چمدان کوچکی از رویا؛ اگر آلزایمر بگیرم، چه چیزی در خاطرم می‌ماند؟

سمینار بین‌المللی «یک شب با هنر برای بیماران مبتلا به فراموشی» با محوریت «هنر» و «آلزایمر»، این هفته به همت «دانشگاه هاروارد» و همکاری «بیمارستان ماساچوست»، با حضور یک نقاش و یک پژوهش‌گر ایرانی برگزار خواهد شد.

قرار است نقاشان شرکت کننده در این سمینار که محل برگزاری آن «دانشگاه ماساچوست» است، آثارشان را در مورد ارتباط هنر و پدیده فرسایش مغز به نفع بیماران مبتلا به آلزایمر به حراج بگذارند.

یکی از نقاشی‌های «سارا اشرفی» با همین موضوع به عنوان اثر برجسته سمینار  انتخاب شده است.
دکتر «برد فورد دیکسون»، رییس بخش آلزایمر دانشگاه هاروارد گفته است مراسم امسال به معرفی آلزایمر از دریچه هنر می‌پردازد چون افکار عمومی نیازمند دانش بیشتری در این مورد هستند.

بنا بر آمار «انجمن جهانی آلزایمر»، در هر سه ثانیه یک نفر به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شود. به گزارش «انجمن آلزایمر ایران»، فراموشی یا فرسایش مغز هفتمین علت مرگ ساکنان زمین و پنجمین دلیل مرگ ایرانی‌ها است.
چیزی نزدیک به  ۷۰۰هزار نفر، یعنی یک درصد جمعیت ایران به انواع بیماری‌های فرسایش مغزی، به ویژه بیماری آلزایمر مبتلا هستند و پیش‌بینی می‌شود هم‌زمان با بالا رفتن جمعیت سالمند کشور، این رقم به سرعت افزایش یابد.

روز بیست و ششم مهرماه امسال، دانشمندان و پژوهش‌گران این رشته پزشکی با همراهی نقاشانی که تخیلات بیماران آلزایمری را تبدیل به تصویر کرده‌‌اند و هم‌چنین جمعی از بیماران مبتلا و خانواده‌های آن‌ها در این مراسم دور هم جمع می‌شوند تا در مورد تجربه‌های مشترک خود حرف بزنند.
دست‌اندرکاران این برنامه امیدوارند با این گردهمایی‌ها، قدمی به سمت آسان‌تر شدن روند درمان بیمارانی که مبتلا به زوال حافظه و عقل هستند، بردارند. آن‌ها در حال بررسی هستند که بدانند آیا هیچ نقطه روشن و امیدوارکننده‌ای برای کنترل و بهبود این بیماری که زندگی بشر را مختل خواهد کرد، وجود دارد؟
از میان آثار شرکت کننده، یک اثر برای پوستر اختصاصی سمینار انتخاب شده است. درآمد حاصل از فروش سایر آثار نیز به نفع تحقیق و پژوهش در مورد بیماری آلزایمر یا خرید آخرین تکنولوژی و دستگاه‌های ساخته شده در این مورد هزینه می‌شود.

تابلوی «چمدان کوچکی از رویا»، اثر سارا اشرفی، یک تابلوی سورئال دو متر در ۸۵ سانتی‌متری اکریلیک روی بوم با موضوع آلزایمر است که به عنوان اثر برجسته این سمینار، به نفع بیماران آلزایمری به معرض نمایش و فروش گذاشته خواهد شد.
«نگین رضایی»، پزشکی که در زمینه تاثیر هنر مدرن در درمان زوال عقل مطالعه کرده، از دیگر شرکت‌کنندگان ایرانی این سمینار است.

مطالعات دکتر رضایی در زمینه به تصور کشیده شدن تصورات و تخیلات بیماران آلزایمری برای شناخت هر چه بیشتر دنیای آن‌ها است. آن‌ها تصاویر ذهنی و تخیلات خود را می‌نویسند و این دست نوشته‌ها در اختیار نقاشان و هنرمندانی قرار می‌گیرد تا آن تصورات را در قالب تابلو، عینی کنند؛ به شکلی که ما به عنوان یک بیننده، جهان را از دریچه نقاشی و از منظر فردی که دچار آلزایمر شده است، می‌بینیم.

نتایج تحقیقات این پزشک در مورد اثر هنر در بازتاب بیماری آلزایمر با تصویرسازی سارا اشرفی به زودی در قالب یک کتاب منتشر خواهد شد.
اشرفی به «ایران‌وایر» می‌گوید تابلوی او دارای هشت فیگور متفاوت است و هر فیگور یک حس یا نشانه قوی در بیماران آلزایمری را به نمایش می‌گذارد.

به گفته او، در طول مدتی که برای شرکت در این سمینار حاضر می‌شده، به دنیای بیماران آلزایمری نزدیک‌تر شده و سعی کرده است حس آن‌ها را در این نقاشی بازتاب دهد: «بیماران آلزایمری خاطراتی از خودشان به جا می‌گذارند که به ندرت در ذهن دیگران از بین می‌رود. آن‌ها دنیای عجیب و متفاوتی دارند. یک سری مرزهای بین واقعیت و خیال را می‌شکنند و این شکستگی مرزها، دنیای سورئال و شگفت‌انگیزی ایجاد می‌کند که برای من به عنوان یک هنرمند جذاب است.»

اشرفی می‌گوید در برخورد با این بیماران، با یک سری نکات ویژه برخورد کرده که برایش به عنوان یک هنرمند منبع الهام بوده است: «مثلا یک نکته جالبی که در برخورد با آن‌ها توجهم را جلب کرد، این بود که هیچ کدام سن واقعی خود را قبول نداشتند و خودشان را در همان سن و سالی می‌دیدند که برایشان بهترین خاطرات و روشن‌ترین زمان زندگی بوده است. از یک خانم ۸۰ ساله پرسیدم چند ساله‌ای؟ گفت من ۱۴ ساله‌ام. من همان لحظه حس کردم او در سن ۱۴ سالگی روزگار روشن، دل‌پذیر و به یاد ماندنی داشته است. آن‌ها پیری و گذر زمان را باور نمی‌کنند و اغلب خودشان را متعلق به یک دوره خاص از زندگی و یک سری خاطرات محدود اما به شدت ماندگار می‌دانند و با همان خاطرات زندگی می‌کنند.»
او می‌گوید در مواجهه با این موضوع، هر روز صبح وقتی بیدار می‌شده، از خودش سوال می‌کرده است اگر من آلزایمر گرفتم، بخش روشنی که به خاطرم می‌ماند، کجا است:«یک جور مواجهه با خویشتن درون‌تان است. از خودتان می‌پرسید اگر خواستم همه چیزم را، حتی اسم خود را از خاطر ببرم و تمام دارایی‌‌ام بشود چند خاطره روشن که مثل یک چمدان کوچک همه جا با خودم حمل می‌کنم، آن‌ها کدام یک از برش‌های زندگی من خواهند بود؟ آن‌ها به نظرم متفاوت‌تر از بیماران دیگرند چون تصاویر و خیال‌های بسیار زیبایی را با خودشان می‌کشانند به عالم واقع و در مورد آن‌ها حرف می‌زنند.»

به گفته این نقاش، این که یک نفر راه خانه‌‌اش را نداند، اسم همسر یا فرزندش را نشناسند، برای اطرافیانش غم‌انگیز و جدی است: «اما در عین حال هم
آن‌ها شبیه آدم‌هایی هستند که یک چمدان کوچک دارند و مدام می‌خواهند همان چند قلم محدود را به شما نشان بدهند. بیمار آلزایمری حافظه محدودی دارد و حافظه‌‌اش شبیه یک چمدان کوچک با ارزش است. برای همین هم اسم تابلو را گذاشتم چمدان کوچکی از رویا.»

به گفته او، هشت فیگوری که در تابلوی چمدان کوچکی از رویا به تصویر کشیده‌ است، هیچ کدام پیر نیستند: «آن‌ها هر بار که سوال کنید، می‌گویند ۲۰ ساله یا ۳۰ ساله‌اند. من هم چهره هر هشت فیگور را زیر ۴۰ سال کشیدم.»

سارا اشرفی در تابلوی نقاشی خود بیماران درگیر فراموشی را با همان سنی نقاشی کرده است که آن‌ها در رویای خود همان جا متوقف مانده‌اند.