخی را که باید در نزد ملت و شهروندان این کشور با دفع خطر داعش به دست می آورد، از کف داده است. برای درک تفاوت های فراوان، می توان حضور سپاه در عراق را با حضور موفق ارتش ایران در عمان برای کمک به «سلطان قابوس» در مقابل شورشیان «ظفار» مقایسه کرد.
حمله به کنسول گری جمهوری اسلامی در بصره و شعارهایی که علیه ایرانیان سر داده شده و آتش زدن پرچم ایران، نشانه کسب اعتبار برای هیچ حکومتی نیست و قاعدتا هیچ شهروند ایرانی را از دیدن این وضع خشنود نمی کند.
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر