آیا کشورها می‌توانند خراب‌کاری اخیر در خلیج‌فارس را به گردن ایران بیاندازند؟

طی کم‎تر از دو روز در منطقه خلیج فارس، ابتدا یک فروند نفت‎کش اماراتی، یک فروند نفت‎کش نروژی و دو فروند نفت‎کش عربستان سعودی در نزدیکی تنگه هرمز دچار صدمه شدند و دو روز بعد دو ایستگاه پمپاژ نفت عربستان توسط هواپیماهای بدون سرنشین مورد حمله قرار گرفتند.

ایالات متحده امریکا امنیت کشتی‎رانی تجاری در خلیج فارس را حیاتی خوانده و اعلام کرده است تهدید این منطقه را تحمل نخواهد کرد. ایران پیش‌تر تهدید کرده بود که در صورت مزاحمت تحریم‌های امریکا برای صادرات نفت، هیچ کشور دیگری از خلیج فارس هم نفت صادر نخواهد کرد.

این تهدیدات لفظی درباره تنگه هرمز سا‌ل‎ها است که از سوی هر دو طرف ادامه دارد اما شرایط در هفته‌های اخیر تفاوت‌های اساسی با قبل پیدا کرده است. ایالات متحده چندی پیش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را «سازمان تروریستی خارجی» اعلام کرد. بر اساس قوانین داخلی امریکا، حمله نیروی‌های نظامی این کشور برای مبارزه با خطر تروریسم، یک هدف مشروع محسوب می‌شود؛ به عبارت دیگر، با تروریستی شناخته شدن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و در صورت هرگونه حرکت خطرآفرین از سوی سپاه، نظامیان امریکا مانعی برای هدف قرار دادن اعضا، اماکن و تجهیزات آن ندارند و برای این کار به مجوز کنگره هم احتیاجی نیست.

با وجود تهدیدهای لفظی پی در پی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از زمان روی کار آمدن «دونالد ترامپ»، رییس جمهوری امریکا، به تحرکات ضدامریکایی خود در خلیج فارس که در دوره «باراک اوباما» اوج گرفته بود، پایان داد. این رفتار ناشی از تاکتیک‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران است که در زمان افزایش ریسک، رفتار کنترل شده‌تری از خود به نمایش می‌گذارد.

آیت‌الله «علی خامنه‌ای» اخیرا گفته است: «هر کاری که دشمن را جری و روحیه آن را تقویت و روحیه جبهه خودی را تضعیف کند، بد و ناپسند است و همه باید در سخنان و کارهای خود از آن اجتناب کنند.»

در وضعیتی که ایران و امریکا در حادترین شرایط ۱۰ سال اخیر در خلیج فارس قرار دارند، احتمال هرگونه تحرک محدود اما مستقیم از سوی ایران که خطر درگیری و جنگ را افزایش دهد، بسیار ضعیف به نظر می‌رسد. با این حال، آیا می‌شود گفت ایران از هر عملی که فرض کند هشدار به امریکا برای پرهیز از حمله نظامی است، خودداری خواهد کرد؟ جواب منفی قطعی به این سوال دشوار است.

امارات و عربستان حمله به چهار نفت‌کش را «خراب‌کاری» خوانده ‌‌اما از متهم کردن مستقیم ایران خودداری کرده‎اند. کم‎تر از یک هفته پس از حادثه برای این نفت‌کش‌ها، گزارش شد که «اتحادیه مشترک کشتی‌داران نروژ برای بیمه ریسک جنگ» بقایای انفجار در نفت‌کش نروژی را مشابه بقایای قایق‌های کنترل از راه دوری یافته که پیش‌تر توسط شبه‌نظامیان «حوثی» یمن استفاده شده و احتمال داده است که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تجهیزات انفجاری با قابلیت تنظیم «جی‌پی‌اس» را در اختیار حوثی‌ها قرار داده باشد.

گروه حوثی‌ یمن، یک گروه شبه نظامی که رابطه بسیار نزدیک با سپاه پاسداران دارد هم مسوولیت حمله پهپادی به تاسیسات نفتی عربستان سعودی را به عهده گرفته است. پیش از این، گزارش‌هایی مبنی بر پیدا شدن شماره سریال این پهپاد منتشر شده بود که ‌گفته می‌شد با شماره سریال هواپیماهای بدون سرنشین ایران هم‎خوانی نشان می‌دهد.

گزارش به بیرون درز کرده بیمه نروژی، اظهارت حوثی‌های مورد حمایت ایران و برخی از مستندات پراکنده، هم‌چون قطعات پازلی در حال شکل دادن به تصویری است که آرام آرام «عملیات خراب‎کارانه» اخیر در خلیج‌فارس را به سپاه پاسداران منتسب می‎کند. وزارت امور خارجه ایران این وقایع را «مشکوک» دانسته و دست داشتن در آن را رد کرده و خواستار تحقیق درباره آن شده است.

پیش از شکل‎گیری این تصویر ابتدایی، دست اندرکاران رسانه‌های وابسته به سپاه و حامی این نیروی نظامی هم‎چون روزنامه «کیهان»، تلویحا حمله به نفت‌کش‌ها در خلیج فارس را اقدام «نیروهای مقاومت»، یعنی گروه‌های وابسته به سپاه عنوان کرده بودند.

روزنامه کیهان که تحت سرپرستی نماینده آیت‎الله علی خامنه‌‌ای اداره می‌شود، حادثه برای نفت‌کش‌ها در بندر «فجیره» امارات را «سیلی خوردن امریکا در منطقه و پریدن خواب جنگ از سر ایالات متحده» تعبیر و حمله حوثی‌ها به تاسیاست نفتی عربستان را «پراندن برجک سعودی و در تیررس بودن امارات» خوانده بود.

در مقررات بین‎المللی، نمی‌توان بر اساس اظهار نظر یک نویسنده یا مقاله یک رسانه، عمل خراب‌کارانه را به دولت متبوع آن رسانه یا نویسنده منتسب کرد. اما در صورتی که مسوولیت این عمل خراب‎کارانه از سوی بازیگری غیردولتی همانند حوثی‌های یمن به عهده گرفته شده باشد، وضعیت برای دولتی که از این گروه حمایت می‌کند، دشوار می‌شود.

در صورتی که طرف خسارت دیده ثابت کند آن دولت کنترل موثر بر بازیگر غیردولتی (مثلا حوثی‌ها) دارد، اقدامات بعدی علیه این دولت امکان پی‎گیری رسمی پیدا می‌کند. اظهارنظر صاحبان رسانه‌های نزدیک به سپاه از تمجید از نیروهایی که به این عملیات در خلیج فارس دست زده‌‌اند، کار را برای خسارت دیدگان در راستای منتسب کردن این اقدامات به ایران آسان می‌کند.

این اقدامات می‌تواند مثلا شامل شکایت حقوقی از ایران و ادعای خسارت در دادگاه و محاکم قضایی باشد؛ هماننده پرونده انفجار بیروت در آبان ۱۳۶۲ که در دادگاه‌های امریکا علیه دولت جمهوری اسلامی ایران جریان دارد. در موارد اضطراری و جدی‌تر، این واکنش می‌تواند اقدام نظامی برای حمایت از نفت‎کش‌ها یا تاسیسات نفتی باشد.

کنگره امریکا در تابستان ۱۳۴۳، با استناد به حمله قایق‌های ویتنام شمالی به نیروی دریایی ایالات متحده در خلیج «تونکین»، به افزایش نیروهای امریکایی در ویتنام رای داد اما بعدها معلوم شد که این حمله از اساس ساختگی بوده است ولی به دلیل سابقه ویتنام شمالی، به آن منتسب شده بود.

با توجه به شناخته شدن سپاه به عنوان یک سازمان تروریستی و حضور نظامی امریکا در خلیج فارس که درگیری با این نیرو را بدون مجوز کنگره ممکن کرده، خطرات چنین اظهاراتی برای ایران بیش‏تر از همه سال‌های گذشته است.

تماشا در یوتیوب