فرماندهان و سرداران، صحنه‌گردان‌های اصلی نهاد عریض و طویل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند. هر کدام از آن‌ها نقش اول یکی از زیر مجموعه‌های این لابیرنت بی انتها را به عهده دارند. از آن‌ها چه می‌دانیم؟ از کجا امده‌اند؟ چه کرده‌اند؟ مواضع‌شان چیست؟ زندگی شخصی‌شان چگونه است؟
در این مجموعه سعی کرده‌ایم نگاهی بیاندازیم به زندگی مهمترین سرداران سپاه پاسداران، از گذشته تا روزی که به سپاه پیوستند و جایگاهی که امروز در آن قرار دارند.
***
«مسوولین، مسلمین، به داد ما برسید.»
این نامه فرمانده سپاه خوزستان پس از حدود ۳۸ سال همچنان در رسانههای ایران منتشر می‌شود. این نامه و انتقادهای بعدی «علی شمخانی» از درگیر نشدن سپاه پاسداران در جنگ با عراق زمینهای بود که او در میان فرماندهان سپاه شناخته شود و مدتی بعد قائم مقامی سپاه پاسداران را برعهده گیرد.
خودش گفته که سال ۱۳۳۴ در یک خانواده عشایری عرب و درعین حال ثروتمند به دنیا آمده و در دوره دانشجویی، عضو یک گروه مسلح مخالف حکومت بوده و با «محسن رضایی» و «محمد جهانآرا» نیز همکاری داشته است؛ حلقهای که بعدها از بنیانگذاران سپاه و دیگر نهادهای امنیتی در خوزستان شدند.
شمخانی گفته که در زمان شاه یک مامور شهربانی را خلع سلاح کرده و بازداشت شده است. با این حال، بازجوی او نتوانسته این موضوع را ثابت کند و شمخانی مدتی بعد آزاد شده است.
او روایت کرده که پس از انقلاب اولین نفری بوده که وارد شهربانی اهواز شده تا آن جا را خلع سلاح کند و با بازجویش مواجه شده است. بازجویش نیز به دیگران گفته است:«دیدید حق با من بود؟»
شمخانی و دیگر نیروهای انقلابی شهربانی اهواز را به دست میگیرند و سپس کمیته انقلاب اسلامی و سپاه پاسداران خوزستان شکل میگیرد و شمخانی فرمانده سپاه در این استان می‌شود.
او مدتی پس از حمله عراق به ایران، در سمینار فرماندهان سپاه گفته بود: «این جنگ، جنگ صدام با جمهوری اسلامی است یا جنگ صدام با سپاه خوزستان؟ من نمیگویم که جمهوری اسلامی بلکه حداقل کل سپاه را وارد جنگ کنید.»
فرمانده سپاه خوزستان در نامهای نوشت:«مسوولین، مسلمین، به داد ما برسید؛ این چه سازمان رسمی شناخته شده‌ای است که اسلحه انفرادی ندارد؟ نیروهای شهادت‌طلب پاسدار را آموزش ندادید، مسامحه کردید، چوبش را از خدای عزّوجل می‌خورید و خواهید خورد.»
او در این نامه از نبود امکانات انتقاد کرد و نوشت: «ارتش امروز ما نمی‌تواند بدون وجود سپاه پاسداران و بالعکس کوچک‌ترین تحرکی داشته باشد.»
شمخانی گفته است در این دوره موضوع سپاه در تهران اصلا جنگ نبود و دغدغههای دیگری، از جمله مبارزه با گروه‌های مخالف حکومت داشت.
او مدتی بعد از این انتقادها، جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران شد اما این رویه سپاه ادامه یافت و از جمله خود شمخانی به «اکبر هاشمی رفسنجانی» روند بازجویی از اعضای «حزب توده» را اطلاع می‌داده است.
قائم مقام سپاه پاسداران در این نهاد تغییرات ساختاری را شروع و طرحهایی را برای درگیر شدن بیشتر سپاه در جنگ ارایه کرد. این تغییرات مخالفت‌هایی را برانگیخت تا آن جا که جزوهای با عنوان «کمیت یا کیفیت» علیه او پخش شد. منتقدان معتقد بودند که شمخانی قصد دارد سپاه را به یک نهاد کاملا نظامی مانند ارتش تبدیل کند، درحالی که ماهیت این نهاد کاملا متفاوت است.
جزییات این درگیری‌ها بین فرماندهان سپاه پاسداران معمولا کمتر در فضای عمومی مطرح می‌شود و تنها در زمان رقابتهای سیاسی نمود پیدا می‌کند.
برخی از نیروهای مشهور به «جبهه پایداری» شمخانی را متهم می‌کنند که در مبادله «احمد متوسلیان»، فرمانده ۲۷ «محمد رسولالله» با برخی از گروگانهای اسراییلی در اختیار «حزبالله» لبنان کارشکنی کرده و پس از مفقود شدن متوسلیان، گفته است: «دندان کرم خوردهای بود که ما آن را کندیم و انداختیم دور.»
آن‌ها میگویند متوسلیان به شمخانی و یک فرمانده دیگر سپاه لقب «ماست فروش» داده و معتقد بود: «این‌ها عناصر عملیاتی نیستند و فقط بلدند در ستاد بنشینند و دستور بدهند.»
شمخانی پس از پایان جنگ، فرمانده نیروی دریایی ارتش شد درحالی که هیچ سابقه فعالیت در ارتش و نیروی دریایی نداشت. می‌گوید در مراسم معارفه‌اش گفته است از نیروی دریایی فقط شنا کردن را بلد است اما به گونه‌ای فرماندهی خواهد کرد که نه قبلیها و نه بعدیها نکرده باشند.
این فرمانده سپاه پاسداران در سال ۱۳۷۶ و در دولت «محمد خاتمی» به عنوان وزیر دفاع معرفی شد. او در دولت «میرحسین موسوی» نیز مدتی وزیر سپاه بود. در همین حال، یکی از نامزدهای معرفی شده از سوی محسن رضایی به آیتالله «علی خامنه‌ای» برای فرماندهی کل سپاه پاسداران بود. علی خامنه‌ای اما هیچ یک از گزینههای رضایی را نپذیرفت و «یحیی رحیم صفوی» فرمانده کل سپاه پاسداران شد. شمخانی با وجود سوابق خود در سپاه، مانند دیگر وزرای دفاع، نظارتی بر روی اقدامات سپاه پاسداران نداشت و این نهاد فعالیتهای خود را به صورت مستقل انجام میداد.
در دوره وزارت شمخانی، معاونت تبلیغات دفاعی در این وزارتخانه تاسیس و تبلیغ زیادی بر روی تولید سلاحهای جدید آغاز شد. شمخانی در سال ۱۳۸۰ برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد. او از میان ۱۰ نامزد، نفر سوم شد اما تنها حدود سه درصد آرا را کسب کرد. شمخانی گفته بود: «برای نامزدشدن با آقای خاتمی مشورت نکرده بودم و کاندیدا شدنم برای ایشان عجیب بود.»
خاتمی اما بار دیگر شمخانی را به عنوان وزیر دفاع معرفی کرد.
علی شمخانی بالاترین نشان دولتی (مدال «عبدالعزیز») را از پادشاه عربستان سعودی دریافت کرده است. خودش می‌گوید برای مقامات این کشور عجیب بوده است که یک عرب وزیر دفاع ایران باشد. «محمدعلی ابطحی»، معاون پارلمانی محمد خاتمی نیز عکسی از شمخانی و پسرش با لباس عربی در یک عروسی را درسایت خود منتشر کرده بود که این عکس در یک برنامه تلویزیونی نیز نمایش داده شد.
بسیاری از سخنان شمخانی درباره جنگ و اتفاقات سیاسی ایران، خبرساز شدهاند؛ از جمله انتقاد او از رد صلاحیتهای انتخابات مجلس هفتم. برخلاف دیگر فرماندهان سپاه پاسداران که «ابوالحسن بنیصدر»، اولین رییس جمهوری ایران و فرمانده کل قوا را به «خیانت درجنگ» متهم می‌کنند، شمخانی گفته بود که بنی صدر به دنبال شکست ایران در جنگ نبود بلکه قصد داشت با پیروزی در جنگ، قهرمان ملی شود و در تهران پیروزی سیاسی به دست بیاورد.
او همچنین بر خلاف برخی از فرماندهان سپاه پاسداران، گفته که دولت تا حد توان برای جنگ هزینه کرده است. شمخانی در یک برنامه تلویزیونی از به کار بردن کلمه «فتنه» درباره اعتراضهای سال ۱۳۸۸ خودداری کرد.
او ۱۹شهریور سال ۱۳۹۲از سوی «حسن روحانی» به سمت دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب و جایگزین «سعید جلیلی» شد.
شمخانی عضو شورای روابط خارجی هم هست که پس از دولت محمد خاتمی، با دستور رهبر جمهوری اسلامی تشکیل شد و «کمال خرازی»، وزیر وقت امور خارجه دولت خاتمی رییس آن است.
«محمد» و«حمید»، دو برادر علی شمخانی که هر دو از او کوچکتر بودند، درهمان ماههای ابتدایی جنگ ایران و عراق در جبهه کشته شدند.
در ماههای اخیر، اقدامات «حسن میرمحمدعلی»، داماد علی شمخانی خبرساز شده است. براساس گزارشها، حسن میر محمدعلی و برادرانش بخشی از بنای دو ویلای خود در لواسان را بیش از میزان مجاز ساختهاند.
پس از انتشار گزارشی درباره این دو ویلا، «یاشار سلطانی»، خبرنگاری که فساد شهرداری تهران را افشا کرد، خبر داد که داماد علی شمخانی با بیل و کلنگ به همراه کارگران ساختمانی به منزل خبرنگار افشا کننده این موضوع حمله کرده است.
مطالب مرتبط:
محسن رضایی؛ بازنده جنگ و اقتصاد و سیاست
محمدعلی جعفری، معماری که سردار شد
یحیی رحیم صفوی؛ فرمانده ای که در فهرست پیشنهادی محسن رضایی نبود
چارت تشکیلاتی و شرح وظایف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر