بوسنی به ایتالیا؛ پناه‌جویانی که از کوه پرت می‌شوند

۱۰ سال داشت؛ با چشمانی سرخ، خسته و گود افتاده. به دور و برش نگاه می‌کرد و منتظر بود که بالاخره به مقصد برسند. او با پدر و مادرش هشت شبانه روز از کوه و جنگل پیاده گذشته بود تا از شرق اروپا به غرب آن برسد. می‌گفت: «پدرم از آب جلبک‌ها می‌خورد.»
تعریف می‎کرد: «وقتی در جنگل قایم شده بودیم، صدای پای خرس شنیدم.»
این‎‌ها روایت‌های کودکانه پسری است که یک سال و نیم پیش پدر و مادرش تصمیم به ترک ایران گرفتند، به صربستان رفتند، از مقدونیه به یونان رسیدند، پشیمان شدند، به صربستان برگشتند، مدتی در کمپ بوسنی‌هرزگوین بودند و در نهایت توانستند خود را به آلمان برسانند. پدرش می‌گفت در این مسیر نزدیک به ۲۰هزار یورو از دست داده‌اند و قاچاق‌بر آن‌ها را در وسط راه رها کرده است.

بوسنی‌هرزگوین محل عبور پناه‎جویان برای گذشتن از شرق به غرب اروپا است؛ کشوری فقیر که توانایی سازمان‎دهی پناه‎جویان را ندارد و با وجود کمپ‌های پناه‌جویی مختلفی که برپا کرده، نتوانسته است حداقل امکانات را برای آن‌ها تامین کند.
سال گذشته کمیسیون اتحادیه اروپا مبلغ ۹ میلیون یورو به دولت بوسنی اختصاص داد تا بتواند در این سامان‎دهی موفق‌تر عمل کند. اما موج پناه‌جویان به ویژه در سال جاری باعث شده است که بوسنی از این امر وا بماند.
بنا بر آماری که صلیب سرخ ارایه کرده است، از شروع سال ۲۰۱۹ تاکنون، حدود شش هزار پناه‌جو به بوسنی رسیده‌اند. پناه‌جویان و مسافرانی که به بوسنی می‌رسند، یا در کمپ‌ها می‎مانند یا در خیابان‌ها‌ زندگی می‌کنند. آن‌ها نمی‌خواهند در بوسنی بمانند و برای رسیدن به اروپای غربی، باید از کرواسی بگذرند. پلیس کرواسی اما با خشونت آن‌ها را به بوسنی برمی‌گرداند. در حالی‌که پناه‌جویان می‌توانند در کرواسی به عنوان اولین کشور اتحادیه اروپا در مسیر بالکان، پناهنده شوند، مقصد پناه‌جویان کرواسی نیست و آن‌ها درصدد هستند که خود را به کشورهای غرب اروپا برسانند.

در میان کمپ‌های بوسنی، کمپ «بیرا» در شهر «بیهاچ» بوسنی، نزدیکی مرز کرواسی، ده‌ها ایرانی را در کنار دیگر ملیت‌ها در خود جای داده است. دورتادور کمپ فنس‌پیچی شده است و آن‌ها باید یا در حیاط زندگی کنند یا در سوله‌ای بزرگ، آلوده، بدون امکانات اولیه بهداشتی.
برخی از ایرانی‌هایی که برای رسیدن به کشورهای اروپای غربی از بوسنی گذر کرده‌اند، می‌گویند شرایط پناه‌جویان در این کشور نسبت به دیگر کشورها «فاجعه» است.

سال گذشته، «دراگان مکتیچ»، وزیر امنیت بوسنی گفته بود: «ما نمی‌توانیم بوسنی را به یک مرکز اصلی نگه‌داری آوارگان تبدیل کنیم. ما فقط می‌توانیم یک منطقه ترانزیت باشیم.»
او هم‌چنین هشدار داده بود که اتحادیه اروپا و به ویژه کرواسی نخواهند توانست بوسنی را به «کوچه بن‌بست» مهاجران تبدیل کنند. اما شواهد نشان می‌دهند که اتحادیه اروپا برای کنترل موج پناه‌جویان و با عنوان مبارزه با قاچاق انسان، به کشورهایی مثل بوسنی، لیبی، یونان، ایتالیا و ترکیه بودجه‌هایی اختصاص داده است. این کشورها با صرف این بودجه‎ها برای سامان‌دهی وضعیت پناه‌جویان و رسیدگی به آن‌ها، پناه‌جویان را در همین بن‌بستی قرار می‎دهند که مکتیچ از آن مثال آورده است.

 

این بن‌بست اما بازار قاچاق انسان را داغ‌تر کرده است. سیاست‌های اتحادیه اروپا برای مقابله با قاچاق انسان می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد. در روند قاچاق انسان از بوسنی به اروپای غربی، مسافران اگر قرار باشد همراه با قاچاق‎چی انسان یا راه‌بلدها راهی شوند، باید مبلغ هزار و ۵۰۰ یورو بپردازند. روش دیگر، بار زدن مسافران در کامیون‌ها است. یعنی راننده می‌داند که چه با خود حمل می‌کند. آن‌ها نزدیک به ۱۰۰ نفر را در کانتینر کامیون سوار می‌کنند و حدود دو روز راه دارند تا به ایتالیا برسند. قیمت این نوع قاچاق انسان بین دو هزار و ۵۰۰ تا سه هزار یورو است. روش دیگر اما هزینه بیش‌تری دارد؛ چهار هزار یورو برای حرکت با تاکسی.
تاکسی‌هایی هستند که با دریافت این مبلغ، مسافران را در کم‌تر از یک روز به ایتالیا می‌رسانند.

البته ایتالیا هم عموما مقصد پناه‌جویان ایرانی نیست. آن‌ها تلاش می‌کنند از ایتالیا به فرانسه بروند و سپس راهی آلمان یا انگلیس شوند.

«امیر» یکی از پناه‌جویان ایرانی است که نزدیک به سه ماه است در کمپ بیرا زندگی می‌کند. او با ارسال ویدیویی، از وضعیت داخل این کمپ خبر داده است. امیر از یونان خود را به بوسنی رسانده و حالا سه ماه شده که در این کشور گیر کرده است. او چندین بار هم تلاش کرده بود تا خود را به کرواسی برساند. یک بار زیر کامیون خوابید اما پلیس مرزی متوجه شد و او را دوباره به بوسنی برگرداند. چند بار دیگر نیز تلاش کرد و به نتیجه نرسید تا پیاده به راه افتاد. اما مسیر بوسنی به کرواسی، عبور از جنگل‌ و کوه، نزدیک به هشت روز برای رسیدن به ایتالیا زمان می‌برد. امیر اما از کوه پرت شد و پاهایش چنان آسیب دید که هنوز نمی‌تواند به راه‌پیمایی دیگری فکر کند.

برای عبور از بوسنی و رسیدن به غرب اروپا، اگر پناه‌جویان پولی در بساط‌‎شان باقی نمانده باشد یا نتوانند هزینه قاچاق‌چیان انسان را تامین کنند، به تنهایی به راه می‌افتند. برخی با خانواده هستند و برخی دیگر در گروه‌های چند نفری خود را آماده حرکت می‌کنند. زندگی آن‌ها روزها در بی‎کاری و شب‌ها در تلاش برای عبور از مرز خلاصه می‌شود.

به روایت امیر، چند نفر از پناه‌جویان ایرانی که در این هفته تلاش کرده بودند پیاده به سمت ایتالیا به راه بیافتند، در جنگل مورد حمله حیوانات درنده‌ای مثل توله خرس قرار گرفتند. هنوز از این حمله جان سالم به در نبرده بودند که این گروه به دست بومیانی افتادند که تمام وسایل‌شان را دزدیدند و آن‌ها با تن‌هایی زخمی بدون هیچ‌ وسیله‌ای به کمپ برگشتند.

«مجید» یکی دیگر از پناه‌جویان ایرانی است که چند ماه زمستان را در کمپ بیرا گذرانده و بالاخره توانسته است به فرانسه برسد. او هم روایت‌های مشابهی در مورد شرایط طاقت‌فرسای کمپ‌های پناه‌جویی در بوسنی دارد. اما در مورد مسیری که طی کرده است، می‌گوید: «در مسیر به چشمان خودم دیدم که چند نفر از کوه پرت شدند و جان باختند. جنگل میان بوسنی و کرواسی وحشتناک‌ترین قسمت این سفر بود. در جنگل می‌توانستی اجساد پناه‌جویان را ببینی که یخ زده و حیوانات درنده شکم‌شان را دریده بودند. هنوز نمی‌دانم چه طور توانستم این مسیر را طی کنم.»

این پناه‌جویان می‌گویند که مسوولان کمپ‌های بوسنی، به ویژه آن‌هایی که در نزدیکی‌های مرز با کرواسی قرار دارند، تنها برای «گیم زدن» اجازه خروج می‌دهند. گیم اصطلاحی است میان پناه‌جویان از هر بار تلاش برای عبور غیرقانونی از مرز و یک قدم نزدیک‌تر شدن به مقصد. امیر می‌گوید: «مسوولان کمپ می‌دانند که این‌جا محل عبور است و کسی نمی‌خواهد در بوسنی بماند. برای همین تنها در حالی اجازه خروج از کمپ را می‌دهند که وسایلت را جمع کنی و برای گیم زدن بروی. در بسیاری موارد هم اجازه برگشت به کمپ را نداریم.»

در عین‌حال، عبور و مرور پناه‌جویان در سطح شهرهای مختلف بوسنی به راحتی امکان‌پذیر نیست. به گفته همین پناه‌جویان، پلیس در میان شهرها و مسیرهای مختلف، ایستگاه‌های بازرسی دارد و به آن‎ها اجازه عبور نمی‌دهد.

روز اول ماه ژوئن سال جاری بود که رسانه‌ها خبر دادند آتش‌سوزی در کمپ پناه‌جویان شهر «ولیکاکلادوسا» باعث جراحت ۲۹ پناه‌جو شد. در ویدیوهایی که از این حادثه منتشر شده است، پناه‌جویانی دیده می‌شوند که از پنجره‌های داخل ساختمان خود را به بیرون می‌اندازند. بوسنی سال گذشته ۲۵ هزار پناه‌جوی تازه وارد را در خود جای داده بود. امسال هم شش هزار نفر دیگر به این جمعیت اضافه شده‎اند. شماری از پناه‌جویان البته بالاخره مرز بوسنی و کرواسی را پشت‌سر گذاشته‌اند. در هر صورت اما از حدود ۳۱هزار نفر، تنها سه هزار و ۵۰۰ نفر در کمپ‌های اضطراری پناه‌جویان اسکان داده شده‌اند و دیگران، بی‌سرپناه به زندگی پناه‌جویی خود ادامه می‌دهند تا بلکه شانس یاری‌شان کند و این مرز را هم رد کنند.

با وجود چنین شرایطی و فقدان توانایی برای کنترل موج مهاجران و سامان‌دهی آن‌ها، بوسنی به تازگی پیشنهاد داده است که ارتش در مرزهای صربستان و مونته‌نگرو مستقر شود تا مقابل پناه‌جویان غیرقانونی بایستد. البته این درخواست در یازدهم ژوئن سال جاری رد شد و مورد تایید قرار نگرفت. این در حالی‌ است که در ماه مارچ سال جاری، سازمان عفو بین‌الملل، اتحادیه اروپا را در بدرفتاری با مهاجران در مرز کرواسی و بوسنی «هم‎دست» خوانده است. به گفته این سازمان، حکومت‌های اروپایی از اخراج غیرقانونی پناه‌جویان در مرز کرواسی با بوسنی حمایت می‌کنند.

بدرفتاری پلیس کرواسی با پناه‌جویان و ضرب و شتم آن‌ها بارها مورد اعتراض سازمان‌های حقوق بشری قرار گرفته است. اگر

چه کرواسی بارها این اتهام را رد کرده است و مقام‌های آن می‌گویند: «جمهوری کراوسی با بوسنی توافق‌نامه‌ای موثر و موفقیت‌آمیز درباره بازگرداندن مهاجران غیرقانونی به امضا رسانده است.»‌

 اما سازمان‌های حقوق بشری تاکید دارند که پناه‌جویان در بوسنی به امکانات طبی، مواد غذایی و سرپناه مناسب دسترسی ندارند. هم‎چنین به گفته سازمان عفو بین‌الملل، برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا تاحدودی در تامین مالی نیروهای مرزی کرواسی شریک هستند.

این سازمان اتحادیه اروپا را متهم می‌کند که با وجود افزایش هزینه‌های انسانی، هم‏چنان سیاست‌های خود را دنبال می‌کند: «رهبران اروپا دیگر نمی‌توانند بگویند که مسوول اخراج دسته‌جمعی و رفتارهای خشونت‌آمیز مسیر بالکان نیستند. آن‌ها می‌خواهند بدون توجه به هزینه انسانی، مرزهای اروپا را تقویت کنند؛ سیاستی که منجر به رفتارهای خشونت‌آمیز می‌شود.»

در کنار رفتارهای خشونت‌آمیز پلیس‌های مرزی یا تصمیمات محدودکننده اتحادیه اروپا در قبال موج مهاجرت، خشونت در شکل‌های دیگر هم به پناه‌جویان در این مسیر وارد می‌شود. خورده شدن پول‌هایشان توسط قاچاق‌بران، مورد ضرب و شتم آن‌ها قرار گرفتن، استفاده از راه‌های خطرناک برای خلاصی از بوسنی، حمله قاچاق‏چیان یا ساکنان بومی به پناه‌جویان در مسیر تنها نمونه‌هایی از این خشونت‌ها است. این شرایط را می‌توان کنار وضعیت نگه‎داری پناه‌جویان در کمپ‌های بوسنی قرار داد تا به هزینه‎‌هایی که مسافران می‌پردازند، پی برد.

 

شما هم می‌توانید خاطرات، مشاهدات و تجربیات خود از قاچاق انسان، پناهندگی و مهاجرت به اشتراک بگذارید. اگر از مسئولان دولتی یا افراد حقیقی و حقوقی که حق شما را ضایع کرده‌اند و یا مرتکب خلاف شده‌اند شکایت دارید، لطفاً شکایت‌های خود را با بخش حقوقی ایران وایر با این ایمیل به اشتراک بگذارید: [email protected]

 

 

مطالب مرتبط:

آتش‌سوزی در کمپ پناه‌جویان؛ ادامه شرایط اسفبار در یونان

مسمومیت همزمان بیش از ۱۰۰پناهجو در کمپ دیپورت ترکیه

پلیس‌های نقاب‌دار؛ ده‌‌ها پناه‌جو، از جمله ایرانی‌ها به ترکیه دیپورت شدند