فرماندهان و سرداران، صحنه‌گردان‌های اصلی نهاد عریض و طویل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند. هر کدام از آن‌ها نقش اول یکی از زیر مجموعه‌های این لابیرنت بی انتها را به عهده دارند. از آن‌ها چه می‌دانیم؟ از کجا امده‌اند؟ چه کرده‌اند؟ مواضع‌شان چیست؟ زندگی شخصی‌شان چگونه است؟
در این مجموعه سعی کرده‌ایم نگاهی بیاندازیم به زندگی مهمترین سرداران سپاه پاسداران، از گذشته تا روزی که به سپاه پیوستند و جایگاهی که امروز در آن قرار دارند.
***
نخستین فرمانده نیروی دریایی سپاه است. از مدیریت پروژه‌های عمرانی مانند «مصلا» تهران تا مدیرعاملی «شرکت هواپیمایی آسمان» و نگارش کتاب و مقاله‌های بسیار درباره جنگ ایران و عراق را در سابقه خود دارد. به صراحت درباره مسایل نظامی و سیاسی بعد از انقلاب سخن می‌گوید و نوشته‌هایش در حوزه سیاست داخلی و بینالملل جنجال‌های بسیاری برانگیختهاند.
«حسین علایی» در قم متولد شده است. خانواده او از اراک به قم مهاجرت بودند و منزل پدری او در همسایگی منزل روحالله خمینی در محله «یخچال قاضی» بود. از سه سالگی همراه با پدرش در جلسات مراجع تقلید، از جمله آیت‌الله خمینی شرکت می‌کرده است. پدرش، شیخ «محمود علایی» نیز مدتی امام جمعه موقت شهرری بود. او پس از مرگ، در حرم «عبدالعظیم» به خاک سپرده شد.
پدرش اصرار داشت که حسین روحانی شود اما خودش می‌گوید رشته‌های فنی را ترجیح می‌داده است. سال ۱۳۵۳ در رشته مهندسی مکانیک «دانشگاه تبریز»(آذرآبادگان قدیم) پذیرفته شد. تا پیش از آن، فقط از شهر قم به تهران سفر کرده بود.
حسین علایی در تبریز وارد مبارزات سیاسی شد و با «مهدی باکری» آشنا شد. می‌گوید که گروه «بچه مذهبی‌ها» را در مقابل «توده‌‌ای‌های» دانشگاه شکل دادند.
او دوستی نزدیکی با مهدی باکری داشت. افزون بر اشتراک فکری، اشتراک دیگری هم با باکری دارد؛ هر دو برادرانی داشتند که با «سازمان مجاهدین خلق» همکاری می‌کردند. «علی باکری» از اعضای شاخص سازمان مجاهدین بود که در زمان شاه اعدام شد. «جواد علایی»، برادر حسین علایی هم در سال‌های ابتدایی انقلاب، از اعضای این سازمان بود اما بعد از آن فاصله گرفت.
جواد علایی در دهه ۷۰ عضو انجمن اسلامی «دانشگاه امیر کبیر» شد و در زمان حمله «انصار حزبالله» به سخن‌رانی «عبدالکریم سروش»، با نیروهای امنیتی درگیر و از دانشگاه اخراج شد.
حسین علایی در زمان انقلاب از جمله افرادی بود که پادگان ارتش تبریز را اشغال کردند. او مدتی پس از انقلاب، فرمانده سپاه آذربایجان شرقی و سپس فرمانده سپاه آذربایجان غربی شد.
علایی از فرماندهان اصلی جنگ ایران و عراق بود و در عملیات‌های مختلف شرکت داشت. «سیدمحمدتقی طباطبایی»، از نیروهای همراه او در جنگ درباره‌‌اش می‌گوید ابتکار خارقالعاده او در جنگ‌های دریایی و بهرهگیری از قایق‌های بسیار ساده و کم هزینه و نیروهای دلیر و جان بر کف بوده است. این قایق‌ها را شاید بتوان همان قایق‌های تندرو دانست که بعدها به ناوهای امریکایی حمله می‌کردند.
علایی در دوران جنگ ایران و عراق، عالی‌ترین مقام دریایی سپاه بود. سال‌های اولیه جنگ، با راه اندازی «قرارگاه دریایی نوح»، سنگ بنای نیروی دریایی سپاه را گذاشت. در سال‌های ۱۳۶۳ و ۱۳۶۴، فرمانده این قرارگاه دریایی بود. او به طور هم‌زمان، فرماندهی منطقه ۹ سپاه، از جمله استان‌های فارس، اصفهان، هرمزگان، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد را برعهده داشت.
با تاسیس نیروهای سه گانه دریایی، هوایی و زمینی سپاه، در سال ۱۳۶۴ به فرماندهی نیروی دریایی سپاه منصوب شد. از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۹، این مسوولیت را برعهده داشت، سپس رییس ستاد مشترک سپاه شد. این مقام بعد از فرماندهی کل و جانشین فرمانده کل سپاه، سومین مقام سپاه محسوب می‌شد.
پس از پایان جنگ، مسوولیت‌های بسیاری به او واگذار شد. جانشین وزیر دفاع، ریاست ستاد مشترک سپاه و رییس سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح از جمله این مشاغل بودند.
«موسسه شهید رجایی» به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های سپاه، بخشی از اجرای پروژه مصلای تهران را برعهده داشت و حسین علایی تا سال ۱۳۸۵ مدیرعامل این مصلا بود. با وجودی که پروژه مصلا هنوز نیمه کاره مانده است، مدیران بعدی آن هم از عملکرد او دفاع می‌کنند. اما برخی عملکرد او در مدیریت این پروژه را ضعیف و همراه با ریخت و پاش می‌دانند. خود او در این باره گفته است: «ما آن پروژه را راه انداختیم و به ثمر رساندیم. هر چی هم ساخته شده، برای همان موقع است. تمام شدن بحث‌های دیگری دارد.»
حسین علایی پس از جنگ، مدرک کارشناسی ارشد و دکترا را از دانشکده مدیریت «دانشگاه تهران» گرفت. در دوره ریاست جمهوری «محمدخاتمی» و وزارت «علی شمخانی»، رییس سازمان صنایع هوایی و قائم مقام وزارت دفاع بود. او پس از حوادث تیرماه ۱۳۷۸، نامه تهدیدآمیز تعدادی از فرماندهان سپاه به خاتمی را امضا نکرد. می‌گوید که معتقد بوده است سپاه اگر نظری دارد، طبق سلسله مراتب باید به رهبری اعلام کند و چنین اقدامی سیاسی تلقی می‌شود. او در سال ۱۳۷۸، پس از ترور «سعید حجاریان»، از او عیادت کرد.
حسین علایی در دوران دوم ریاست جمهوری «محمود احمدی نژاد»، به نگارش کتاب‌هایی درباره جنگ ایران و عراق پرداخت. با انتقادهایی که او نسبت به احمدینژاد داشت، طبیعی بود که در انتخابات سال ۱۳۸۸، از کاندیدای جناح مخالف حمایت کند. در درگیری‌های انتخابات، علایی با نوشتن مطلبی، پرده از کشته شدن «محسن روحالامینی» در بازداشتگاه «کهریزک» و اتفاقات پس از آن برداشت.
علایی هم‌چنین در جلسه ختم «سعیده پورآقایی» شرکت کرده بود که مورد حملات شدید حامیان رهبر جمهوری اسلامی قرار گرفت. بعدها هواداران «جنبش سبز» اعلام کردند که ماجرای سعیده پورآقایی یک سناریو توسط وزارت اطلاعات بود و آن‌ها این دختر را مخفی و خود خبر قتلش را منتشر کرده بودند و مدتی بعد او را در تلویزیون ایران نشان دادند.
جنجال برانگیزترین اقدام سیاسی این فرمانده سابق سپاه پاسداران اما نوشتن مقاله‌‌ای در روزنامه «اطلاعات» بود. او در سال ۱۳۹۰ یادداشتی با عنوان «۱۹ دی از نگاه دیگر» نوشت که شدیدترین حمله‌ها را نسبت به او برانگیخت.
علایی دراین مقاله به بررسی اشتباهات سیاسی شاه پرداخت که برخی در مقام مقایسه، آن را کنایه به اشتباهات آیت‌الله «علی خامنهای» و احتمال دچار شدن به سرنوشتی مشابه دانستند.
گروهی از حامیان رهبر جمهوری اسلامی با تجمع در مقابل منزلش، شعارهایی علیه او سر دادند و روی دیوار خانه‌‌اش کلمه «منافق» را نوشتند. علایی درباره آن روزها می‌گوید: «بعد از این که به خانه ما حمله کردند، آقامحسن [رضایی] با من تماس گرفت و صحبت کردیم. آقای شمخانی هم بعدا یادداشتی برای من داد. اما حمایت علنی نکردند. فضا آلوده بود. کسی جرات حرف زدن نداشت.»
روزنامه اطلاعات با انتشار اطلاعیه‌‌ای، به خاطر چاپ مقاله عذرخواهی کرد و آن را ناشی از قصور مسوولان روزنامه دانست. جمعی از سرداران سپاه نیز ۲۴ دی ماه ۱۳۹۰ در نامه‌‌ای به این نوشته به شدت اعتراض کردند.
با ادامه جنجال‌ها، علایی ۲۵ دی ماه در مطلبی در سایت «تابناک»، مقایسه رهبر جمهوری اسلامی با شاه را تکذیب کرد و نوشت: «قطعا مقایسه نظام ستمشاهی با نظام جمهوری اسلامی ایران قیاسی معالفارق بوده و به هیچ‌وجه موردنظر نویسنده مقاله نبوده است.»
پس از این مطلب، همان ۱۲ سردار سپاه که به این فرمانده سابق حمله کرده بودند، از او دلجویی کردند.
حدود شش ماه بعد از ماجرای روزنامه اطلاعات، علایی وارد بحثی درباره روابط بینالملل شد و هشدار داد که اقدام ایران برای بستن تنگه هرمز به درگیری نظامی می‌انجامد. هفتم مردادماه ۱۳۹۱ به ایسنا گفت: «بهتر است ایران به جای تهدید در مورد بستن تنگه هرمز، بر باز نگه داشتن آن تاکید کند و متحمل تبلیغات منفی در این باره نشود.»
مدتی بعد، روز۳۰ دی ۱۳۹۱، یعنی به فاصله دو روز از کشته شدن «معمر قذافی»، علایی اشتباهات عرصه داخلی و بینالملل را به طور هم‌زمان در مطلب دیگری یادآور شد: «شیوه غلط برخورد قذافی در آرامسازی اعتراضات مردمی، بهترین بهانه را به امریکا و ناتو داد که با استفاده از شورای امنیت سازمان ملل از این فرصت برای نابودی یکی از مخالفین سنتی خود استفاده کنند.»
پس از روی کار آمدن حسن روحانی در سال ۱۳۹۲، علایی یکی از گزینه‌های وزارت دفاع بود. او می‌گوید آیت‌الله خامنهای با این پیشنهاد حسن روحانی مخالفت کرده است. علایی سپس مدیر عامل «شرکت هواپیمایی آسمان» شد.
تیرماه ۱۳۹۵ برای حسین علایی به عنوان مدیرعامل شرکت هواپیمایی آسمان، به دلیل نپرداختن بدهیهای این شرکت، حکم جلبش صادر شد. اسفندماه ۱۳۹۶، هواپیمای مسافربری تهران-یاسوج که متعلق به شرکت آسمان بود، در نزدیکی یاسوج به دلیل برخورد با کوه سقوط کرد. در آن حادثه، انتقاداتی به این شرکت هوایی وارد شد؛ از جمله آن که چرا این شرکت با توجه به شرایط آب و هوایی، پرواز را لغو نکرده بود. مدتی پس از آن که تلاش گشت‌های هوایی برای پیدا کردن لاشه هواپیما ناکام مانده بود، لاشه پیدا شد. علایی در این باره گفت که پس از ناامیدی از گشت زنی هلی کوپترهای سپاه و هلال احمر، از اطلاعات چوپانی که سقوط هواپیما را مشاهده کرده بود و نیز کمک خلبانی که پیش از آن پروازهای متعدد به یاسوج داشت، مسیر دقیق پرواز را برای خلبان هلی کوپتر سپاه مشخص کرد و او نیز به محل عزیمت و لاشه هواپیما را یافت.
حسین علایی بر خلاف بسیاری دیگر از سرداران سپاه، از حامیان «برجام» است. مجموع عملکرد او در سال‌های پس از جنگ موجب شده است که یکی از منتقدترین سرداران سپاه پاسداران به شمار رود.
کتاب‌ها و روایت‌های او به عنوان یکی از مهمترین تحلیلگران جنگ ایران و عراق نیز یکی از اصلی‌ترین منابع درباره این رخدادها است. اما او نیز مانند دیگر فرماندهان سپاه، در این روایت‌ها معمولا نقش ارتش را کمرنگ جلوه می‌دهد.
مطالب مرتبط:
محمدرضا نقدی؛ ارتقا پس از شکنجه شهرداران
محمدباقر ذوالقدر؛ سردار ستادی و حامی گروه‌های فشار
حسن طهرانی مقدم، افسانه‌های پدر موشکی ایران
محسن رضایی؛ بازنده جنگ و اقتصاد و سیاست
محمدعلی جعفری، معماری که سردار شد
علی شمخانی؛ طراح تغییرات ساختاری در سپاه
یحیی رحیم صفوی؛ فرمانده ای که در فهرست پیشنهادی محسن رضایی نبود
سردار سرکوب اعتراض ها در ایران و سوریه
چارت تشکیلاتی و شرح وظایف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ چارت تشکیلاتی و شرح وظایف
فرماندهی کل سپاه و چارت تشکیلاتی آن
علی فضلی، سردار سرکوب شورش‌های شهری
حسن و محمد باقری، برادران اطلاعات وعملیات
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر