موقعیت بی‌سابقه آقای وزیر؛ مقررات تحریم آیت‌الله خامنه‌ای مبنای تحریم ظریف است

وزارت خزانه‎داری امریکا اعلام کرده است که وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران را وارد فهرست تحریم‌های «دفتر کنترل دارایی‌های خارجی» (اوفک) کرده است. در اعلامیه تحریم «محمدجواد ظریف»، مبنای این تصمیم، فرمان اجرایی شماره ۱۳۸۷۶ «دونالد ترامپ»، رییس جمهوری امریکا در تحریم آیت‎الله علی خامنه‎ای و دفتر رهبری جمهوری اسلامی ایران عنوان شده است.

این اولین بار از زمان تحریم علی خامنه‎ای و تشکیلات رهبری جمهوری اسلامی ایران است که یک مقام ارشد نظام بر اساس انتساب به رهبر ایران و دفتر او تحریم می‌شود. فرمان اجرایی این تحریم سوم تیر ۱۳۹۸صادر شد و به وزارت خزانه‎داری امریکا اجازه  داد تا هر فرد منصوبِ آیت‎الله خامنه‎ای یا افراد و نهادهای منسوب به او و دفتر رهبری را که لازم تشخیص داده می‎شود، به فهرست تحریم‌هایی که ذیل نام خامنه‎ای شکل گرفته است، اضافه کند.

«استیو منوچین»، وزیر خزانه‎داری امریکا گفته است:«محمدجواد ظریف مجری دستور کار بی‎خردانه رهبر ایران و سخن‎گوی اصلی این رژیم در جهان است.»
«مایک پمپئو»، وزیر خارجه ایالات متحده هم گفته است: «رییس جمهور ترامپ به تازگی رهبر ایران که جیب خود را با پول‎های مردم ایران پر کرده است را تحریم کرد. امروز امریکا جواد ظریف، توجیه‌کننده ارشد او را تحریم کرد. او هم به همین اندازه شریک جرم رفتارهای قانون شکنانه مافیای خامنه‎ای است.»

وزیر امور خارجه ایران منصوب رییس جمهوری این کشور است. اما در سه دهه اخیر که آیت‎الله علی خامنه‎ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران بوده، روشن شده است که انتخاب وزیر خارجه جز با موافقت شخص رهبر امکان‏پذیر نیست. محمدجواد ظریف از زمان آغاز به کار به عنوان وزیر امور خارجه که با مذاکرات علنی ایران و امریکا درباره پرونده اتمی هم‎زمان بود، بارها گفته است بدون حمایت آیت‎الله خامنه‎ای کار برای او غیرممکن بود.

او پیش از دوره وزارت، نماینده دایم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد در نیویورک بود. در خاطرات خود که چند هفته پیش از دوره وزارت در ایران منتشر شد، گفته است که نمایندگی او در مقر سازمان ملل در نیویورک هم با موافقت آیت‎الله خامنه‌ای و حمایت «علی اصغر حجازی»، مسوول امور امنیتی دفتر رهبری ایران بوده است.

به این ترتیب، دولت امریکا تحریم افراد، نهادها و اطرافیان آیت‎الله خامنه‎ای را حدود یک ماه پس از تحریم شخص رهبر ایران و نهاد رهبری، با محمدجواد ظریف آغاز کرده است.

اموال و دارایی‌ها شامل حساب بانکی افرادی که از سوی ایالات متحده امریکا وارد فهرست تحریم می‎شوند، در معرض توقیف قرار می‏گیرد. ایالات متحده هم‏زمان با تحریم آیت‎الله خامنه‎ای، اعلام کرده بود که قصد تحریم محمدجواد ظریف را هم دارد که به نظر می‏رسد دادن نوعی فرصت به وزیر خارجه ایران برای خارج کردن اموال و دارایی‏های احتمالی‌ او از خاک امریکا بوده است.

ظریف هم‎زمان با اعلام احتمال تحریم شدن، گفته بود که اموال یا حساب بانکی در امریکا ندارد. او بلافاصله پس از تحریم شدن گفت که نه تنها خودش، بلکه افراد خانواده او هم اموالی در آن کشور ندارند که از این تحریم شخصا متضرر شوند.

به جز احتمال توقیف دارایی، افرادی که از سوی امریکا تحریم می‌شوند، امکان ورود به خاک ایالات متحده را از دست می‌دهند. اگر دارای روادید یا ویزای امریکا باشند، اعتبار این ویزا ساقط می‌شود و اگر درخواست اخذ ویزا کنند، با استناد به قرار داشتن نام‎شان در فهرست تحریم‎، مورد موافقت قرار نخواهد گرفت. با این همه، در مقررات بین‏المللی، وزرای خارجه در حال خدمت دارای مصونیت برای اجرای وظایف‌شان هستند. در قراردادی که ایالات متحده با سازمان ملل متحد برای میزبانی مقر اصلی این سازمان در نیویورک دارد، امریکا باید با درخواست صدور ویزای افرادی که برای ماموریت در سازمان ملل عازم نیویورک می‌شوند، موافقت کند.

 در جریان آخرین سفر محمدجواد ظریف به نیویورک که حدود دو هفته قبل از تحریم او انجام شد، مقام‌های امریکایی اعلام کردند موافقت با صدور ویزا برای او ازطرف شخص مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده انجام شده بود.

ایالات متحده استثنایی بر قرارداد خود با سازمان ملل برای صدور ویزا دارد و بر اساس قوانین داخلی، می‌تواند با درخواست ویزای افرادی که برای امنیت ملی امریکا مضر تشخیص می‎دهد، مخالفت کند. امریکا تاکنون یک بار به «حمید ابوطالبی»، سفیر پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل ویزا نداده و علت آن را حضور او در گروگان‎گیری دیپلمات‌های امریکایی و اشغال سفارت امریکا در تهران اعلام کرده بود. جمهوری اسلامی در نهایت مجبور شد فرد دیگری را به عنوان نماینده دایم به سازمان ملل معرفی کند.

عیر از این مورد، تاکنون سابقه‎ای وجود ندارد که نشان دهد امریکا از صدور ویزا یا اجازه ورود یک وزیر خارجه در حال خدمت به خاک ایالات متحده جلوگیری کرده باشد. پس از تحریم محمدجواد ظریف هم سخن‎گویانی از وزارت خارجه ایالات متحده گفته‎اند که درخواست او برای ویزا به طور موردی بررسی خواهد شد. احتمال این که امریکا برای وزیر خارجه تحریم شده ایران ویزا صادر کند، وجود دارد اما این وضعیت تا همین جا هم برای یک وزیر خارجه بی سابقه است.

 ایالات متحده امریکا پیش از این محدودیت‌های بی سابقه‎ای برای دیپلمات‌های جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد و ماموران دولتی آن که عازم نیویورک می‎شوند، وضع کرده است. این افراد نمی‌توانند با ویزایی که برای ماموریت در سازمان ملل صادر می‎شود، به شهرهای دیگر امریکا سفر کنند و حتی از ۴۰ کیلومتری ساختمان سازمان ملل در نیویورک دورتر شوند. این محدودیت بیش از ۳۰سال است که علیه مقام‌های دولتی و دیپلمات‌های جمهوری اسلامی ایران اعمال می‎شود اما ایالات متحده اخیرا دایره این محدودیت‌ها را بسیار وسیع‎تر کرده است.

از کم‎تر از یک ماه پیش تاکنون، وزارت خارجه امریکا به دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل اطلاع داده است که این افراد و اعضای خانواده‎های آن‎ها و هم‎چنین مقام‎های دولتی مثل وزیر امور خارجه که برای ماموریت کوتاه مدت به سازمان ملل سفر می‌کنند، فقط اجازه تردد در ساختمان اصلی سازمان ملل، دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی و اقامتگاه رسمی نماینده و سفیر جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد را دارند.

 این محدودیت فقط امکان تردد بین این سه ساختمان را به مقام‎های ایرانی می‌دهد که در نزدیکی یک‎دیگر قرار دارند. به جز این سه ساختمان، دیپلمات‎های جمهوری اسلامی ایران و اعضای خانواده‎های آن‎ها اجازه دارند برای ترک خاک امریکا یا ورود مجدد، به فرودگاه «جان اف کندی» نیویورک هم تردد داشته باشند.

ایران از این تصمیم به دبیرکل سازمان ملل متحد شکایت کرده اما تغییری در آن رخ نداده است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد کم‎تر از دو ماه دیگر در نیویورک آغاز می‎شود و احتمالا وزیر امور خارجه ایران درخواست مجددی برای روادید ورود به امریکا ارایه خواهد کرد.

در صورتی که محمدجواد ظریف موفق به گرفتن روادید امریکا نشود، اولین وزیر خارجه در جهان به شمار خواهد رفت که به دلیل تحریم، نتوانسته است در جلسه مرتبط با سازمان ملل در نیویورک شرکت کند. اما در صورتی که امریکا ویزای ورود بدهد، او تنها شخصی در جهان خواهد بود که علی‌رغم تحریم ایالات متحده، برای سفر به خاک امریکا مجوز گرفته است.

مطالب مرتبط:

تبعات تحریم محمدجواد ظریف