نام قرارگاه «حمزه سیدالشهدا» با گروههای مسلح مخالف جمهوری اسلامی در شمال‌غرب ایران عجین شده است. از این قرارگاه سال‌ها است هر از چندگاهی خبر‌هایی منتشر می‌شود مبنی بر این که با گروههای مسلح مخالف جمهوری اسلامی درگیر شده است.
درباره این قرارگاه چه می‌دانیم؟ از چه زمانی و برای چه تشکیل شده است و چرا این قرارگاه نه‌تنها برای سپاه پاسداران بلکه جمهوری اسلامی مهم است؟
این گزارش قصد دارد با استفاده از منابع و مقالات «پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس» و «مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس»، بخشی از این پرسش‌ها را پاسخ دهد.
چرا قرارگاه حمزه سیدالشهدا راهاندازی شد؟
اسناد و مدارک نشان می‌دهند این قرارگاه در سال ۱۳۶۱ با هدف کنترل بحران‌های نظامی، در سه استان غربی ایران و برای مقابله با نیروهای مسلح مخالف جمهوری اسلامی تشکیل شد و بعد‌ها توسعه یافت.
این قرارگاه در واقع به عنوان مهمترین نهاد هماهنگ کننده نیروهای سپاه، ارتش و ژاندارمری ابتدا در شهر ارومیه، مرکز استان آذربایجانغربی راهاندازی شد. زیرا در آن زمان سازمان‌های نظامی حاضر در غرب و شمال‌غرب ایران در موارد متعددی با یکدیگر اختلاف داشتند و هماهنگ عمل نمی‌کردند.
واحدهای تابعه این سازمان‌های نظامی در سه استان آذربایجانغربی، کردستان و کرمانشاه مستقر بودند و هر یک براساس سیاست فرماندهان محلی خود عمل می‌کردند. همین مساله هم باعث راهاندازی قرارگاه حمزه سیدالشهدا شد.
درباره ضرورت راهاندازی این قرارگاه، «حسن رستگارپناه»، از فرماندهان وقت سپاه در کردستان گفته که تشتت و آشفتگی و بعضی تندرو‌ی‌های بی‌رویه در عملیات‌ها و پاکسازیها و دادن تلفات در مقابله با «ضد انقلاب» از سوی نیروهای سپاه در آذربایجان غربی یکی از دلایل بوده است.
رستگارپناه افزوده است سپاه در استان آذربایجانغربی نمی‌توانست مسایل و مشکلات را حل و فصل کند، در حالی که مسایل در کردستان و کرمانشاه تحت کنترل درآمده و رو به حل و فصل شدن بود.
آن‌طور که این فرمانده سپاه گفته است، «محمد بروجردی» و «ناصر کاظمی»، از فرماندهان وقت سپاه در نهایت به این نتیجه رسیده بودند که قرارگاه حمزه سیدالشهدا با هدف ایجاد تعادل و هماهنگی کل مناطق کُردنشین مثل آذربایجان، کردستان و کرمانشاه راهاندازی شود.
سرلشکر «مصطفی ایزدی» و سردار «جواد استکی»، از فرماندهان سپاه پاسداران هم در جلد ششم از کتاب «مجموعه مجاهدت‌های خاموش» دلایل دیگری برای راهاندازی این قرارگاه ذکر کرده‌اندشامل:
- مقابله با گروههای ضدانقلاب و به تسلیم کشاندن آن‌ها به‌عنوان مانع اصلی ایجاد امنیت در مناطق کُردنشین
- برقراری امنیت پایدار با مردمی کردن دفاع
- طرحریزی و برنامه‌ریزی به‌صورت عملیات‌های منظم و نامنظم و اجرای آن‌ها در استانهای آذربایجانغربی، کرمانشاه و کردستان
- هماهنگی در رساندن امکانات پشتیبانی به‌صورت متعادل بین هر سه استان کُردنشین
- هماهنگ کردن عملیات و اطلاعات نیروهای سپاه، ارتش و ژاندارمری و ایجاد تفاهم و هماهنگی بیشتر مسوولان نیروها در استانهای مذکور
- ایجاد وحدت فرماندهی در اجرای عملیات پدافندی و توسعه امنیت داخلی
- پیوند مستحکم‌تر بین سپاه، ارتش و غیره در ایجاد امنیت.
این‌طور بود که این قرارگاه به عنوان یکی از رده‌های تحت امر سپاه با راهبرد «ایجاد امنیت» و «مردمی کردن دفاع به همراه نواحی»، «قرارگاههای تاکتیکی و فرعی» و «یگانهای تابعه خود اقدام به سیاست‌گذاری، خط دهی و برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت، میا‌ن‌مدت و بلندمدت در مناطق غرب و شمال‌غرب ایران» آغاز به کار کرد.
نحوه شکل‌گیری قرارگاه
در سال‌های ابتدایی انقلاب، ستاد مشترک سپاه و ارتش در سنندج، ستاد عملیات غرب و ستاد منطقه هفت کشور در استان کرمانشاه مسوولیت طرحریزی، هدایت و کنترل فعالیت‌ها و عملیات نظامی را بر عهده داشتند و به مقابله با گروههای مسلح مخالف جمهوری اسلامی می‌پرداختند.
این سازمان‌ها پس از غلبه نسبی بر گروههای فوق در خاک ایران، ماموریت جدیدی با عنوان مقابله با ارتش عراق بر عهده گرفتند.
محمد بروجردی هم بعد از مرحله سوم عملیات محور تکاب ـ شاهیندژ در ۲۷ تیر ۱۳۶۱، طرحی را مبنی بر تشکیل یک قرارگاه اصلی مشترک در غرب و شمال‌غرب ایران با هدف ایجاد امنیت و برقراری حاکمیت جمهوری اسلامی در استانهای آذربایجانغربی و کردستان مطرح کرد.
به این ترتیب بود که قرارگاهی با نام حمزه سیدالشهدا در ماه‌های نخست سال ۱۳۶۱ راهاندازی شد و «محمدابراهیم سنجقی»، فرمانده این قرارگاه (در سپاه)، سرهنگ «حسن آبشناسان» فرمانده این قرارگاه (در ارتش) و سرهنگ «بیژن بهرام‌پور» فرمانده این قرارگاه (در ژاندارمری) منصوب شدند.
مأموریت قرارگاه
مأموریت این قرارگاه پس از راهاندازی، در ۱۹ مورد این‌گونه طراحی شده بود:
۱- آماده‌سازی زمینه عملیات هماهنگ و اجرای آن در همه مناطق تحت مسوولیت
۲- سیاست‌گذاری واحد، برنامه‌ریزی، خط دهی نظامی ـ سیاسی و اجتماعی ـ فرهنگی
۳- اداره سازمان رزم، هدایت و کنترل یگانهای مربوط در عملیات منطقه‌ای
۴- تعقیب ضدانقلاب و مبارزه با آن‌ها در داخل و خارج مرز تا انهدام کامل در محدوده استحفاظی
۵- ایجاد و حفظ امنیت کامل در منطقه استحفاظی
۶- برنامه‌ریزی برای بسیج نیروهای مردمی و تسلیح آن‌ها با هدف مردمی کردن امنیت در منطقه
۷- جذب، آموزش و سازمان‌دهی نیروهای بسیجی و اعزام آن‌ها به جبهه‌ها
۸- جذب، آموزش و به‌کارگیری نیروهای بسیجی، مشمول و پاسدار در سازمان ستاد نواحی، پایگاه‌ها و یگانهای تحت امر قرارگاه
۹- تهیه، تدوین و نظارت بر اجرای طرح‌ها و برنامه‌های تصویبی و تخصیص برآوردهای نیرویی، مالی و تدارکاتی به نواحی و یگانهای تابعه
۱۰- اداره مراکز آموزش تخصصی (فرماندهی مقر، دسته، گروهان و گردان، مسوولان واحدهای ستادی و رسته‌ای و نیروی مخصوص چریکی.
۱۱- دفاع از خطوط واگذار شده در منطقه
۱۲- اجرای عملیات ـ در حد توان رزمی قرارگاه ـ یا شرکت در عملیات گسترده بنا به دستور فرماندهی کل سپاه در هر منطقه با واگذاری یگان مورد نیاز
۱۳- انجام فعالیت‌های اطلاعاتی تاکتیکی و راهبردی و مراقبت‌های مرزی
۱۴- جانشینی فرماندهی کل سپاه در امور قضایی و امنیتی محدوده استحفاظی
۱۵- تشکیل قرارگاه مقدم برای هماهنگی با ارتش، ژاندارمری، شهربانی و کمیته انقلاب اسلامی به منظور مبارزه با ضدانقلاب
۱۶- قطع حضور نظامی گروههای ضدانقلاب در منطقه
۱۷- هماهنگ و یکسان کردن اندیشه‌های سیاسی، نظامی، فرهنگی و قضایی و ابلاغ آن به پایگا‌ه‌های تابعه
۱۸- تأیید، عزل و نصب فرماندهان پایگاه‌ها (تیپ و لشکر) با پیشنهاد فرماندهان نواحی به رده بالاتر.
۱۹- هماهنگی و همکاری با سایر قرارگاههای سپاه در عملیات منظم و نامنظم برو‌ن‌مرزی.
یگانهای سازمانی قرارگاه
از ابتدای تشکیل قرارگاه حمزه سیدالشهدا تا پایان جنگ عراق علیه ایران و حتی بعد از آن، رده‌های سرزمینی تحت امر قرارگاه به این شرح بودند:
۱- سپاه ناحیه کردستان (با هفت لشکر و تیپ استقراری)
۲- سپاه ناحیه آذربایجانغربی (با ۱۳ لشکر و تیپ استقراری)، قرارگاه «شهید بروجردی» در آذربایجانغربی با تعدادی قرارگاه فرعــی به نا‌م‌هــای «قدر»، «نصر»، «فجر»، «فجر۱»، «فتح» و «کربال»
۳- قرارگاه شهید «شهرامفر» در اســتــان کردســتــان با تعــدادی قـرارگاه فرعی به نام‌های «ستــاد شمال»(سقز)، «بدر»، «شهید کاظمی»، «شهید جوانی»، «شهید حجتی» و «شهید طیاره».
۴- قرارگاه «مقدم حمزه» با شماره‌های یک تا چهار در پیرانشهر، سردشت، سقز و مریوان
۵- قرارگاه «شهید کاظمی» در کرمانشاه با تعدادی قرارگاه فرعی
۶- قرارگاه «قــدس» در ســه استــان آذربایجــان‌غربی، کردستان و کرمانشاه
۷- تیپ (لشکر) ویژه «شهدا»
۸- تیپ (لشکر) ویژه «قدس»
۹- تیپ »شهید بروجردی»
۱۰- تیپ «بیت‌المقدس»
۱۱- تیپ‌های منطقه‌ای «شهید جوانی»(منطقه بوکان)، «شهید کاظمی»(منطقه سردشت)، «شهید حجتی حنظله»(منطقه دیواندره) و «شهید هاشمی‌نژاد»(منطقه کامیاران)
۱۲- یگانهای پشتیبانی رزم شامل توپخانه، پدافند، ادوات، مهندسی، تخریب و ش.م.ر
۱۳- یگانهای پشتیبانی خدمات رزم شامل تعاون، لجستیک، بهداری، مخابرات، طرح و برنامه، بودجه و پشتیبانی مالی.
برخی یگانهای دیگر نیز در مقاطعی برای مقابله با ارتش عراق و بنا به وضعیت عملیاتی به صورت موقت تحت کنترل عملیاتی قرارگاه یا نواحی (سپاه) قرار می‌گرفتند؛ مانند لشکر ۱۴ «امام حسین»، لشکر هشت «نجف اشرف»، لشکر ۲۷ «محمد رسول‌الله»، لشکر ۲۲ «انصارالحسین»، لشکر ۱۷ «علی‌ابن‌ابیطالب» و لشکر پنج «نصر».
فرمانـــدهان و مسوولان قرارگاه
محمد بروجردی، محمدابراهیم سنجقی، سردار مصطفی ایزدی، «هدایت لطفیان»، «احمد کاظمی»، «نورعلی شوشتری»، «حسن رستگارپناه» و «محمدتقی اصانلو» از مهمترین فرمانده‌هان این قرارگاه از ابتدای تاسیس تاکنون بوده‌اند.
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر