ده‌ها نفر چوب و چنگک به دست و با کیسه‌هایی پلاستیکی بسته به خود، در حال شخم زنی جنگل هستند. چوب را زیر خاک می‌کنند و آنقدر آن را زیر و رو می‌کنند تا بالاخره چیزی که ساعت‌ها به دنبالش بودهاند، پیدا کنند و به نقطه دیگری بروند. آن‌ها یابندگان قارچ هستند؛ قارچی با نام «ترافل» که محلی‌ها آن را «دُنبلان» هم می‌نامند.
ترافل‌ها بر خلاف نامشان، نه تنها نوعی شیرینی نیستند بلکه قارچ‌هایی هستند که از زیر زمین بیرون کشیده می‌شوند و شهرتی جهانی دارند. این قارچ‌ها به ویژه در کشورهای اروپایی طرفداران زیادی دارند و بسیار گران قیمت و کم‌یاب هستند. برخی آن‌ها را شبیه به «تخم‌های اژدها» در سریال «بازی تاج و تخت» می‌دانند. برخی نیز نام «الماس سیاه» را برای نوع سیاه آن به کار می‌برند که علت آن گران قیمت بودن این قارچ است.
ترافل‌ها رنگ‌های مختلفی مثل قرمز یا بنفش و خاکستری دارند اما سیاه و سفید آن طرفداران بیشتری دارد. این قارچ‌های زیرزمینی در سایه درختان «بلوط» زندگی می‌کنند و در کشورهایی هم‌چون امریکا، استرالیا، ایتالیا، فرانسه، چین، شمال آفریقا و خاورمیانه یافت می‌شوند. با این حال، بیشترین میزان این قارچ در حومه ایتالیا و فرانسه وجود دارد.
در سال ۲۰۰۷، یکی از بزرگ‌ترین قطعه‌های ترافل سفید قرن تا آن زمان، توسط فردی در شمال ایتالیا پیدا شد که به طور هم‌زمان در حراجی‌های لندن، ماکائو و فلورانس به نمایش درآمد و به قیمت ۳۳۰ هزار دلار به فروش رفت.
در حالی که ترافل نوع سیاه به دلیل این که در بیشتر فصل‌های سال یافت می‌شود و قابلیت فریز شدن دارد، بین رستوران‌دارها از محبوبیت بیشتری برخوردار است اما تجارت ترافل سفید فراگیرتر است. هر دو نوع سفید و سیاه این قارچ دارای ظاهری مشابه اما در طعم و ماندگاری متفاوت هستند.
برداشت ترافل در کشورهای توسعه یافته به کمک سگ‌ها و خوک‌های آموزش دیده انجام می‌شود. این حیوانات با بو کشیدن می‌توانند محل دقیق این قارچ‌ها را پیدا کنند و شکارچیان آن‌ها را از زیر خاک بیرون می‌کشند. این در حالی است که در کشورهایی هم‌چون ایران، بدون استفاده از چنین روشی، از نقطه‌‌ای در جنگل شروع به زیر و رو کردن و شخم زدن خاک می‌کنند تا بالاخره بتوانند ترافل‌ها را پیدا کنند.
برخی در ایران بر این باورند که قارچ دنبلان هم‌زمان با رعد و برق می‌روید. روش محلی‌ها برای یافتن این قارچ هم جست‌وجو برای برآمدگی‌های خاک در نزدیکی ریشه درخت بلوط و حفر آن است؛ روشی که با انتقاد برخی از فعالان محیط زیست همراه شده است.
یکی از این افراد با اعلام این خبر که شکارچیان ترافل، خاک جنگل‌های «هیرکانی» را شخم زده‌‌اند، به «ایران‌وایر» می‌گوید: «قارچ ترافل در دل زمین و لابه‌لای ریشه درختان جنگل‌ها یافت می‌شود و برای بیرون کشیدن آن باید عمق نیم تا حتی یک متری زمین را با چنگک یا چوب حفر کرد. اما متاسفانه اغلب افرادی که این کار را انجام می‌دهند، در حین حفر زمین، به ریشه درختان نیز آسیب می‌رسانند.»
آفت شب‌پره «شمشاد» و قاچاق چوب کم بود، حالا شکارچیان قارچ هم به جان جنگل‌های هزاران ساله هیرکانی افتادهاند: «این قارچ در ایران به قیمت کیلویی ۴۰۰ هزار تومان هم به فروش می‌رسد. به همین علت است که برخی برای یافتن آن حتی حاضرند جنگل های ارزشمند هیرکانی را از بین ببرند و تیشه به ریشه درختان آن بزنند.»
به گفته او، اولین بار سه سال پیش چند سازمان مردم نهاد با اعلام این که قصد درآمدزایی برای مردم محلی و جلب مشارکت آن‌ها در راستای حفاظت از جنگل‌ها را دارند، دوره‌های آموزشی درباره قارچ ترافل برگزار کردند: «این انجمن‌ها بر این باور بودند که برای محافظت از جنگل‌ها باید به جز چوب، به سایر فرآورده‌ها و محصولات نیز توجه و جوامع محلی را در برخوداری از آن‌ها همراهی کرد.»
آگاهی درباره ترافل برابر شد با هجوم برخی از مردم محلی در منطقه «سوادکوه» مازندران به جنگل‌های هیرکانی برای یافتن ترافل: «این افراد با چنگک به جان درختان افتادند و ریشه‌های بسیاری از آن‌ها را زخمی کردند. این آسیب به جنگل سبب شد تا در نهایت سال گذشته سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور ممنوعیت هرگونه برداشت ترافل و چنگ انداختن به جان جنگل‌های شمال را اعلام کند.»
اما در هفته‌های گذشته خبرهایی درباره هجوم شکارچیان ترافل به جنگل‌های «گلستان» منتشر شدهاند. یک جنگلبان در این باره به «ایران‌وایر» می‌گوید: «در گلستان مردم به جان جنگل افتادهاند و اجازه برداشت هم از سوی شخص مدیرکل منابع طبیعی گلیکش صادر شده است. ۴۰۰ نفر از بهرهبرداران نیز با اجازه او، دور هم جمع شده و کلاسهای آموزشی برگزار کردهاند.»
به گفته او، جنگل‌بانان نامه‌‌ای به «عباسعلی نوبخت»، معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها فرستاده‌‌اند تا با این تخلفات برخورد شود: «در حالی که برداشت ترافل ممنوع است اما آن چنان فساد گسترده‌‌ای در سازمان جنگل‌ها وجود دارد که متخلفان به راحتی به فعالیت خود ادامه می‌دهند. نامه‌‌ای که به آقای نوبخت فرستادیم هم فعالیت آن‌ها را متوقف نکرد و با متخلفان هم برخوردی نشد.»
بهرهبرداری از جنگل‌های شمال طبق مفاد «قانون برنامه ششم توسعه»، باید بر اساس طرح جایگزین انجام شود: «از آن جایی که هنوز طرح جایگزینی برای آن ارایه نشده است، بنابراین اقدام اداره منابع طبیعی گالیکش نیز تخطی آشکار از قانون است. ما از آقای نوبخت انتظار داریم که در این باره اقدام کند.»
این جنگلبان برداشت قارچ ترافل به روشی که در کشورهای توسعه یافته انجام می‌شود را بدون مانع می‌داند: «اما در شمال ایران ما شاهد برداشت غیر حرفهای ترافل و از بین رفتن ریشه درختان جنگل هستیم. هر روز با بخشی از جنگل که شخم زده شده و درختان هزاران ساله ارزشمندی که تیشه به ریشه آن‌ها خورده است، مواجه می‌شویم. به همین علت عاجزانه از مسوولان درخواست می‌کنیم جلوی این جنایت را بگیرند.»
در مقابل، برخی از کارشناسان بر این باورند که در صورتی که بتوان آموزش درستی برای برداشت یا حتی کشت این قارچ به مردم محلی داد، می‌تواند منبع درآمد خوبی برای آن‌ها باشد. یک گیاه شناس در این باره به «ایران‌وایر» می‌گوید: «قارچ‌ها جزو محصولات فرعی جنگلی و مرتعی با ارزشی هستند که متاسفانه ارزش واقعی و مکانیسم عمل آن‌ها در اکوسیستم نادیده گرفته می‌شود. هم‌چنین از آن جا که قارچ‌ها غنی از فیبر، پروتئین و ویتامین B هستند، به سوخت و ساز بدن انسان کمک می‌کنند، طرفداران زیادی دارند. امروزه در ایران نیز تحقیقات مختلفی در این باره در حال انجام است.»
قارچ ترافل در نزدیکی ریشه درختانی خاصی یافت می‌شود:«این قارچ خاک را برای یافتن مواد مغذی و آب جست‌وجو می‌کند و آن را از طریق ریشه به درخت می‌رساند. در مقابل، درخت نیز قندی را که ترافل نیاز دارد، از طریق فتوسنتز برای آن فراهم می‌کند. بنابراین، در حالی که ترافل‌ها طعم بسیار لذیذی دارند، برای درختان هم بسیار مفید هستند.»
امروزه قارچ‌ها به ویژه ترافل در جهان طرفداران زیادی دارند و در صورتی که بتوان با روش درست و بدون آسیب رساندن به جنگلف ترافل را برداشت یا حتی کشت کرد، نه تنها می‌تواند جایی در سبد غذایی ایرانیان پیدا کند که می‌تواند منبع درآمد بسیار خوبی نیز محسوب شود. این در حالی است که در حال حاضر بهره برداران در ایران بیشتر غیرحرفه‌‌ای هستند و به آموزش و ابزار لازم برای این کار نیاز دارند تا از آسیب زدن به ریشه درختان جلوگیری شود.
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر