سیل در خوزستان؛ از هدایت آب به شهرها برای جلوگیری از آسیب به دکل‌های نفتی تا دوربین و مسئولان

در حالی که مقامات محلی و کشوری از دستور تخلیه نه شهر و چهارده روستای دیگر در خوزستان صحبت می‌کنند، فعالان مستقل امداد رسان به سیل زده‌ها در این استان می‌گویند بسیاری از مردم به دلیل نداشتن مکان برای اسکان مجدد و همچنین نبود وسایل نقلیه برای جا به جایی لوازم مورد نیاز خود و دام‌ها از ترک خانه‌ها خودداری می‌کنند. یکی از امدادرسانان مستقل به سیل زده‌های خوزستان در مورد مشاهدات خود از اسکان مجدد سیل زده‌های این استان می‌گوید: «هلال احمر در یک مدرسه روستای الهایی، نزدیک به شهرستان شوش ۳۵۰ خانوار را جا داده که فاقد هرگونه امکانات مثل آب و وسایل رفاهی مثل کولر در هوای گرم خوزستان است. تمام اخطارهایی را که استانداری برای تخلیه شهرها و روستاها صادر می‌کند بدون ارائه هرگونه خدمات به مردم است. مردم نمی‌دانند چه طور باید وسایل زندگی و دام‌های خود در روستاها را به مناطق امن منتقل کنند. خیلی‌ها اصلا به خاطر نداشتن امکانات حمل وسایل خود علیرغم هشدار مسئولان برای سیل از خانه‌ها خارج نمی‌شوند..»

این امدادرسان در مورد مشاهدات خود از ترک شهرها و روستاها از طرف مردم بعد از هشدار استانداری خوزستان می‌گوید: «در جاده منتهی به همین روستای الهایی، خانواده‌ای بعد از انفجار سد بند مقابل زمین کشاورزی‌اش توسط سپاه و ورود آب به خانه‌شان بالاخره از منطقه خارج و تا چند روز زیر سایه‌بانی در کنار خیابان ساکن شد. شاهد بودم یک روستایی بعد از انفجار سیل بند، به سرعت دام خود را از آن جا خارج می‌کرد و به سپاه پاسداران به خاطر انفجار سیل بندها لعنت می‌فرستاد. مردم مدام می‌پرسند اگر انفجار سیل بندها برای جلوگیری از ورود آب به شهرها انجام شده، چرا تمام این شهرها گرفتار سیل شده‌اند. همین الان هکتارها زمین گندم و جو و انگور تخریب شده و مردم نگران پرداخت خسارت‌ها هستند.»

سایت خبری «عصر جنوب»، هم از وضعیت وخیم اهالی شهرستان حمیدیه و اسکان آن‌ها روی شن‌های داغ و عدم دسترسی‌شان به یک وعده غذاخبر داده است. این رسانه به نقل از یک شهروند اهل حمیدیه نوشته است: «۳ شب بدون سقف روی شن‌ها می‌خوابیم. هلال احمر نه چادری به ما داده و نه غذایی برای ما آورده‌اند. ۴ بچه به همراه خودم دارم. ماندن در بین این شن‌ها خطرناک است و هر آن ممکن است جانوری بچه‌هایم را نیش بزند. اگر آب وسایل برقی من را خراب نکرد حالا گرد و خاک و این شن‌های روان خانواده را خراب می‌کنند.»

رئیس دانشکده علوم آب دانشگاه اهواز: آب را به شهرها هدایت کردند تا دکل‌های نفت آسیب نبیند

هم زمان با انتقادها از رهاسازی آب پشت سدهای کرخه و دز در شمال استان خوزستان به سمت برخی روستاها و زمین‌های کشاورزی، فرمانده «قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء» از بالا رفتن سرعت تخلیه آب پشت سد در نتیجه این سیاست خبر داد.

به گفته منتقدان، رهاسازی بخشی از آب پشت سدهای کرخه و دز به راه افتادن سیل در بسیاری از شهرهای استان خوزستان انجامیده است. این در حالی است که مسئولان دلیل این اقدام را جلوگیری از ورود سیل به شهرهایی که در مسیر این رودخانه هستند، اعلام کردند.

این استدلال امّا مورد قبول برخی کارشناسان نیست. «مهدی قمشی» رئیس دانشکده علوم آب دانشگاه چمران اهواز خوزستان با تأیید گمانه زنی‌ها در مورد جلوگیری از ورود آب اضافه رودخانه کرخه به هورالعظیم برای جلوگیری از آسیب دیدن چاه‌های نفتی موجود در این تالاب به «ایران وایر» می‌گوید: «به نظر می‌رسد انتقادها از منحرف کردن آب از هورالعظیم به سمت شهرها درست است. چون امروز در حالی که ۸۸ درصد هورالعظیم پر شده امّا ۱۲ درصد این تالاب، ظرفیت پذیرش آب دارد. با این حال به دلیل وجود مخازن چهار و پنج نفتی در همین بخش هورالعظیم، اگر ۲۵۰میلیون متر مکعب، برابر همان ۱۲ درصد ظرفیت باقی مانده وارد تالاب می‌شد، دکل‌های نفتی زیر آب می‌رفت. هشدار در مورد زیر آب رفتن دکل‌های نفتی در صورت بارش‌های سنگین قبلاً داده شده بود ولی به آن توجهی نشد.»

به گفته این استاد دانشگاه: «سیلابی که در کرخه رخ داده کاملاً نادر بوده و در تاریخ هم فکر می‌کنم چنین آوردی به این رودخانه که امروز معادل هشت هزار متر مکعب بر ثانیه است، اتفاق نیفتاده است. در حالی که ظرفیت رودخانه کرخه حداکثر هزار متر مکعب بر ثانیه است. برخی حتی معتقدند، این همان « سیل هزار ساله» است که اتفاق افتاده است. واقعیت این است که با رهاسازی آب پشت سد کرخه مسئولان توانستند بحران را تا حد زیادی کنترل کنند امّا همین الان حتی بعد از رهاسازی آب پشت سد کرخه، در حالی که ظرفیت این سد نگهداری حداکثر حدود پنج میلیارد آب است، امروز حدود شش میلیارد متر مکعب آب پشت آن قرار گرفته و این نشان می‌دهد مسئولان حتی مقداری ریسک را هم پذیرفته‌اند.»

به دنبال انحراف سیلاب رودخانه کرخه از تالاب هورالعظیم به سمت روستاها و شهرهای اطراف آن، درگیری‌هایی میان مردم این مناطق و مأموران سپاه صورت گرفت. در روستای «جلیزی» شهرستان سوسنگرد، این درگیری‌ها به کشته شدن یکی از شهروندان منجر شد. شهروند امدادرسانی که با ایران وایر گفتگو کرد، در مورد جزئیات مرگ این فرد در درگیری با نیروهای سپاه پاسداران می‌گوید: «طبق گفتگویی که من با یکی از اعضای خانواده فرد کشته شده داشتم، تلاش او برای گرفتن اسلحه از دست یکی از افراد درگیر با سپاه، به اصابت تیر به شکم او منجر شد. بلافاصله او را به بیمارستان انتقال دادند اما در نهایت کشته شد. یکی دیگر از اعضای همین خانواده هم به خاطر تیراندازی در همان درگیری صدمه دید.»

یک امدادرسان: مسوولان به جاهایی می‌روند که دوربین باشد

از سوی دیگر در روزهای گذشته ناهماهنگی میان دستگاه‌های مختلف حکومتی در امدادرسانی به سیل زده‌ها در سراسر کشور، انتقادهای زیادی را در شبکه‌های اجتماعی به دنبال داشت. این شهروند خوزستانی میگوید: «تمام کمک‌های نقدی و غیر نقدی سازمان‌های دولتی از جمله استانداری و بهزیستی به سازمان‌های غیر دولتی کمک رسان به سیل زده‌ها مشروط به این است که در محل مورد نظر خودشان هزینه شود. مثلاً ما اجازه رساندن کمک‌های نقدی به روستای « جنگیه» را که روستایی دورافتاده بود نداشتیم. چون کمک رسانی در آن جا برای مسئولان استان انعکاس خبری نداشت. این روستا در نزدیکی اهواز است و پل ارتباطی آن با شهر زیر آب رفته است. اهالی همه در آب محاصره شده و مسوولان به دلیل دورافتاده و کوچک بودن منطقه هیچ تلاشی برای رسیدگی به وضع آن نمی‌کنند. یکی از همکاران ما می‌گفت خانواده من آن طرف آب در روستا گیر کرده و کمک می‌خواستند اما من نمی‌توانستم به آن‌ها کمکی کنم. از طرف دیگر هم دولت برای هدایت کمک‌های مردمی به جمعیت هلال احمر اول حساب موسسه امام علی را مسدود کرد.»

این امدادرسان خوزستانی در مورد فشار نهادهای دولتی برای هزینه کمک‌های نقدی در راستای اهداف این سازمان‌ها یک مثال می‌زند: «مدیر بهزیستی اهواز دو روز پیش، وقتی متوجه شد که ما می‌خواهیم برای رساندن وسایل سرگرمی کودکان به یکی از روستاها سربزنیم، فوری تماس گرفت و دستور داد تا همراه او به این روستا برویم. وقتی به این منطقه وارد شدیم، دیدیم تنها به هر کودک یک بسته بیسکوییت می‌دهد و همکارانش از او در حال انجام این کار عکس و فیلم تهیه می‌کنند.

ما هم برای جلوگیری از دخالت نهادها در کمک رسانی و بسته نشدن حساب موسسه مثل جمعیت امام علی، اعلام کردیم تنها کمک‌های غیر نقدی مردم را می‌پذیریم. در کنار کمک‌های غیر نقدی، خود اعضا از طریق حساب‌های شخصی به جمع آوری کمک‌های نقدی می‌پردازند. حالا ما آزادانه کمک‌های خود را به مناطق صعب العبوری می‌رسانیم که مسئولان علاقه چندانی به آن‌ها ندارند. علاوه بر کمک‌های نقدی، کمک‌هایی که به آن‌ها نیاز هست اما کمتر به آن توجه شده، بیل برای کنار زدن گل و لای داخل شهرها و روستاها، گونی و نوار بهداشتی است. البته همچنان به غذا، پوشاک و چادر نیاز است که مردم در حال رساندن این اقلام هستند.»

مطالب مرتبط:

سیل در ایران چه بر سر مردم آورده است؟

نوروز آخرالزمانی؛ سیلاب ایران را در برگرفت

سیل در ایران؛ از انتقاد ظریف تا پاسخ پمپئو

مرکز پژوهش‌ها: قدرت تخریبی سیل‌ها در ایران افزایش یافته است