خونین ترین روز لیگ‌برتر؛بذر تفرقه‌ای که حالا درخت شده است

«من با کاور نارنجی رنگ لیگ قهرمانان آسیا و آیدی کارت خبرنگاری سازمان لیگ، شاهد تمام صحنه‌ها در ورزشگاه یادگار امام تبریز بودم. بعد از کنفرانس خبری مربیان، به سمت چمن ورزشگاه رفتم، تا شاید کمی از پرتاب سنگ در امان باشم. اما همان لحظه،با ضربه محکمی که به سر و پایم خورد به زمین افتادم. وقتی به خودم آمدم که فهمیدم دارند مرا به قسمت پایین ورزشگاه منتقل می‌کنند. ماموران یگان ویژه گفتند جرمت فیلم‌برداری است. درحالی که در آن لحظات اصلا موبایل در دستم نبود. هیچ توجهی به کاور و کارت خبرنگاری‌ام نکردند. بعد مرا به بازداشتگاه موقت بردند. تفتیش بدنی شدم و تلفن همراهم را از من گفتند. یک ساعت وادارم کردند که رو به دیوار بنشینم و همان‌جا بود که ضارب مسعود شجاعی را هم دیدم. کنارم رو به دیوار نشسته بود و می‌گفت که می‌خواهد از اشکان دژاگه شکایت کند.»

این بخشی از نوشته‌های «محمد همتی» خبرنگار سایت «ورزش سه» است که از نزدیک شاهد یکی از فاجعه‌بارترین روزهای لیگ فوتبال ایران بود. عصر جمعه، بازی تراکتورسازی و پیکان در تبریز، به یکی از غریب‌ترین و خونین‌ترین روزهای لیگ برتر ایران بدل شد.

تراکتورسازی تبریز، کنار پرسپولیس، استقلال و سپاهان یکی از چهار مدعی کسب قهرمانی این فصل لیگ برتر ایران است. پس از آن‌که هفته گذشته تیم تراکتورسازی مقابل سپیدرود رشت، که در آستانه سقوط قرار دارد با نتیجه سه بر یک شکست خورد، «محمدرضا زنوزی» مالک این باشگاه بدون هماهنگی با کادرفنی تیمش، دستور به اخراج «محسن فروزان» دروازه‌بان اول تیمش را داد.

دلیل اخراج محسن فروزان، دست داشتن احتمالی او، برادر و همسرش در بنگاه‌های شرط بندی فوتبال ایران اعلام شده بود. امری که با قاطعیت از سوی مالک و هواداران باشگاه تراکتورسازی همراه شد، اما کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال نسبت به آن هیچ واکنشی نشان نداد.

تراکتورسازی اما انگار دیگر یک باشگاه ساده فوتبال در ایران نیست. هوادارنش به «پور شورها» ملقب شده‌اند و سال‌هاست که سکوهای ورزشگاه یادگار امام تبریز، محلی برای رخ‌نمایی «پان‌ترک‌ها» شده است.

«علی دایی» سرمربی کنونی تیم سایپا که خود ریشه‌ای از اردبیل دارد و آذری زبان است، سال ۱۳۹۲ در کنفرانس خبری پس از بازی پرسپولیس و تراکتورسازی گفته بود: «یک عده کسانی که مسلما با اهداف غیرفوتبالی به ورزشگاه می‌آیند، جو ورزشگاه را آلوده کرده‌اند. ما شرف و غیرت‌مان را از سر راه نیاوردیم. اینجا ایران است، آذربایجان هم مال ایران است.»

اشاره علی دایی به فعالیت‌های غریب بخشی از هواداران تراکتورسازی روی سکوهای ورزشگاه بود. از اواخر دهه ۸۰ خورشیدی، آرام آرام جو ورزشگاه یادگار امام تبریز به سمت «جدایی طلبی» میل کرد. نمونه‌هایی مانند شعار «خلیج عربی» یا شعارهای نژادپرستانه، کنار همراه داشتن پرچم کشور آذربایجان به نشانه جدایی‌طلبی، پایین کشیدن پرچم ایران در ورزشگاه آزادی، بخشی از تحرکات گروهی از هوادارانی بود که به نظر می‌رسید از ورزشگاه‌های فوتبال به دنبال اهداف مشخص خود هستند.

ریشه آغاز این تحرکات اما به یک نهاد نظامی متمول برمی‌گردد؛ سپاه پاسداران.

سال ۱۳۸۷ شرکت سرمایه گذاری «مهر اقتصاد ایرانیان» ۴۲.۵ سهام کارخانه عظیم تراکتورسازی تبریز را مانند دیگر شرکت‌ها و کارخانجاتی که سپاه پاسداران و نهادهای قدرت روی آن دست می‌گذارند، بسیار کم تر از قیمت واقعی و به بهای نازل ۱۷۷میلیارد تومان از دولت نهم خرید. ۴۵ میلیارد تومان را در ابتدا و ۱۳۲ میلیارد تومان را طی اقساط پنج ساله پرداخت.  

مهر اقتصاد ایرانیان یکی از شرکت‌های زیرمجموعه موسسه مالی و اعتباری «مهر»، وابسته به نیروی مقاومت بسیج است که سال ۱۳۷۹ بنا گذاشته می شود؛ بنگاهی که مالکیت حقوقی و اصلی شرکت‌هایی چون «تایدواتر خاورمیانه»، «ایرالکو»، «فولادمبارکه»، «توسعه معادن روی»، «توس‌گستر»، «بانک پارسیان» و «تراکتورسازی ایران» را در کنار سهام ۱۵ شرکت خرد در اختیار دارد. به این ترتیب پس از مدیرعاملی «ناصر شفق» که خود از پرسنل بازنشسته اطلاعات سپاه بود، این نهاد نظامی به صورت کامل اختیاردار امور باشگاه اول آذربایجان ایران شد.

ناصر شفق در خاطرات خود به سال ۱۳۹۲ گفته است: «سال ۸۷ پس از آن‌که وارد باشگاه شدم، فهمیدم تیمسار کریم ملاحی (مدیرعامل پیشین باشگاه) برخی از شعارها را در ورزشگاه‌ یادگار امام ممنوع کرده است. اما من به لیدرها دستور دادم دوباره شعار یاشاسین آذربایجان را شروع کنند.»

سال ۱۳۸۹ باشگاه تراکتورسازی تبریز مبدل به یک پادگان نظامی می‌شود. ابتدا سردار «محمدحسین جعفری» حکم مدیرعاملی گرفت و «محمد رستمی» معاون پشتیبانی و توسعه منابع انسانی و استاندار آذربایجان شرقی رییس هیأت مدیره شد. سرهنگ «محمداسماعیل سعیدی» جانشین فرمانده سپاه عاشورا، سرهنگ «محمدجواد دلفکار» مدیر پروژه «یادمان سروقامتان» آذربایجان شرقی و «محمدرضا آهن تن» عضو هیأت مدیره بانک «مهر» آذربایجان شرقی به عضویت هیات مدیره در می آیند.

همان سال نیروی زمینی سپاه پاسداران به صورت رسمی اعلام کرد که مالکیت باشگاه تراکتورسازی تبریز را به دست آورده و این باشگاه از این پس زیر نظر «لشگر عاشورای تبریز» اداره خواهد شد.

مالکیت نظامی، برای تراکتورسازی در آغاز راه توام با دو اتفاق شیرین بود. جذب حداکثری بازیکنان سرباز فوتبال ایران و همین طور خرج‌های سرسام‌آور. اما این نوع مدیریت باب میل هواداران تبریزی نبود. دی ماه سال ۹۶ برای نخستین بار در ورزشگاه‌های ایران به صورت مستقیم علیه سپاه پاسداران شعار داده شد.

سپاه بهترین راه حل برای آرام کردن هواداران خشمگین را مذاکره با مربیان گران‌قیمت ترکیه دید. اما تداوم ناکامی‌های تراکتورسازی، شعار علیه نظامیان در ورزشگاه‌های ایران را شدت بخشید. نتیجه این اعتراضات، تصمیم به خروج ظاهری سپاه از مدیریت باشگاه تراکتورسازی بود.

اردیبهشت ماه سال ۹۷ سردار «عابدین خرم»، فرمانده سپاه عاشورای تبریز گفت: «باشگاه تراکتورسازی تبریز در پایان فصل به بخش خصوصی و قابل اعتماد واگذار می شود.» اما فرد قابل اعتماد برای سپاه پاسداران کسی نبود جز خریدار سابق پژوی «محمود احمدی‌نژاد» و یکی از بدهکاران بانکی ایران؛ «محمدرضا زنوزی»

نام کامل او «محمدرضا زنوزی مطلق» است؛ مردی که به عنوان یکی از ۱۰ مرد متمول ایران شناخته می‌شود. زنوزی یکی از کشف‌های اقتصادی و از محصولات دوران احمدی‌نژاد است. هفته نامه «۹دی» به صاحب امتیازی «حمید رسایی»، نماینده تندرو وقت مجلس شورای اسلامی سال ۱۳۹۰ در گزارشی نوشت: «شنیده شده است فردی که خودروی احمدی نژاد را خریداری کرده، در سال‌های گذشته تنها دارایی اش یک سوله بوده که به عنوان انبار و کارهای کوچک صنعتی استفاده می‌کرده است. به تدریج نام برده از طریق ارتباطات مختلف دولتی، به ثروت کلانی دست پیدا می‌کند. وی در حال حاضر ۳۰درصد سهام "بانک گردش‏گری" و ۳۴درصد "بانک سامان" و بخشی از سهام‏های "ایران خودرو" تبریز و شرکت هواپیمایی "آتا" را دارد.»

این فقط بخشی از آن ثروت بدون مرز محمدرضا زنوزی بود. تلاش دست‌پرورده اقتصادی دولت احمدی‌نژاد از او یک قطب فولاد در ایران ساخت. او تیرماه سال ۱۳۹۱ به جرم دست داشتن در پرونده فساد مالی ۳هزار میلیارد تومانی دستگیر شد. «غلامحسین محسنی اژه ای»، سخن‏گوی قوه قضاییه از او با نام مختصار «م.ز» نام برد و بازداشتش را تایید کرد. اما مهرماه همان سال «باشگاه خبرنگاران جوان» نوشت: «آقای زنوزی از بزرگ‎ترین بدهکاران بانکی است که مدتی قبل بازداشت شده بود. وی با تودیع قرار وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی موقتاً آزاد شده است تا بتواند بدهی های خود را در زمان مقرر پرداخت کند.»

زنوزی فصل را با ریخت‌ و پاش‌های باورنکردنی آغاز کرد. او با کمک فدراسیون فوتبال ایران موفق شد قانون صریح فدراسیون جهانی فوتبال را دور بزند و هم‌زمان، مالک دو باشگاه تراکتورسازی و ماشین‌سازی تبریز باشد. فیفا تاکید کرده است هیچ کس حق مدیریت در دو باشگاه مختلف ولو در دو سوی دنیا را ندارد.

تصور زنوزی، ساختن یک ساختمان فوری بود. ابتدا «جان توشاک» را به تبریز آورد. مردی که سرالکس فرگوسن در تمجیدش گفته بود: «او می‌توانست بالاترین‌های دنیای بازیگری فوتبال را تجربه کند، اگر کمی دورتر متولد می‌شد.» منظورش زاده شدن در انگلستان به جای ولز بود. زنوزی اما کمی بعد اخراجش کرد و سراغ «محمد تقوی» رفت. او را با وجود نتایج درخشانش کنار گذاشت و «جورج لیکنز» نامدار را روی نیمکت این تیم نشاند.

اما آن‌چه در پس ذهن مدیران سپاهی تراکتورسازی جایی نداشت، چگونگی اداره این باشگاه بود. کاشتن بذر تفرقه از سخنرانی‌های «نادر قاضی‌پور» نماینده مجلس تا بیانیه‌های تند در کانال تلگرامی منتسب به باشگاه که به نام «کانال هواداری» فعالیت می‌کند، فضای شهر تبریز را به سمتی پیش برد که در پس هر شکست احتمالی، نیرو و قوایی بجز عوامل فوتبالی آن را رقم زده باشند.

آن‌چه جمعه عصر در ورزشگاه یادگار امام تبریز رخ داد، رونمایی دوباره‌ای بود از همین تصور حاکم بر بخشی از هواداران تراکتورسازی تبریز. پس از گل پیکان جو ورزشگاه تغییر کرد. هوادارانی که روزی با شعار «عیبی یوخ» به معنی «عیبی ندارد» پس از هر بار گل خوردن تیم‌شان مشهور شده بودند، فریاد اعتراض سر دادند، بازیکنان را بی‌غیرت خواندند، به سوی مالک باشگاه حمله کردند، به زمین بازی آمدند و به صورت «مسعود شجاعی» کاپیتان تیم ملی ایران سیلی زدند.

بیرون ورزشگاه اما جو ملتهب‌تر بود. به ادعای خبرنگارانی که در ورزشگاه حاضر بودند، یگان ویژه در ابتدا نیروی کافی برای مهار آشوب‌های خارج از ورزشگاه نداشت. درگیری‌ها که بالا گرفت، هواداران تراکتورسازی به سمت ماموران یگان ویژه حمله کردند.

تسنیم نوشته است بازیکنان دو تیم بیش از سه ساعت در رختکن حبس بودند و خبرنگاران حق خارج شدن از ورزشگاه را نداشتند. سایت ورزش سه با انتشار تصاویری از شکسته شدن شیشه خودروهای چند خبرنگار و عوامل اجرایی در اطراف ورزشگاه خبر داد.

یگان ویژه برای مهار اعتراضات از دستگاه آبپاش استفاده کرد و برخی از هواداران هم با سنگ به ماموران حمله کردند. سرهنگ «هاسم شعفی» معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی استان آذربایجان شرقی به خبرگزاری ایلنا گفته است: «پلیس با سعه صدرو با نهایت خویشتن داری سعی در متفرق نمودن آنها نمود.» در ساعات اولیه خبر مجروح شدن بیش از ۶۰ هوادار و مامور نیروی انتظامی مخابره شد، اما نیروی انتظامی تبریز ادعا کرد که فقط ۵ نفر به دلیل جراحت به بیمارستان منتقل شده‌اند. هر چند که در تصاویری که خبرگزاری‌ها از اتفاقات پس از بازی منتشر کرده‌اند می‌توان بیش از ده مصدوم را دید.

حالا «اسماعیل حسن‌زاده» رییس کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال به تسنیم گفته است که التهاب در ورزشگاه، محصول مصاحبه‌های اخیر مدیران باشگاه تراکتورسازی بوده. او گفته برای تصمیم‌گیری و اعلام حکم در مورد هواداران تراکتورسازی تبریز باید منتظر گزارش نماینده فدراسیون فوتبال بماند.

امروز «محمدرضا پورمحمدی» استاندار آذربایجان شرقی در نشستی با معاون سیاسی و امنیتی استاندار، رئیس مجمع نمایندگان استان، جانشین فرماندهی انتظامی و مدیران کل صداوسیما و ورزش و جوانان استان، نمایندگان دادگستری و اداره کل اطلاعات استان و مالک باشگاه تراکتور، اتفاقات پس از بازی پیکان را بررسی کرد. تنها نتیجه‌ای که از این جلسه بیرون آمده، تشکر استاندار است از زحمات ماموران نیروی انتظامی.

آن‌چه در تبریز رخ داد، شاید مقدمه‌ای است برای یک فاجعه بزرگتر. اتفاقی که شاید همه را متوجه درخت تفرقه‌ای که در فوتبال ایران کاشته شد بکند.

مطالب مرتبط:

از فوتبال تا جدایی‌طلبی؛ در انتظار یک فاجعه انسانی در همین نزدیکی