آسمان چند روزی می‌شود که گرفته است و رنگ ابرها عادی نیست. ظهر و بعدازظهر رنگشان تیرهتر هم می‌شود. مجری صداوسیما از کودکان، سالمندان و بیماران میخواهد این روزها از خانه‌های خود بیرون نروند. می‌گویند هوا برای تمامی این اقشار جامعه در شرایط ناسالم قرار دارد.
چند سالی بود که وضعیت هوای تهران رو به بهبودی می‌رفت اما از ابتدای امسال آلودگی دوباره میهمان ناخوانده ریه‌های ساکنان پایتخت شده است.
قصه آلودگی هوای شهر تهران اما سر دراز دارد. اواخر دهه ۴۰ خورشیدی بود که موضوع آلودگی هوای تهران در مجلس شورای ملی وقت مطرح و پی‌گیری شد. این موضوع در سال ۱۳۵۶ نیز با انتشار گزارشی در روزنامه «اطلاعات»، دوباره مطرح و از همان زمان علت اصلی آن، تردد خودروهای فرسوده عنوان شد. فرسودگی و سوخت مورد استفاده خودروها تا امروز صدرنشین دلایل آلودگی هوای پایتخت به شمار میروند.
از میان خودروهای دودزای فرسوده، موتورسیکلت‌های کاربراتوری از متهمان ردیف اول آلودگی هوا تهران شناخته شده‌اند. به گفته «زهرا صدراعظم نوری»، عضو شورای شهر تهران، روزانه در حدود چهار میلیون موتورسیکلت درتهران تردد می‌کنند که ۹۵ درصد آن‌ها کاربراتوری هستند: «براساس گزارش سازمان ملی استاندارد، یک موتور سیکلت کاربراتوری چهار برابر یک خودروی یورو ۲ ایجاد آلودگی می‌کند. موتورسیکلت‌های کاربراتوری به دلیل تنظیم نبودن نسبت هوا به سوخت، آلاینده ذرات معلق کم‌تر از ۵/۲ میکرون تولید می‌کنند که در شرایط حاضر، مسأله اصلی آلودگی هوای تهران و تعدادی از کلان‌شهر‌های دیگر است.»
بر اساس استانداردها، هر دستگاه موتورسیکلت کاربراتوری در هر کیلومتر پیمایش، حداکثر سه گرم آلودگی تولید می‌کند. اما برخی برای داشتن سرعت بیشتر، آن را دست‌کاری و به همین علت به جای سه گرم در هر کیلومتر، ۱۵ گرم آلودگی منتشر می‌کنند.
«وحید حسینی»، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در سال ۱۳۹۵ در همین مورد به «اقتصاد آنلاین» گفته بود:«موتورسیکلت‌های کاربراتوری سهم ۲۰ درصدی در افزایش آلودگی هوای پایتخت دارند. به همین علت، مطابق مصوبه مورخ تیرماه ۱۳۹۵ هیات وزیران، تولید این نوع موتورسیکلت به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع آلودگی هوا و صدا ممنوع و تا پایان سال ۱۳۹۵ به همه سازندگان، مهلت تولید داده شده بود.»
بنا به گفته مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، از ابتدای سال ۱۳۹۶ مقرر بود هرگونه پلاک گذاری این وسیله نقلیه آلوده ممنوع شود. این قانون در سال ۱۳۹۷ با درخواست برخی از شرکت‌های تولید کننده این موتورسیکلت‌ها نقض و مجوز شماره گذاری ۷۴۰ هزار دستگاه موتورسیکلت کاربراتوری با بهانههای مختلف وزارت صنعت صادر شد. به این ترتیب، به سازندگان اعلام شد که خودروهای ساخت آن‌ها تا هشت سال دیگر مجوز تردد خواهند داشت.
در حالی عبور و مرور خودروهای فرسوده و موتورسیکلت‌های کاربراتوری در تهران هم‌چنان ادامه دارد که بر اساس آمارها و نمودارهای شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، از ابتدای سال ۱۳۹۸ تاکنون پایتخت نشینان ایران شش روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه (کودکان، سالمندان و بیماران قلبی و تنفسی) را تجربه کرده‌اند. این آمار در سال ۱۳۹۷، در کل ۱۴ روز بود.
این نمودارها مهم‌ترین آلاینده‌های هوای شهر را «دی‌اکسید نیتروژن»، ذرات معلق کم‌تر از ۲.۵ میکرون، ذرات معلق کم‌تر از ۱۰ میکرون، ازن، دی اکسید کربن و دی اکسید گوگرد نشان می‌دهند. افزایش غلظت ازن در کنار دیگر آلاینده‌ها اما نگرانی برخی از کارشناسان محیط زیست را بیشتر کرده است.
شرکت کنترل کیفیت هوای تهران گاز ازن(O3) را متشکل از ترکیب سه اتم اکسیژن و یک اکسید کننده قوی تعریف کرده است؛ گازی تقريباً بی رنگ با بويی خاص شبيه به بوی هوای تازه است. این گاز در سطوح بالایی اتمسفر به «ازن خوب» معروف است چون از ورود اشعه ماوراء بنفش نور خورشید به زمین جلوگیری می‌کند. اما در سطح زمین، به آن «ازن بد» می‌گویند و نوعی آلاینده ثانویه به شمار میرود.
بر اساس گزارش این شرکت، حتی میزان پایین ازن هم می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در سلامتی انسان، به ویژه افراد مبتلا به بیماریهای ریوی، کودکان، سالمندان و افرادی که در خارج از منزل فعال هستند، شود. البته کودکان به دلیل داشتن ریه‌های در حال رشد و فعالیت خارج از منزل در زمانی که سطح ازن بالا است، در معرض خطر بیشتری قرار دارند و احتمال بروز آسم در آن‌ها بیشتر از بزرگ‌سالان است.
طبق این گزارش، تنفس ازن بد می‌تواند انواع مشکلات سلامتی، از جمله درد قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه را به همراه داشته باشد و برونشیت، آمفیزم (نوعی بیماری ریوی که منجر به از بین رفتن خاصیت ارتجاعی ریه و از بین رفتن دیواره آلوئول‌های ریه می‌شود) و آسم را هم وخیمتر می‌کند.
براساس اطلاعات منتشر شده در رسانه‌ها، ميزان این آلاینده در ماههای تابستان و در ساعات میانی روز به بالاترين حد خود می‌رسد.
یک کارشناس محیط زیست با ابراز نگرانی درباره افزایش غلظت آلاینده ازن در تهران به «ایران‌وایر» می‌‌گوید: «بر اساس داده‌های مراکز هواشناسی، ازن بد در حال حاضر یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های شهر تهران به شمار میرود. دلیل آن هم وجود پیش سازهای ازن، یعنی ترکیبات آلی فرار) در کنار گرما و تابش نور خورشید در هوا است که منجر به تولید این آلاینده به عنوان یک آلاینده ثانویه می‌شود.»
او احتراق ناقص و مصرف سوخت بالا در موتورسیکلت‌های کاربراتوری، خودروهای دیزلی و خودروهای فرسوده در تهران را از عوامل مهم انتشار پیش سازهای تولید آلاینده ازن، از جمله اکسیدهای نیتروژن بر می‌شمرد که بر اساس نمودارهای شرکت کنترل کیفیت هوا، میزان آن‌ها در هوای تهران از دیگر آلاینده‌ها بیشتر است:«البته جایگاههای سوخت هم از عوامل مهم انتشار ترکیبات آلی فرار هستند. به همین علت در سالهای گذشته طرحی به نام "کهاب" با نام اختصاری "کنترل، هدایت، انتقال و بازیافت بخارات بنزین" به منظور کنترل این آلاینده‌ها در وزارت نفت تعریف شد.»
بر اساس طرح کهاب، باید تبخیر سوخت در جایگاههای سوخت رسانی مورد کنترل قرار میگرفت: «متاسفانه این طرح به دلایل نامعلومی در اغلب جایگاههای بنزین تهران اجرایی نشد و همین اتفاق سبب افزایش انتشار آلاینده‌های گازی فرار و در نتیجه تولید بیشتر ازن در هوای تهران شده است.»
در روزهای اخیر رسانه‌ها خبرهایی درباره تولید خودروهای دیزل سواری و وضع تعرفه ارزان بر این خودروها منتشر کرده‌اند: «دولت در حالی چنین اقدامی را انجام داده است که در کشورهای دیگر به علت انتشار ذرات معلق و اکسیدهای نیتروژن، تردد سواریهای دیزلی روز به روز محدود و محدودتر می‌شود. اما سود سرشار تولید و عرضه این خودروها و موتورهای دیزلی باعث شده است عدهای با لابیگری بتوانند هم‌چنان خودروهای آلاینده را در چرخه بازار نگه دارند.»
این کارشناس محیط زیست راهکار کاهش آلاینده ازن را مشابه اقداماتی که برای کاهش سایر آلاینده‌ها انجام می‌شود، میداند: «برای کاهش و از بین بردن آلاینده ازن باید منابع انتشار پیش سازهای آن، یعنی اکسیدهای نیتروژن و هیدروکربن‌ها را کاهش داد. به زبان ساده، باید تردد این نوع خودروها در تهران محدود شود تا آلودگی هوا کاهش یابد.»
تاکنون طرح‌ها و اقدامات زیادی برای کاهش آلودگی هوا، از جمله «طرح کاهش آلودگی هوای تهران»(LEZ) به اجرا درآمده یا در دست اجرا بوده است که همگی یا با شکست مواجه شده‌اند و یا به نتیجه مشخصی نرسیده‌اند؛ برای مثال، در سال ۱۳۹۶ با هدف کاهش آلودگی هوا، به ویژه آلاینده ازن در تهران، قرارداد چهار ساله همکاری رسمی میان شهرداری تهران و «آژانس هم‌کاری‌های بین‌المللی ژاپن»(جایکا) منعقد شد.
این کارشناس محیط زیست به «ایران‌وایر» می‌‌گوید: «قرار شد دولت ژاپن برای اجرای آن، طی چهار سال، هفت میلیون دلار به ایران پرداخت کند. این مبلغ بلاعوض بود و در مقابل، طرف ایرانی هیچ هزینه‌ای متقبل نمی‌شد. برای تجهیزات این پروژه هم دولت ژاپن وعده داد که ۱۲.۵ تا ۱۳ میلیون دلار هزینه کند. با این وجود، جزییات اجرا و میزان پیشرفت طرح و اقداماتی که در این راستا انجام شده است، در دست نیست.»
تردد خودروهای فرسوده، قوانینی که هرگز اجرایی نمی‌شوند، طرح‌های شکست خورده و مسوولانی که اجازه ادامه انتشار آلاینده‌ها در فضای تنفسی شهر تهران را به راحتی صادر می‌کنند، سبب شده‌اند این روزها گمانهزنیها درباره افزایش روزهای آلوده تهران قدرت بیشتری بگیرد. حتی برخی از مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست همچون«شینا انصاری»، مدیرکل دفتر پایش فراگیر این سازمان نسبت به آن ابراز نگرانی کرده‌اند.
مطالب مرتبط:
حذف بودجه فیلتر دوده! بهشت نشینان آلودگی هوای تهران را فراموش کردند
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر