«رجب‌طیب اردوغان»، رییس‌جمهوری ترکیه در مجمع عمومی سازمان ملل برای حل بحران اسکان پناهجویان در این کشور پیشنهاد داد که «منطقه امن» شمال سوریه را به محل نگهداری آن‌ها اختصاص دهند. بهانه او حل معضلات شرایط نگهداری پناهجویان در کمپ‌ها و اردوگاه‌ها است. اقدامی که باعث اعتراض کردها شده است و گفته می‌شود اردوغان در پی تشکیل کمربندی امنیتی در شمال سوریه است تا بتواند در کنار کنترل نظامی نیروهای کرد، بافت جمعیتی آن‌ها را با حضور پناهجویان و خصوصا سوری‌هایی که از سراسر دنیا قرار است به کشورشان برگردند، به نفع خود تغییر دهد. اقدامی که می‌توان آن را «پاک‌سازی» کردها هم نامید.
ماه‌ها است که اردوغان اتحادیه اروپا و دنیا را تهدید می‌کند که اگر امکانات مالی این کشور در پذیرش پناهجویان افزایش نیابد، مرزهای کشور را به سمت اتحادیه اروپا باز می‌کند. اگرچه سخن‌گوی کمیسیون اتحادیه اروپا پیش‌تر گفته بود که از شش میلیارد یورو بودجه ترکیه، مبلغ پنج میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو پرداخت شده است. تهدید باز شدن مرزها هم بارها تکرار شده است اما اقدامی غیرعملی می‌نماید. حالا ترکیه پیشنهاد داده است که برای بحران پناهجویان، آن‌ها را در «منطقه امن» اسکان دهند. می‌توان گفت تقریبا تمامی مرز شمالی سوریه به این شکل تحت کنترل ترکیه درخواهد آمد؛ آن‌هم با همکاری روسیه، ایران و آمریکا.
در ماه اوت بود که ترکیه خبر داد با آمریکا بر سر ایجاد «منطقه امن» در شمال سوریه به توافق رسیده است. وزارت دفاع ترکیه بیانیه داده بود که با آمریکا برای تاسیس «مرکز عملیات مشترک» در کوتاه‌ترین زمان به‌منظور اجرای نخستین تدابیر ایجاد «منطقه امن» و «هماهنگی میان ترکیه و آمریکا» به توافق رسیده‌اند. به‌تصریح این وزارتخانه «منطقه امن» قرار است «گذرگاه صلح» باشد برای ایجاد زمینه بازگرداندن رانده‌شده‌های سوری به سرزمینشان؛ اما این منطقه‌ای که اردوغان از آن صحبت می‌کند و با آمریکا برای آن به توافق رسیده است، جغرافیایی است پر از روستاهای کردنشین.
مقیاس جغرافیایی «منطقه امن» نقطه مرزی به عرض ۳۲ کیلومتر و طول ۴۸۰ کیلومتر در امتداد مرز شمالی سوریه است. مملو از روستاها و د‌ه‌نشینان کرد. این گستره جغرافیایی استان‌های «حسکه»، «رقه» و «حلب» را در برمی‌گیرد. اگرچه مقامات آنکارا پس از توافق ترکیه و آمریکا گفته بودند ایجاد «منطقه امن» به‌منظور کنترل بیشتر تحرکات حزب اتحاد دموکراتیک کردستان سوریه و شاخه نظامی آن «ی‌پ‌گ» یعنی «یگان‌های مدافع خلق» است. ترکیه حزب اتحاد دموکراتیک را «تروریست» می‌نامد. درحالی‌که تاکنون هیچ درگیری نظامی در این گستره جغرافیایی از جانب کردها به وقوع نپیوسته و حتی پوشش جغرافیایی آن‌هم کوهستانی نیست تا محل اختفای نیروها و پایگاه‌های نظامی کردها باشد.
حالا اردوغان محور اصلی سخنان خود را در مجمع عمومی سازمان ملل به موضوع اسکان پناهجویان در همین «منطقه امن» ایراد کرد. او گفت: «اگر این منطقه امن موجودیت بیابد، ما می‌توانیم با اطمینان بین یک تا دو میلیون پناه‌جو را در آن اسکان دهیم. خواه‌ناخواه، با همکاری آمریکا یا نیروهای ائتلاف، روسیه و ایران می‌توانیم شانه‌به‌شانه یکدیگر، دست در دست هم، پناهجویان را اسکان داده و از چادرها، کمپ‌ها و کانتینرها نجاتشان دهیم.» او همچنین تاکید کرد که اگر بتوان این منطقه را تا خط رقه - دیرالزور گسترش داد «می‌توان بر شمار پناهجویان سوری که از ترکیه، اروپا و دیگر نقاط جهان به سرزمینشان برمی‌گردند، افزود.» جمعیتی که اردوغان از آن صحبت می‌کند بیش از ۳ میلیون نفر را در برمی‌گیرد.
این در حالی است که بنا به آمار رسمی، طی هفت سال گذشته بیش از ۵۰۰ هزار سوری در ترکیه به دنیا آمده‌اند.
درعین‌حال، اردوغان وعده داد که این اقدام نیازمند یک همکاری بین‌المللی است؛ خصوصا با اردن و لبنان که پناهجویان سوری بسیاری را پناه داده‌اند و بایستی در هزینه بازگرداندن آن‌ها به توافق برسند. اردوغان همچنین، در مجمع عمومی سازمان ملل بر لزوم ایجاد «منطقه امن» تاکید کرد و از توافقش با آمریکا سخن به میان آورد. گفته می‌شود دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا هم برای عملی کردن توافق خود با ترکیه، تحت‌فشار قرار دارد. البته اردوغان در صحبت‌های خود تهدیدهای قبلی خود را که متوجه آمریکا بود تکرار نکرد. او پیش‌تر تهدید کرده بود که اگر آمریکا این نقشه را رد کند، به سوریه حمله‌ای یک‌جانبه خواهد داشت.
درواقع، اردوغان تهدیدهای قبلی خود را در نسبت با پناهجویان تکرار کرد که بایستی به فکر اقدامی جدی‌تر برای اسکان آن‌ها بود. او مساله پناهجویان را با کنترل مرزهای شمالی سوریه در هم آمیخت و دنیا را تهدید کرد که به نام اسکان پناهجویان، به او، ایران، روسیه و آمریکا کمک کنند تا کمربندی امنیتی در شمال سوریه تشکیل دهند؛ اما کردها معتقدند که این اقدام اهداف بزرگ‌تری دارد؛ یعنی تغییر بافت جمعیتی این گستره جغرافیایی با استفاده ابزاری از پناهجویان.
در ماه اوت، رهبر کاتولیک‌های جهان هم اظهارنظر مشابهی برای اسکان پناهجویان ابراز داشت؛ البته با یک تفاوت اساسی. ایزوله کردن پناهجویان در منطقه‌ای مشخص البته که از اهدافی چون ادغام آن‌ها در جامعه که همواره بر زبان سیاسیون جاری است، به دور است؛ اما پاپ گفته بود پناهجویان را می‌توان در مناطق بدون سکنه اسکان داد تا با ایجاد شغل، این‌گونه مناطق را احیا کرد؛ آن‌هم با استفاده از نیروی کار پناهجویان؛ اما پاپ از مناطق بدون سکنه صحبت به میان آورده بود. برخلاف اردوغان که از گسترده‌ای صحبت می‌کند که ساکنان آن کردها هستند
اردوغان با این پیشنهاد می‌تواند چندین هدف را نشانه بگیرد. خلاص شدن از معضل پناهجویان، رفع نگرانی از توازن نیرو در سوریه و ایجاد کمربندی امنیتی و میلیونی. ترکیه در حال حاضر کشوری است که بیشترین پناه‌جو را در خود دارد. گفته می‌شود این شمار از سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفر هم فراتر رفته است. درعین‌حال، گستره‌ای که اردوغان از آن صحبت می‌کند، یعنی مرز شمالی سوریه در اختیار کردها است و با این طرح، از کنترل آن‌ها خارج خواهد شد. درعین‌حال، میلیون‌ها نفر از سوری‌ها و پناه‌جویانی با ملیت‌های مختلف می‌توانند بافت جمعیتی کردها را تغییر دهند. ایجاد منطقه امن به معنای بی‌خانمان کردن کردهایی است که در این مناطق زندگی می‌کنند.
این اقدام پیش‌تر هم اتفاق افتاده بود. در سال ۱۹۶۲ وقتی حزب بعث در سوریه به قدرت رسید، طرحی اعلام شد مبنی بر «عرب‌نشینی» مناطق کردنشین. این طرح در سال ۱۹۶۶ به تصویب رسید. اما پیش از تصویب این طرح، در سال ۱۹۶۳ شهروندی ۱۰۰ هزار کرد سوری باطل شد. آن‌ها می‌توانستند در سوریه باقی بمانند اما نه به‌عنوان شهروند، بلکه میهمان. شماری از کردها حتی عضو ارتش بودند یا سربازی را زیر پرچم سوریه به پایان رسانده بودند. اما طی این طرح شهروندی‌شان را از دست دادند.
در سال ۱۹۷۰ اقدام دیگری به وقوع پیوست. در آن زمان سد «فرات» در استان «رقه» بر رودخانه «فرات» ساخته شد، کردها را از آن منطقه بیرون کردند و روستاها را برای عرب‌ها آماده اسکان. به این عرب‌ها «عرب غمر» گفته می‌شد؛ یعنی اعرابی که روستاهایشان را آب از بین برده بود. چهار سال بعد، یعنی در سال ۱۹۷۴ طرح تصویب‌شده به شکل رسمی اجرایی شد. در آن زمان از مرز عراق منطقه‌ای با طول ۳۰۰ کیلومتر و عمق ۱۵ کیلومتر از کردها خالی شد. آن‌ها را آواره و اعراب را ساکن این گستره جغرافیایی کردند.
با چنین پیشینه‌ای حالا کردها در هراس هستند که با اجرایی شدن «منطقه امن» زیر نظر ترکیه و آمریکا با همکاری ایران و روسیه، به اسم اسکان پناهجویان بار دیگر آن‌ها را آواره کنند. ازنظر کردها اسکان پناهجویان و همچنین کنترل نیروهای نظامی کرد در این مناطق، بهانه‌ای بیش نیست و مهم برای کشورهای همکار، کاهش قدرت کردها و تغییر بافت جمعیتی‌شان برای تغییر توازن نیروهاست.
درعین‌حال، اقدام دیگری هم در حال انجام است. بیش از یک سال می‌شود که بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه در همکاری با روسیه در تلاش‌اند تا موقعیت نظامی‌شان را در منطقه تثبیت کنند. آن‌ها کمیته‌ای تشکیل دادند تا قانون اساسی برای سوریه نوشته شود. قرار بود اعضای این کمیته بر اساس توازن نیروهای سوریه انتخاب شوند. اما از هیچ حزب کردی برای عضویت در این کمیته دعوت به عمل نیامد. اقدامی دیگر در راستای قدرت‌زدایی از کردها که نارضایتی آن‌ها را در منطقه به همراه داشت.
حالا اردوغان به‌صراحت از اسکان پناهجویان در استان‌های شمالی سوریه صحبت می‌کند و بهانه‌های مختلف و بسته‌های تشویقی گوناگون ارایه می‌دهد، اما واقعیت این است که می‌خواهد با استفاده ابزاری از پناهجویان، به اهداف سیاسی خود مقابل کردها برسد. این در حالی است که هرروز بر شمار پناهجویان چه در ترکیه و چه در اروپا و چه در مسیرهای دیگر پناه‌جویی افزوده می‌شود. اتحادیه اروپا کنترل مرزها را تشدید کرده است، قوانین ملی و بین‌المللی همواره در حال تغییرند و حالا صحبت از استفاده ابزاری دیگری از پناهجویان به میان می‌آید.
درواقع، پناهجویان که بنا به آمار سازمان ملل شمار آن‌ها حالا بیش از ۷۰ میلیون نفر در سراسر جهان است، چه در انتخابات ملی و چه بحث‌های بین‌المللی به‌عنوان ابزار استفاده می‌شوند. راست‌گراها از تشدید شرایط آن‌ها صحبت می‌کنند و نیروهای چپ‌گرا از امکان بهبود وضعیتشان. جوامع اروپایی اما به‌مرور، پس از ۲۰۱۵ و باز شدن مرزهای اروپا روی پناهجویان به دستور آنجلا مرکل، رییس‌جمهور آلمان، روزبه‌روز بیشتر به سمت راست‌گرایان گرایش پیدا می‌کنند. درحالی‌که هیچ‌کدام از سیاسیون اظهار نمی‌کنند چطور پناهجویان منابع مالی آن‌ها هستند. از کارگری ارزان و اشتغالشان به مشاغل «سیاه» یعنی غیرقانونی تا هزینه‌هایی که خانواده‌هایشان از دیگر نقاط جهان برای آن‌ها ارسال می‌کنند. این مبالغ را کنار هزینه‌هایی می‌توان گذاشت که هر پناه‌جو با خود به همراه دارد.
پناهجویان در سراسر جهان، در بدترین شرایط زندگی می‌کنند، تحقیر می‌شوند و به گفته تقریبا همگی راویان «کرامت» انسانی‌شان را از دست می‌دهند، به‌عنوان شهروند درجه چندم در نظر گرفته می‌شوند اما ابزارهای مناسبی برای اعمال زور هستند. حالا هم، زور اردوغان قرار است با همکاری بیشتر با کشورهای همکارش، بار دیگر بر کردها بچربد تا بتواند از نگرانی تهدید نظامی آن‌ها برهد، بافت جمعیتی‌شان را به نفع خود تغییر دهد و درنهایت، آن‌ها را بیش‌ازپیش در اجتماع، اقتصاد و سیاست بی‌اثر کند.
شما هم می‌توانید خاطرات، مشاهدات و تجربیات خود از قاچاق انسان، پناهندگی و مهاجرت به اشتراک بگذارید. اگر از مسئولان دولتی یا افراد حقیقی و حقوقی که حق شما را ضایع کرده‌اند و یا مرتکب خلاف شده‌اند شکایت دارید، لطفاً شکایت‌های خود را با بخش حقوقی ایران وایر با این ایمیل به اشتراک بگذارید: [email protected]
مطالب مرتبط:
برگزیت؛ دستاویز تازه قاچاق‌چیان انسان برای مسافران بریتانیا
حمله پلیس فرانسه به چادرهای پناهجویان ایرانی در کاله
روایت سی و چهارم؛سفر به کاله، رویایی به نام انگلیس
روایت سی‌وپنجم؛ داریوش، بیش از ۲۰سال پناه‌جویی در کاله
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر