فاطمه زمانی، شهروند خبرنگار، هرات
سریال «ممنوعه» یکی از سریال‌های در حال پخش از شبکه‌های خانگی، این روزها به شدت از سوی کاربران فضای مجازی مورد انتقاد قرار گرفته است. آن‌ها با هشتگ «#نه_به_نژاد_پرستی»، نسبت به تصویری که از یک شهروند افغان در سریال نشان داده می‌شود، واکنش نشان داده‌اند و معتقدند افغان‌ها در چندین سکانس از این مجموعه تلویزیونی که برای پخش خانگی در نظر گرفته شده است، مورد توهین و تحقیر قرار گرفته‌اند.
در یکی از سکانس‌های این مجموعه، خانواده «برکه»، نقش اول مجموعه ممنوعه برای انتقال لوازم خانهٔ خود، یک کارگر افغان با سر تراشیده و ظاهر نامناسب استخدام کرده‌اند. در هنگام روبهرو شدن برکه با این شهروند اهل افغانستانی، خطاب به مادرش می‌گوید «بو میده» و همگی می‌خندند.
اما موضوعی که مورد انتقاد قرار گرفته، تنها همین سکانس و ظاهر نامناسبی که برای شهروند افغانستانی تعریف شده، نیست؛ ازدواج با این فرد به عنوان مجازات برای نقش اول این سریال در نظر گرفته شده و این موضوع، افغان‌های زیادی را رنجانده است. یکی از آن‌ها می‌گوید: «این درخواست ازدواج به این معنا است که شهروندان افغان با ایرانی‌ها هم سطح نیستند و ایرانی‌ها برتری دارند. این توهین به افغان‌ها تلقی می‌شود.»
او به سکانس دیگری که او و هموطنانش را ناراحت کرده است هم اشاره می‌کند: «در سکانس دیگری، برکه از کارگر افغان سلفی می‌گیرد و در جمع همکارانش عکس را نشان می‌دهد و می‌گوید من عاشق کارگر افغانستانی شده‌ام نه "سامی". بعد همگی می‌خندند و این فرد افغانستانی را مورد تمسخر قرار می‌دهند.»
البته شهروندان افغانستانی تنها کسانی نیستند که به این موضوع واکنش نشان داده‌اند، ایرانی‌های زیادی با آن‌ها همراه شده، از این سریال انتقاد و بابت نژادپرستی، از افغانستانی‌ها عذرخواهی کرده‌اند. یکی از آن‌ها در توییتر نوشته است: «من ایرانی در مقابل همزبانان و هموطنان افغانستانی(آریانا) واقعا شرمنده ام.»
کاربر دیگری نوشته است: «الان قسمت جدید#سریال_ممنوعه رو دیدیم، متاسف شدم و شرمنده. وزارت ارشاد بهتر نیست به جای سانسور پوشش خانم‌ها و نقد و نشانهای سیاسی و اجتماعی، این دست نژادپرستی‌ها رو حذف کنه؟ من از افغان‌های عزیز معذرت می‌خواهم.»
دکتر «غنی خسروی»، مسوول دانشکده ادبیات دانشگاه دولتی هرات در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» تاکید دارد که باید جلوی اقدامات توهین‌آمیز به شهروندان افغانستانی، به ویژه در سینمای ایران گرفته شود: «تداوم این روند، تبعات منفی در روابط ایران و افغانستان در پی خواهد داشت و باعث افزایش نفرت میان مردمان دو کشور خواهد شد.»
او به دست اندرکاران مجموعه تلویزیونی ممنوعه و وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی ایران توصیه می‌کند به خاطر پخش سکانس‌های توهینآمیزی که افغانستانی‌ها را مورد هدف قرار گرفته‌اند، عذرخواهی کنند: «ما گهگاهی در فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی می‌بینم که نکات زننده‌ای نسبت به افغان‌ها وجود دارد؛ مثل سریال ممنوعه. این موضوع در سطح بسیار وسیعی هم در سطح رسانه‌های اجتماعی‌ها مثل فیس‌بوک، توییتر و امثالهم انعکاس داشته است و گویا افغان‌ها عکس‌العمل شدیدی نشان داده‌اند که چرا در سریال ممنوعه به آن‌ها هانت روا داشته‌اند. امیدوارم که دست‌اندرکاران متوجه از این قضیه باشند و همین سکانس را یا حذف بکنند و یا با معذرتخواهی، بیایند موضوع را ترمیم کنند.»
محتوای سریال‌های ایرانی قبل از پخش از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بررسی می‌شوند و اغلب از گزند تیغ سانسور در امان نمی‌مانند. شهروندان افغانستانی با اشاره به همین موضوع، به محتوای تبعیضآمیز این سریال علیه افغان‌ها اعتراض می‌کنند.
«سید اشرف سادات»، یکی از فعالان مدنی افغانستان به «ایران‌وایر» می‌گوید پخش سکانس‌های تبعیضآمیز در مجموعه ممنوعه، اوج بی‌احترامی در مقابل شهروندان افغانستانی است: «از ابتدا متاسفانه ایرانی‌ها نیت خوبی نسبت به افغان‌ها نداشته‌اند و همیشه در برنامه‌های فرهنگی خود، آن‌ها را مورد توهین و تحقیر قرار می‌دادند. متاسفانه در سریال ممنوعه همان اوج بی‌توجهی به جایگاه شخصیت انسان صورت گرفته است. من فکر می‌کنم که این نقض صریح حقوق بشر و نوعی بی‌توجهی به حسن همجواری است. احترام باید متقابل باشد. ما به شهروندان ایران به عنوان انسان‌های آگاه و هدف‌مند نگاه می‌کنیم و آن‌ها هم باید به عنوان یک ملت به ما نگاه کنند. اگر همین روند ادامه داشته باشد، ذهنیت مردم خود را درباره افغان‌ها و کشوری به نام افغانستان و مردمی به نام افغانستان خراب می‌کنند. این موضوع می‌تواند تبعات بسیار منفی داشته باشد و رابطه دو همسایه را متشنج کند.»
برخی از جامعهشناسان افغانستانی معتقدند شماری از شهروندان ایرانی در قبال شهروندان کشورهای عقب مانده، به ویژه افغانستانی‌ها با غرور و روابط توام با خود بزرگبینی و تحقیرآمیز برخورد می‌کنند.
«علی کاوه»، جامعهشناس و استاد دانشگاه دولتی ولایت هرات یکی از آن‌ها است. او به «ایران‌وایر» می‌گوید در سینمای ایران شخصیت‌های افغان بیشتر به منظور پایین آوردن جایگاه افغانستانی‌ها در ایران نمایش داده می‌شوند: «در چندین فیلم ما می‌بینم که کراکترهای ویژه که از افغان‌ها است، بیشتر سوژه‌ای برای تمسخر هستند. آن‌ها شهروندان افغانستانی را افرادی که به اصطلاح هیچ نوع آگاهی و اطلاعی از نوع الزامات و نزاکت‌های رفتاری و اخلاقی ندارند، نشان می‌دهند. شخصیتی که دارای تحصیلات، اندیشه و افکار قابل اعتباری است، برای افغان‌ها در نظر گرفته نمی‌شود. این موضوع طبعاً روی احساس یک افغان نسبت به ایرانی‌ها تاثیر منفی می‌گذارد.»
او تاکید می‌کند که آن نوع رفتار و اندیشه نادرستی که برخی ایرانی‌ها نسبت به افغان‌ها دارند، توسط سریال‌ها و فیلم‌ها نه تنها انعکاس بلکه بازتولید و بازسازی می‌شوند.
«عبدالرشید عظیمی»، کارگردان و تهیه کننده چندین مجموعه تلویزیونی پر طرفدار در افغانستان در صحبت با «ایران‌وایر»، از عملکرد وزارت ارشاد ایران مبنی بر اجازه پخش سکانس‌های توهین‌آمیز به شهروندان افغانستانی در مجموعه تلویزیونی ممنوعه انتقاد می‌کند و تداوم پخش چنین سکانس‌هایی را برای شهروندان این کشور قابل قبول نمی‌داند.
او می‌گوید توهین به شهروندان افغانستانی در چندین فیلم و مجموعهٔ تلویزیونی دیده شده است: «توهین و تحقیر نه تنها در سریال ممنوعه ایران بلکه در چندین سریال دیگر هم انجام شده است؛ مثل سریالی به نام "شیوع" که اتباع خارجی و مشخصاً افغان‌ها در آن مانند سریال ممنوعه توهین شدند. در چند سکانس آن کلمات و یا الفاظ توهین‌آمیز و تحقیرآمیزی به کار برده شده است. آن‌ها خواسته و فهمیده این کارها را انجام می‌دهند. به خاطر چه؟ به خاطر این که محصولاتشان بیشتر دیده شود؟ چند کلمه توهین‌آمیز می‌گذارند تا جنجال برپا کند، وقتی این جنجال مطبوعاتی و یا رسانه‌ای شود، مردم بیشتر رجوع می‌کنند؛ مثلاً افغان‌ها وقتی می‌شنوند که سریال ممنوعه به افغان‌ها یا ملت افغان توهین و تحقیر کرده است، بیشتر می‌روند می‌بییند. به نظر من این کار تعمدی است.»
او به منتقدان سکانس‌های تبعیضآمیز مجموعه ممنوعه توصیه می‌کند که با گزارش‌دهی در مورد توهین‌آمیز بودن این مجموعه به کانال یوتیوب، خواستار حذف سکانس‌های توهین‌آمیز از این کانال شوند.
مجموعه ممنوعه به کارگردانی «امیر پورکیان» و با تهیه کنندگی «علی اکبری نجفی»، یکی از پرفروش‌ترین سریال‌های شبکه نمایش خانگی است که از شهریور سال جاری تاکنون در ایران پخش می‌شود.
امیر پورکیان به دنبال واکنش‌های شدید شهروندان افغانستانی و ایرانی در مورد سکانس‌های جنجالی این مجموعه، با انتشار ویدیویی در صفحهٔ اینستاگرام خود چنین گفت: «تمام این اقدامات هدف‌مند بوده تا بگوییم چنین برخوردی از اصل غلط است. اندکی هم همدردی کنم با شما عزیزان [افغان‌ها] برای این همه توهین که در این ادوار دیدید.»
برخوردهای توهین‌آمیز با مهاجرین افغانستانی در ایران محدود به این مجموعه‌های تلویزیونی نیست، بسیاری از شهروندان افغانستانی مقیم ایران تبعیض و نژادپرستی را در زندگی واقعی خود تجربه کرده‌اند.
چندی پیش ویدیوی ضرب و شتم مهاجران افغانستانی توسط پلیس ایران به سرعت در شبکه‌های اجتماعی باز نشر شد و خشم شهروندان افغانستانی را برانگخیت. حالا نوبت به یک مجموعه تلویزیونی رسیده است. یک شهروند افغانستانی ساکن ایران می‌گوید: «کاش ایرانی‌ها زحمت افغان‌ها را برای کارهای سختی که در مملکت‌شان انجام می‌دهند، قدر بدانند.»
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر