بازداشت چند مدیر سازمان میراث فرهنگی

فرزانه حاجیلو؛ شهروندخبرنگار

 تعدادی از مسئولین اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران بازداشت شده‌اند. به نظر می‌رسد که یکی از دلایل بازداشت این افراد به تخلفات صورت گرفته در عرصه کاخ گلستان در ارتباط باشد.

از اوایل سال پیش تاکنون بیش از ۱۳ مدیر و معاون در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از سوی نهادهای امنیتی و قضایی به دلیل فساد بازداشت شده‌اند. از آن جمله ابتدای مهر ماه ۱۳۹۷ خبر بازداشت مدیرکل میراث فرهنگی استان هرمزگان در محافل مربوط به میراث فرهنگی پیچید؛ ۸ دی ماه نیز خبر بازداشت سه کارمند اداره کل میراث فرهنگی استان قزوین منتشر شد. کمی پیشتر از آن نیز یک مدیر شهرستان و یک کارمند از اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان بازداشت شده بودند. همچنین مدیر میراث یکی از شهرستان‌های چهارمحال و بختیاری به اتهام تبانی با حفاران غیر مجاز بازداشت شده است.

اما این بار مدتی است کاخ گلستان خبرساز شده است. مجوز «تخریب و نوسازی» برای «سرای دلگشا» در تاریخ ۱۳۸۹/۰۳/۰۸ توسط معاون وقت میراث فرهنگی استان تهران صادر و در تاریخ ۱۳۸۹/۰۳/۲۲ توسط همان فرد تأیید نهایی شد. در بخشی از آن تاییدیه قید شده که «ساخت‌وساز در عرصه پشت پلاک فوق‌الذکر به ارتفاع بین ۱۴متر تا ۱۷ متر صرفا براساس طرح معماری مورد تأیید این سازمان بلامانع است.» شرکت بازرگانی دلگشا در حال ساخت یک مجموعه تجاری در نزدیکی کاخ گلستان بود در حالیکه پیش‌تر شورای عالی شهرسازی و معماری برای احداث ساختمان در اطراف کاخ گلستان محدودیت‌هایی در نظر گرفته بود.

تیر ماه  ۱۳۹۲کاخ گلستان در سی و هفتمین اجلاس سالانه کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو در پنوم پن، پایتخت کامبوج، در فهرست آثار جهانی به ثبت رسید. این اثر شانزدهمین اثر ایرانی بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای می‌گیرد. پس از آن با گسترش ساخت و ساز در حریم اثر، مسعود سلطانی‌فر، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از محمدباقر قالیباف، شهردار تهران خواست که ساخت و ساز در نزدیکی کاخ گلستان و بازار تاریخی تهران را متوقف کند. وی در نامه خود به شهردار تهران می‌گوید: «باتوجه به اینکه یکی از شرایط ثبت مجموعه تاریخی و نفیس کاخ گلستان در فهرست میراث جهانی، عدم ساخت و ساز غیرهمگون در حریم اثر جهانی اعلام شده بود، سازمان میراث فرهنگی با سپردن تعهد مبنی بر جلوگیری از احداث ساخت و ساز غیرمجاز، موفق به ثبت کاخ گلستان در فهرست میراث جهانی شد.»

یک منبع آگاه با تاکید بر این‌که سرای دلگشا  تنها تخلف درآن اطراف نبوده،به ایران وایر می‌گوید: «زمانی هم که شهرداری در خیابان ۱۵ خرداد (بوذرجمهری) مشغول احداث زیر گذر شد، گفته می‌شد پایه‌های تخت پل و دروازه جنوبی ارگ را کشف کردند اما به راحتی روی آن را پوشاندند و اطلاع‌رسانی نکردند. ارگ یک دروازه به نام دروازه میدان جلو سبزه میدان در آن طرف خیابان داشت که دروازه اصلی ارگ بود. خیابان بوذرجمهری که در یک طرفش کاخ گلستان (ارگ) و سمت دیگرش سبزه میدان است، در ابتدا خندق بوده و مأموان سلطنتی با قراردادن یک تخته بزرگ به مردم برای عبور و مرور به ارگ کمک نموده که به آن «تخت پل» می‌گفتند. و آن دروازه هم به دروازه تخت پل مشهور بود. در زمان پیداشدن پایه‌های این پل میراث فرهنگی تهران متاسفانه پیگیری لازم بعمل نیاورد و این بقایای شهر قدیم تهران در بیخبری مدفون شد. »

یکی از کارشناسان میراث فرهنگی با اشاره به صدور مجوزهای ساخت و ساز توسط شورای فنی میراث فرهنگی تهران به ایران وایر می‌گوید: «اعضای این شورای فنی بارها برای پاسخگویی به تخلفات احضار شده بودند و حالا خبرهایی مبنی بر بازداشت‌شان منتشر شده است.»

به گفته این منبع مطلع شورای فنی تهران مجوز تخریب و نوسازی سرای ۱۲۵ ساله سیگارچی را آن هم در حریم کاخ گلستان و در محدوده بازار ثبت ملی تهران در شهریور ۱۳۹۷ صادر کرد. این ملک در دوره قاجار توسط منیرالسلطنه همسر ناصرالدین‌شاه قاجار و مادر کامران میرزا نایب‌السلطنه وقف شده است. این بنا حدود ۱۰۸۰ مترمربع است و اگر طبق اتفاق نظر شورای فنی تهران مجوز ۱۰/۵ متر ساخت روی زمین و ۷/۵ متر زیرزمین صادر شود یعنی مجوز ساخت دو یا سه طبقه زیر زمین و سه طبقه روی زمین صادر می‌شود و با این وصف ساختمان جدید دارای ۵ یا ۶ طبقه خواهد بود.

شورای فنی میراث فرهنگی استان تهران دلاور بزرگ‌نیا (مدیر کل استان تهران)، سپیده سیروس‌نیا (معاون میراث فرهنگی وقت اداره کل میراث فرهنگی)، علی اکبر سعیدی، فریبرز دولت‌آبادی، علیرضا قلی‌نژاد پیربازاری (معاون فناوری و کاربردسازی پژوهشگاه میراث فرهنگی)، سیداحمد محیط طباطبایی (مشاور پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری)، حسین رایتی مقدم، رکسانا سرکاری، محمدرضا نعمتی، اسکندر مختاری، اکبر تقی‌زاده، کیانوش تکلو (معاون حقوقی میراث تهران)، سامان کارگر بعنوان اعضای شورای فنی تهران در شهریور ماه با چنین مجوزی موافقت کرده‌اند.

 او به تخلف دیگری هم اشاره می‌کند: «یکی دیگر از تخلفات ساختمانی در حریم کاخ گلستان با پلاک ثبتی ۳۹۳/۱/۴۳۰ در خیابان ناصر خسرو پلاک ۷۲ است. طی صورتجلسه‌های ۶ اردیبهشت ۹۵ و ۱۰ خرداد ۹۵ با امضای اعضای شورای فنی میراث تهران شامل سپیده سیروس‌نیا  (معاون میراث فرهنگی)، رجبعلی خسروآبادی (مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران)، سیداحمد محیط طباطبایی  (عضو شورای فنی تهران و مشاور پژوهشگاه میراث فرهنگی)، کیانوش تکلو (معاون حقوقی میراث فرهنگی استان تهران)، علیرضا قلی‌نژاد (عضو پژوهشگاه میراث فرهنگی و شورای فنی تهران)، اسکندر مختاری (عضو ایکوموس و شورای فنی) مجوزی با احداث دو طبقه زیرزمین و روی زمین با ارتفاع ۱۰/۵ متر صادر شده و در آن از مالک خواسته شده که نماسازی باید با الگوبرداری از نماهای ناصر خسرو باشد. این ملک در عرصه بلافصل مجموعه ثبت جهانی کاخ گلستان قرار دارد و این مجوز ضمن آسیب منظری به ساختار اثر و عمارت بادگیر، در دیواربه دیوار اثر به محتوای باستان‌شناسی مدفون در کنار آن صدمه وارد می‌کند. همچنین در پلاک‌های ثبتی شماره ۴۵۰ و ۴۵۱/۳، ۴۶۳/۱ و ۴۶۳/۲ واقع در خیابان ۱۵ خرداد، کوچه تکیه دولت، بن‌بست شهبازی، پلاک ۷ که در دل بافت تاریخی قرار داشته (همجواری با بازار و مسجد و مدرسه حکیم هاشم) بانک تجارت دوره پهلوی دوم تخریب شده و بدون طی مراحل قانونی از شورای فنی مجوز نوسازی گرفته است.»

با بالاگرفتن تخلفات شورای فنی میراث تهران و شایعاتی مبنی بر گرفتن رشوه‌های کلان بود که علی‌اصغر مونسان، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری روز یکشنبه ۱۳ آبان ۹۷ در توئیتی نوشته بود: «قاطعانه اعلام می‌کنم هرگونه اقدامی در محدوده عرصه، حریم و حریم منظری اثر جهانی کاخ گلستان و پهنه بازار نباید بدون رعایت ضوابط ملی و جهانی این اثر انجام شود».

مونسان همچنین در روز شنبه ۲۴ آذر ۹۷ به همراه محمدحسن طالبیان (معاون میراث فرهنگی)، دلاور بزرگ‌نیا (مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران)، مسعود نصرتی (مدیر مجموعه جهانی کاخ گلستان) و جمعی از مسئولان سازمان میراث فرهنگی با حضور در خیابان ناصرخسرو از ساخت و ساز غیرمجاز در اطراف عمارت تاریخی شمس العماره بازدید کرد. مونسان در این بازدید با پیاده‌روی در خیابان ناصرخسرو و گفتگو با کسبه این منطقه، در جمع خبرنگاران رسانه‌های مختلف گفت:« پرونده رسیدگی به تخلف ساخت و ساز در حریم مجموعه فرهنگی تاریخی گلستان و عمارت شمس العماره به دادسرای تهران ارجاع داده شده و قرار است ساخت و ساز متوقف شود.»

تنها چند روز به پایان سال ۱۳۹۷ مانده بود که خبر رسید در نامه‌ای که از معاونت حقوقی سازمان میراث فرهنگی به دفتر رسیدگی به تخلفات اداری ارسال شده اعضای شورای فنی تهران در سال ۹۵، مدیر و معاون میراث فرهنگی وقت استان تهران و مدیر وقت حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وقت سازمان میراث فرهنگی باید در دفتر رسیدگی به تخلفات اداری حاضر و به پرسش‌ها پاسخ دهند و از خود دفاع کنند. پس از آن با گذشت کمتر از یک ماه اعلام شد علی اصغر مونسان؛ معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، در پایینِ همان نامه، درخواست تغییر اعضای شورای فنی استان تهران در سال ۱۳۹۵ را داده است.

ابراهیم شقاقی، مدیرکل حقوقی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در این زمینه می‌گوید: بر اساس بررسی‌های انجام شده توسط اداره کل حقوقی سازمان میراث فرهنگی و بدست آمدن اسناد مبنی بر تخلف‌های محرز و گرفتن اسناد از اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، افرادی که تخلف آن‌ها درباره‌ی پرونده‌ی ساخت در حریم کاخ گلستان محرز بود، به شورای تخلفات سازمان میراث فرهنگی معرفی شدند. وی تاکید می‌کند: بدنبال تاکید و قولی که آقای مونسان داده بود، عطف به آن نامه که برای اداره تخلفات رفته است، اکنون دستور تغییر اعضای شورای فنی در سال ۱۳۹۵ داده شده است.

اما چند روز پس از آن و بدنبال انتشار خبری مبنی بر دستور علی‌ اصغر مونسان نسبت به تغییر و عزل اعضای شورای فنی سال ۹۵ که مجوز ساخت و ساز در حریم کاخ جهانی گلستان را امضا کرده‌اند، سیدهادی احمدی، مدیرکل دفتر حفظ و احیا بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی، عصر روز چهارشنبه ۲۱ فروردین ۱۳۹۸ گفت که وی هنوز هیچ دستوری در این زمینه دریافت نکرده است: «حوزه شوراهای فنی و کمیته‌های فنی زیرمجموعه دفتر حفظ و احیا فعالیت دارند و تاکنون هیچ دستوری مبنی بر عزل شورای فنی استان تهران و دیگر استان‌ها به این دفتر ارسال نشده است. شوراهای فنی استان‌های مختلف در حال حاضر مشغول به فعالیت هستند و در صورت بروز تغییرات در این حوزه، دفتر حفظ و احیا بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی، اخبار موثق را اعلام می‌کند.»

مونسان افزود: رعایت نشدن ضابطه ارتفاعی و تصرف عدوانی کاخ گلستان از موارد تخلف سازنده است.

طالبیان نیز در این خصوص گفت: این بنا براساس نقشه ارائه شده باید ۱۰ و نیم متر باشد در حالیکه اکنون حدود ۱۳ متر ارتفاع دارد، سازنده باید براساس قوانین محوطه و بافت تاریخی عمل کند و ارتفاع را کاهش دهد.

منبع مطلع ایران وایر می‌گوید: « این حرف‌ها در حالی بیان می‌شود  که در این بازدید مشخص شد مالک بنا تا ارتفاع ۱۳/۵ متر در حال ساخت بوده است. اما ضوابط عرصه و حریم کاخ گلستان به صراحت به ارتفاع ۸ متر و نه ۱۰/۵ متر اشاره دارد آن هم در حریم. مسئولین میراث فرهنگی گویا فراموش کرده‌اند که این ساخت و سازها در عرصه بنا ایجاد شده و طبق ضوابط هرگونه ساخت و ساز در عرصه ممنوع است و همچنین مالکین حفر چاه و زیرزمین منع شده‌اند. با توجه به اینکه قیمت ملک در این بخش از ۱/۵ تا بیش از ۳ میلیارد تومان برآورد شده می‌توان تا حدودی به علت فساد کارشناسان و مسئولین در دادن مجوزهای غیر قانونی پی برد. »

به گفته این منبع مطلع حالا در محافل میراث فرهنگی خبرهایی مبنی بر بازداشت  سپیده سیروس‌نیا؛ معاون میراث فرهنگی وقت تهران،کیانوش تکللو معاون حقوقی وقت میراث استان تهران به همراه  اسکندر مختاری یکی از اعضای شورای فنی میراث تهران که برای ادای اظهاراتی در خصوص این تخلفات احضار شده بودند، منتشر شده است.

مطالب مرتبط:

چالش تازه میراث فرهنگی درباره بناهای تاریخی؛ روحانی چه می‌کند؟

ماجرای توییت رییس سازمان میراث فرهنگی برای پرداخت حق کشف چیست؟