«مازیار ابراهیمی»، یکی از بازداشتیان به اتهام ترور دانشمندان هسته‌ای، در مصاحبه اختصاصی خود با ایران‌وایر، فاش کرد که فشار زیاد و شکنجه‌های سختی را در زندان متحمل شده است. او که امروز در اروپا زندگی می‌کند و درخواست پناهندگی داده است، خاطرات شکنجه‌های جسمی و روانی به دست مقامات رژیم در زندان را برای ایران‌وایر بازگو کرد.
یکی از آزاردهنده‌ترین جزییاتی که او از دوران حبس خود فاش کرده، ماجرای اعتراف اجباری او تحت‌فشار بود؛ ابراهیمی را مجبور کردند به قتل دانشمندان هسته‌ای اعتراف کند، گرچه او واقعا هیچ نقشی در آن ماجرا نداشت. شغل آقای ابراهیمی نمایندگی تولیدکنندگان تجهیزات و محصولات صوتی تصویری اروپایی و آمریکایی بود و صداوسیمای ایران یکی از مشتری‌های او بود. ابراهیمی می‌گوید: «فساد در صداوسیما و رقابتم با پیمانکار دیگری در صداوسیما باعث بازداشت من شد.»
آقای ابراهیمی همچنین فهرستی از شرکت‌هایی که محصولاتشان توسط دولت ایران استفاده می‌شود، به ایران‌وایر داد. گرچه هیچ‌کدام از این شرکت‌ها نمایندگی رسمی در ایران ندارند و اصلا نمی‌دانند که به صداوسیمای ایران یا سایر نهادهای مرتبط محصول می‌فروشند، اما به گفته آقای ابراهیمی، محصولات تولیدشده توسط ایشان از طریق دلالان در خاورمیانه و جنوب شرق آسیا در دسترس جمهوری اسلامی است.
به خاطر رواج بیشتر اعترافات اجباری انجام‌شده به دست رژیم ایران و کیفیت تجهیزاتی که برای ساخت آن‌ها توسط صداوسیمای ایران مورداستفاده قرار می‌گیرد، ایران‌وایر با این شرکت‌ها درباره عملیات ایشان در ایران تماس گرفت و از آن‌ها جویا شد آیا اصلا درباره استفاده از محصولات خویش در ایران برای گرفتن اعترافات اجباری از زندانیان سیاسی خبر دارند یا خیر.
«صداوسیمای ایران مشتری ما نیست»
از میان ۲۶ شرکتی که محصولات آن‌ها توسط صداوسیما مورداستفاده قرار می‌گیرد، تنها عده معدودی به سوال ما پاسخ دادند. «راس ویدیو» که شرکتی کانادایی است این‌گونه پاسخ داد: «اگر از محصولات ما در ایران استفاده می‌شود، یا خیلی قبل و پیش از تحریم‌ها به آن‌ها فروخته‌شده یا کاملا غیرقانونی و بدون اطلاع یا کنترل ما به آنجا فرستاده‌شده است. این محصولات همچنین از پشتیبانی فنی راس ویدیو برخوردار نخواهند بود، چراکه امکان ارسال قطعات یدکی به ایران نیست.» نماینده شرکت راس ویدیو همچنین افزود: «ما همیشه اطلاعات مشتری نهایی را جویا می‌شویم و جلوی فروش محصولات خود به ایران را می‌گیریم ولی البته که ممکن است این تجهیزات به‌صورت غیرقانونی به آنجا قاچاق شود. من نمی‌توانم از جانب سایر شرکت‌های فعال در این صنعت حرف بزنم که ممکن است اصول اخلاقی یا تمهیدات امنیتی بالایی نداشته باشند، ولی می‌توانم به شما اطمینان خاطر بدهم که ما کاملا مطابق با قوانین صادراتی ایالات‌متحده و کانادا عمل می‌کنیم که جلوی فروش محصول ما را به ایران می‌گیرد.»
شرکت‌های دیگری نیز که با آن‌ها تماس داشتیم، استدلالی مشابه داشتند. نماینده «ددولایت»، یک شرکت آلمانی، گفت: «می‌دانم ما اکنون سال‌هاست به ایران تجهیزات نمی‌فروشیم. ما در ۷۰ کشور دنیا نمایندگی داریم و آن‌ها در کشورهای خود با دلالان محلی کار می‌کنند. ما بیشتر آن دلالان را اصلا نمی‌شناسیم. پس کاملا امکان این وجود دارد که بعضی از محصولات ما از ایران سر دربیاورند.» نماینده شرکت «بلک‌مجیک دیزاین» هم گفت: «من می‌توانم تایید کنم که بلک‌مجیک دیزاین هیچ فروشی در بازار ایران ندارد.»
نماینده شرکت «سنهایزر» با اشاره به این واقعیت که تحریم‌های موجود، جلوی فروش بعضی از تجهیزات را به ایران گرفته‌اند، گفت: «البته که ما به‌طور مستقیم محصولات خود را فقط به مشتریانی عرضه می‌داریم که در فهرست تحریم‌ها قرار نداشته و تمام شرایط و ملزومات قوانین صادراتی را دارند. تمام محصولاتی که به ایران فروخته می‌شود نیز کاملا بررسی‌شده تا با قوانینی صادراتی و هر قانونی دیگری در انطباق باشد.» این نماینده همچنین تاکید کرد که صداوسیمای ایران از «مشتریان مستقیم» این شرکت نیست.
توانایی صداوسیما در خرید و به‌کارگیری این تجهیزات علی‌رغم انکار صریح این شرکت‌ها مبنی بر عدم فروش مستقیم محصول به آن‌ها، کارآمدی تحریم‌های موجود را زیر سوال می‌برد. ایران‌وایر با یک حقوق‌دان متخصص درباره تحریم‌ها به گفتگو نشست که البته برای مقاصد حرفه‌ای خواست گمنام بماند.
مصاحبه با حقوق‌دان تحریم‌ها
با توجه به توانایی همیشگی صداوسیما در خرید و به‌کارگیری تجهیزات ساخته‌شده شرکت‌های غربی، این سوال طبیعتا به ذهن می‌رسد که آیا تحریم‌ها اصلا می‌تواند جلوی صداوسیما را از به‌کارگیری چنین تجهیزاتی بگیرد؟ متخصص تحریم‌هایی که با ما صحبت کرد اشاره می‌کند که طبق قانون، شرکت‌های آمریکایی مجاز به ارسال تجهیزات به ایران نیستند؛ به‌ویژه درباره ایران، قوانین صادراتی و تحریم‌ها به‌شدت اعمال می‌شود. این متخصص گفت: «به خاطر قوانین سخت‌گیرانه موجود، شرکت‌های آمریکایی تقریبا حتی امکان فروش غیرمستقیم محصولات خود به ایران را هم ندارند. بااین‌وجود، بسیاری از شرکت‌های اروپایی یا آسیایی هنوز می‌توانند محصولات خود را به‌طور غیرمستقیم به ایران بفروشند.»
چگونه می‌شود جلوی این روند را گرفت؟ او گفت: «روش‌های مختلفی برای افشاسازی نقض تحریم‌ها وجود دارد. هر چه یک محصول بزرگ‌تر و مهم‌تر باشد، امکان فروش آن به ایران سخت‌تر است. برای مثال، اگر شرکتی بخواهد ۴۰ قطعه از تجهیزاتی را به کشوری مثل امارات متحده عربی، گرجستان، ارمنستان یا ترکیه بفروشد، معمولا از آن‌ها خواهد پرسید آن ۴۰ قطعه را برای چه منظوری می‌خواهند.» به قول آقای متخصص، در این زمینه‌ها چراغ‌های قرمزی برای شناسایی نیت یک شرکت برای فروش محصولات به شرکتی دیگر پیش از بروز معامله وجود دارد. بااین‌وجود، هنوز برای قطعات کوچک‌تر این امکان وجود دارد که از طریق شرکت‌های ثالث خریداری‌شده و احتمالا به ایران فرستاده شود.
گرچه قوانین ایالات‌متحده در زمینه فروش تجهیزات به ایران شدیدا سخت‌گیرانه است، اما قوانین موجود در اروپا چطور است؟ متخصص تحریم خاطرنشان کرد که بانک‌های اروپا و شرکت‌های بزرگ، ایالات‌متحده را در این زمینه همراهی می‌کنند. برای مثال، اگر صداوسیما در فهرست تحریم‌های ایالات‌متحده قرار دارد، هیچ بانک اروپایی معتبری نقل و انتقالات مالی آن را انجام نخواهد داد، حتی اگر در فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا نباشد. شرکت‌های بزرگ هم برای حفاظت از تجارت خود در ایالات‌متحده سعی می‌کنند با این دولت به مشکل برنخورند.
بد نیست یادآوری کنیم که صداوسیما در دوران ریاست جمهوری اوباما، به‌ویژه به خاطر نقش داشتن در سرکوب اعتراضات، با دسته‌ای چند از تحریم‌ها مواجه شد. بااین‌وجود، بعد از مذاکرات هسته‌ای که منجر به امضای برجام شد، تحریم‌های صداوسیما برای شش ماه لغو شود و این تعلیق همواره برای شش ماه تاکنون تمدیدشده است. درواقع شروع تعلیق تحریم صداوسیما از سال ۲۰۱۳ اتفاق افتاد و به این سازمان توان پخش برنامه‌های خود در خارج از کشور را اعطا کرد.
ابراهیمی در جستجوی عدالت چه می‌تواند بکند؟
پس آیا راهی برای آقای ابراهیمی در جستجوی عدالت داخل حیطه حقوق کیفری وجود دارد؟ ایران‌وایر با «گیسو نیا»، وکیل حقوق بشر و تحلیل‌گر ایران در شورای اطلس، درباره این موضوع گفتگو کرد.
خانم نیا می‌گوید: «اول خاطرنشان کنم که راه‌های حقوقی در داخل کشور بسته است.» او اشاره کرد که بعد از آزادی «آقای ابراهیمی از وزارت اطلاعات، صداوسیما و چندین روزنامه به خاطر اتهامات دروغین شکایت کرد. بااین‌وجود، این شکایت به‌جایی راه نیافت و به آقای ابراهیمی اخطار داده شد، یا حتی احتمالا تهدید شده که شکایت خود را پس بگیرد.»
بااین‌وجود، طرح شکایت در خارج از کشور ممکن است. خانم نیا با اشاره به پناه‌جویی آقای ابراهیمی در آلمان گفت: «راه‌های حقوقی دیگری در دسترس او است، بر اساس این اصل حقوقی که جرایمی که در مناطق دیگر ارتکاب یافته‌اند نیز نباید بدون مجازات رها شوند. در زمینه راه‌های پیگیری کیفری آلمان یکی از معدود کشورهایی است که هنوز درباره بعضی از جرایم صلاحیت قضایی جهان‌شمول دارد که بدان معنی است جرایم فارغ از محل وقوع می‌تواند در دادگاه‌های آلمان مورد پیگرد کیفری قرار بگیرد. با نگاهی به مسئولیت و اقدامات مقامات وزارت اطلاعات ایران، دادستانان آلمانی می‌توانند آن‌ها را به اتهام شکنجه که از مصادیق جرایم علیه بشریت است، علیه آقای ابراهیمی و سایر زندانیان سابق سیاسی ایرانی مقیم آلمان که قربانی اعترافات اجباری بوده‌اند، تحت پیگرد قرار دهند.»
بااین‌وجود، طرح شکایت از آلمان هم مشکلات و چالش‌های خاص خود را دارد. از احتیاط شدید دولت آلمان در چنین پرونده‌هایی گرفته تا فقدان اراده سیاسی مقامات آلمانی که نمی‌خواهند به روابط خود با ایران آسیب بزنند. آن‌طور که خانم نیا اشاره کرد، «گرچه نیازی به حضور متهم در آلمان هنگام تحقیقات مقدماتی دادگاه و طرح شکایت نیست، محاکمه متهم بدون حضور او در پیشگاه دادگاه امکان‌پذیر نیست که با توجه به دسترسی محدود به مقامات ایرانی در سفرهای اروپایی، مشکلی دیگر است. حتی وقتی یکی از مقامات فعلی یا سابق ایرانی که به چنین اموری متهم شده، در سال‌های اخیر به آلمان سفر کرده است، دادستانان آلمانی برای صدور قرار بازداشت به‌شدت محتاط بوده‌اند که به‌احتمال‌زیاد به خاطر مناسبات دیپلماتیک است. بی‌میلی به تعقیب کیفری حتی وقتی‌که مدارک کافی موجود و تمام شرایط برقرار است، نشان‌دهنده نیاز به اراده سیاسی قوی‌تری برای تعقیب چنین جرایمی و استرداد مقامات ایرانی از کشورهایی که مرتب به آن‌ها سفر می‌کنند است.»
گزینه‌های دیگر به‌جز پیگیری کیفری
ابراهیمی می‌تواند به دنبال مجازات صداوسیما به خاطر نقش آن‌ها در اعترافات اجباری باشد. خانم نیا می‌گوید: «می‌توان به مسئولیت مدنی صداوسیما یا شرکت‌هایی که حامی اقدامات آن هستند، نگاهی داشت. صداوسیمای ایران در آلمان و به زبان آلمانی نیز برنامه پخش می‌کند و از این فرصت می‌تواند به‌عنوان ابزار فشار استفاده کرد. در اتحادیه اروپا تمهیدات حقوقی به خواهان اجازه می‌دهد مسئولیت مدنی شرکت‌ها در نقض حقوق بشر خارج از اروپا را ثابت کرده و برای آن غرامت بگیرند. بسته به نوع شرکت صداوسیما در آلمان، این گزینه هم می‌تواند ممکن باشد. راه دیگری هم وجود داشت؛ اگر شبکه آلمانی صداوسیما اعترافات اجباری آقای ابراهیمی را پخش می‌کرد. آن زمان تمام فعالان سابق سیاسی ایرانی مقیم آلمان می‌توانستند در دادگاه‌های آلمان شکایت و ادعا کنند که پخش این اعترافات اجباری برای تهدید و ارعاب ناراضیان ایرانی است و می‌خواهد جلوی ایشان از بازگو کردن ایده‌های صلح‌جویانه و مسالمت‌آمیز خود را بگیرد. همچنین می‌توانستند از این شکایت کنند که پخش این اعترافات باعث زنده شدن دردها و شکنجه دوباره قربانیان سابق اعترافات اجباری می‌شود که اکنون در آلمان سکنی دارند.»
اگر بتوان نسخه آلمانی اعترافات اجباری آقای ابراهیمی را در صداوسیما پیدا کرد، آن‌وقت چه راهی برای جبران خسارت و غرامت‌گیری وجود دارد؟ گیسو نیا اشاره کرد که یک راه ساده می‌تواند پیگیری قانونی کار باشد تا شبکه آلمانی صداوسیما را از روی ماهواره برداشت. بعد از صدور رای آفکام در دادگاه بریتانیا پرس‌تی‌وی از تلویزیون بریتانیا حذف شد و کمی بعد این شبکه مستندگونه و در ارتباط با صداوسیما در سال ۲۰۱۲ از تلویزیون آلمان هم پایین کشیده شد. «گرچه شبکه آلمانی‌زبان صداوسیما به‌صورت رسمی توسط اداره مطبوعات دولت فدرال آلمان تایید شده است، اما وقتی این اداره آن‌ها را در اوایل سال جاری میلادی به خاک آلمان راه نداد، مشروعیتش مورد سوال واقع شد. در آن زمان، بسیاری از نهادهای آلمانی دغدغه این را داشتند که آیا چنین کاری به معنای نقض آزادی مطبوعات است یا خیر، ولی وقتی مدارک و مستندات جدید درباره پرونده آقای ابراهیمی رو شد و نقش صداوسیما در گرفتن و پخش اعترافات اجباری مشخص گردید، ممکن است این‌بار از مشروعیت این شبکه سوال شود و امکان پخش در آلمان از آن گرفته شود.»
برای مطالعه درباره حکم آفکام که منجر به حذف پرس‌تی‌وی از تلویزیون بریتانیا شد، به اینجا مراجعه کنید. این حکم برای شکایت مازیار بهاری، موسس ایران‌وایر از پرس‌تی‌وی به دلیل پخش اعترافات اجباری او در جریان انتخابات ۱۳۸۸، صادر شد.
فیلم مازیار بهاری درباره اعترافات اجباری را اینجا مشاهده کنید.
سایر مطالب مرتبط:
کارزار شکایت از صداوسیما به‌خاطر پخش اعترافات تلویزیونی
ملوان های آمریکایی؛ اعترافی اجباری؟
جزئیات پروژه اعتراف گیری در گفت و گو با نزدیکان اسماعیل بخشی و سپیده قلیان
مطالبه تحریم صداو سیما؛ تلاش شهروندان عادی از پشت دیوارهای بلند سانسور
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر