جعفری رفت، سلامی آمد؛ پایان فرماندهان نسل اول سپاه

فرماندهی حسین سلامی بر سپاه پاسداران را می توان پایان حضور سرداران نسل اول در این نیرو دانست. آیت الله خامنه ای ترجیح داده که به جای سرلشگران نسل اول مانند غلامعلی رشید و یا مصطفی ایزدی، یک سرتیپ نسل دوم و یا سوم را ارتقا دهد و به فرماندهی کل سپاه منصوب کند.

به جز تمایلات شخصی رهبر جمهوری اسلامی، وجهه سیاسی سپاه پاسداران به قدری پررنگ شده که از دیدگاه آیت الله خامنه ای فرمانده آن نمی تواند افرادی مانند رشید و یا ایزدی باشند که در میان نیروهای این نهاد تنها به وجه نظامی خود مشهورند و در موضوعاتی نیز سلیقه مستقل خود را دارند.

در دوره رهبری آیت الله خامنه ای، فرماندهان نسل اول سپاه یا از این نهاد خارج شدند و یا حذف شدند. در این میان فضا برای رشد برخی از فرماندهان رده دوم و سوم فراهم شد که حسین سلامی از جمله آنها بود. او درسال های پایانی جنگ و پس از آن رشد کرد و در دوره محمد علی جعفری جانشین  فرمانده کل سپاه شد.

مسئول عملیات قرارگاه دریایی نوح، معاون عملیات ستاد مشترک سپاه ،فرماندهی نیروی هوایی سپاه از جمله دیگر سمت های سلامی پیش از جانشینی فرمانده کل سپاه بود.

او پیش از حمله آمریکا به عراق در فضای عمومی شناخته شده نبود و در زمان این حمله به عنوان کارشناس نظامی در برنامه های تلویزیون ایران ظاهر می شد و از روی نقشه وضعیت درگیری بین نیروهای طرفین را تشریح می کرد.

محمد علی جعفری آخرین فرمانده کل سپاه از میان فرماندهان نسل اول سپاه پاسداران بود. از میان فرماندهان نسل اول تنها قاسم سلیمانی هنوز سمت مستقیم دارد و برخی او را جانشین محمد علی جعفری می دانستند.اما شاید آیت الله خامنه ای نقش سلیمانی درسپاه قدس و وجه تبلیغاتی این موضوع را مهم تر از انتصاب او به فرمانده کل سپاه پاسداران می داند.

محمد علی جعفری درسال ۹۶از تمدید شدن حکمش به مدت سه سال دیگر خبر داده بود اما تغییر او ضرورتا به معنای یک اتفاق غیر عادی نیست و از جهتی اصل تمدید این حکم اقدامی غیرمتعارف بود، چرا که حکم های آیت الله خامنه ای برای نهادهای زیر نظر خود ۱۰ ساله است. شاید اما برخی انتظار نداشتند در شرایطی که سپاه پاسداران در فهرست گروه های تروریستی آمریکا قرار گرفته، فرمانده آن تغییر کند.

سپاه پاسداران قاعدتا برای مواجهه با وضعیت فعلی باید آرایشی جدید به خود بگیرد و از این جهت شاید آیت الله خامنه ای و خود محمدعلی جعفری ترجیح داده اند، فرمانده جدید این تغییرات را اعمال کند، نه اینکه این تغییرات با فرمانده سابق شروع و درمیانه راه به فرمانده جدید سپرده شود.

دردوره محمد علی جعفری نیز ساختار سپاه به کلی تغییر کرده بود و سپاه های استانی جایگزین لشگرها شده بودند. اینک نیز ممکن است فرمانده جدید متناسب با شرایط جدید به دنبال تغییراتی در ساختار سپاه باشد.

دوره انتصاب سلامی اما پرتنش ترین شرایط پس از دوره جنگ ایران و عراق است. یحیی رحیم صفوی و محمد علی جعفری نیز اگر چه در دوره خود با تهدیدها و تنش هایی را تجربه کردند اما درابتدای فرماندهی در شرایطی عادی سکان سپاه پاسداران را به دست گرفتند.

انتصاب سلامی دراین شرایط می تواند وجهه تبلیغاتی نیز داشته باشد.هرچند او کاریزمای فرماندهان نسل اول سپاه پاسداران را ندارد اما درسال های اخیر دربسیاری از برنامه های تلویزیونی و سخنرانی حاضر و به یک چهره تبلیغاتی بدل شده است.

سلامی در سخنان همچنین بارها آمریکا، اسرائیل و حتی اروپا را تهدید کرده است. از جمله او اخیرا تهدید کرده بود که اگر اروپا «خلع سلاح موشکی» ایران را دنبال کند، جمهوری اسلامی «مجبور می‌شود به یک جهش استراتژیک و راهبری» در برنامه موشکی خود روی بیاورد.

سخنانی که می تواند به معنای تهدید به افزایش برد موشک های ایران باشد، چرا که در حال حاضر موشک‌های میان‌برد ایران با برد دو هزار کیلومتر می‌توانند از ایران، عربستان سعودی و اسرائیل را هدف قرار دهند و توان رسیدن به منطقه اتحادیه اروپا را نیز دارند.

او در مهر ماه سال گذشته نیز خطاب به نخست وزیر اسرائیل گفته بود که «شنا کردن در مدیترانه را تمرین کن چرا که به زودی هیچ راهی جز به دریا گریختن نداری».

سلامی همچنین گفته بود که ترجیح می دهد به جای گوش کردن به سخنان نتانیاهو«کارتن گوریل انگوری را تماشا»کند.

وی سال ۹۴ نیز گفته بود که برای «خطرناک ترین سناریوی مقابله با آمریکائیها آماده شدیم که برای فهم بهتر آمریکائیها به زبان لاتین می گوئیم worst case scenario»

به جز موضوعات نظامی وجه سیاسی سپاه پاسداران یکی از نقاط تعیین کننده درانتخاب فرمانده جدید است. سلامی شاید این حسن را برای نزدیکان آیت الله خامنه ای دارد که خود فاقد سابقه و هویت سیاسی مشخص است و دراین میان بخش های سیاسی سپاه می توانند به صورت مستقل عمل کنند و مسیر گذشته را ادامه دهند.

دردوره محمد علی جعفری، غلامحسین غیب پرور به فرماندهی بسیج، عبدالله حاجی صادقی به عنوان نماینده ولی فقیه درسپاه و حسین نجات به عنوان جانشین سازمان اطلاعات سپاه منصوب شدند و آنان فعالیت های سیاسی سپاه را مستقل از فرمانده کل پیش خواهند برد.

دیگر اقدامات سپاه پاسدارن از جمله سرکوب اعتراضات احتمالی و برخورد با چهره ها و گروه‌های سیاسی منتقد نیز قاعدتا مستقل ازتغییرات در ساختار نظامی سپاه مانند گذشته ادامه خواهد یافت.

سلامی به لحاظ درجه نظامی نیز پائین تر از غلامعلی رشید، مصطفی ایزدی و قاسم سلیمانی بود و همزمان با انتصاب به فرماندهی درجه سرلشگری نیز به او اعطا شده است. از این جهت در دوره او نسل جدیدی از فرماندهان رشد خواهند کرد. اتفاقی که از دوره محمد علی جعفری نیز آغاز شده است. علیرضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه و پیش از آن امیرعلی حاجی زاده، فرمانده نیروی هوا فضای سپاه از جمله این فرماندهان جدید هستند.

مطالب مرتبط:

حسن و محمد باقری، برادران اطلاعات وعملیات

احمد کاظمی، «فاتح خرمشهر»

محمدرضا نقدی؛ ارتقا پس از شکنجه شهرداران

محمدباقر ذوالقدر؛ سردار ستادی و حامی گروه‌های فشار

قاسم سلیمانی، سردار افسانه‌ها

حسن طهرانی مقدم، افسانه‌های پدر موشکی ایران

محسن رضایی؛ بازنده جنگ و اقتصاد و سیاست

محمدعلی جعفری، معماری که سردار شد

علی شمخانی؛ طراح تغییرات ساختاری در سپاه

یحیی رحیم صفوی؛ فرمانده ای که در فهرست پیشنهادی محسن رضایی نبود

سردار سرکوب اعتراض ها در ایران و سوریه

چارت تشکیلاتی و شرح وظایف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ چارت تشکیلاتی و شرح وظایف

فرماندهی کل سپاه و چارت تشکیلاتی آن

علی فضلی، سردار سرکوب شورش‌های شهری