گزارش چشم‌انداز منطقه‌ای صندوق بین‌المللی پول که به‌تازگی منتشر شده، روز گذشته در سر خط اخبار رسانه‌های فارسی‌زبان در داخل و خارج ایران قرار داشت.
از آب رفتن یک‌دهم اقتصاد ایران در یک سال گذشته تا هتریک تورم ۳۰ درصدی برای اولین بار در تاریخ اقتصاد ایران و ...
متن این گزارش هیچ نکته امیدوارکننده‌ای ندارد؛ اگرچه روز گذشته برخی رسانه‌های داخل، به اعتبار صفر شدن رشد اقتصادی ایران در سال آینده، «خروج از رکود»، یا «پایان تاثیر تحریم‌های آمریکا» را برجسته کردند، اما واقعیت این است که پایان تاثیر تحریم‌های آمریکا بیشتر به سبب آن است که دیگر چیزی از اقتصاد ایران باقی نمانده که تاثیر پذیرد. عملا تولید نفت محدود به برطرف کردن نیاز داخلی شده و میزان صادرات به‌طور قطعی به زیر ۵۰۰ هزار بشکه در روز سقوط کرده است. کسری بودجه ایران به بیشترین حدود تاریخی خود رسیده و دولت در دور باطل بدهی مضاعف قرار گرفته است.
در این گزارش سعی می‌کنیم ۱۰ نکته مهم از این گزارش منطقه‌ای را بازخوانی کنیم. بازخوانی‌ای که نشان می‌دهد چه روزهای دشواری در انتظار اقتصاد ایران، چه مردم و چه دولت (نه به معنی دولت سیاسی، بلکه به معنی سازمان مدیریت اقتصادی) است.
۱- رکود اقتصادی
رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۱۹، منفی ۹.۵ درصد (۱۰ درصد کمتر از رشد اقتصاد منطقه) و در سال ۲۰۲۰، صفر (۲.۷ درصد کمتر از کشورهای منطقه) خواهد بود. این در حالی است که در ۲۰ سال گذشته به‌طور تاریخی نرخ رشد اقتصادی ایران کمتر از متوسط کشورهای منطقه بوده است.
در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵، رشد ایران ۳.۲ درصد و رشد مجموع ۳۱ کشور دیگر ۴.۶ درصد ثبت شده است. در سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸، رشد اقتصادی ایران به ترتیب ۱۲.۵، ۳.۷ و منفی ۴.۸ درصد و رشد کشورهای منطقه ۵.۳، ۲.۱ و ۱.۶ درصد محاسبه شده است.
این مقایسه نشان می‌دهد که در دو دهه گذشته میزان رشد اقتصاد ایران، نصف رشد اقتصادی منطقه بوده است.
۲- رکود اقتصادی بدون نفت
رشد اقتصادی بدون نفت در سال ۲۰۱۹، منفی ۴.۲ درصد و در سال ۲۰۲۰، مثبت ۱.۲ درصد خواهد بود.
این در حالی است که متوسط رشد اقتصادی بدون نفت کشورهای صادرکننده در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به ترتیب ۱.۱ و ۲.۶ درصد خواهد بود.
بر اساس محاسبات کارشناسان صندوق بین‌المللی پول، رکود بخش نفت در سال ۲۰۱۹ بیش از ۲۸ درصد و در سال آینده میلادی نزدیک به ۶ درصد خواهد بود. اگر این را با رکود سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ جمع بزنیم به این نتیجه می‌رسیم که طی چهار سال، ۴۰ درصد اقتصاد نفتی ایران آب رفته است.
۳- کاهش تولید نفت
آن‌طور که صندوق بین‌المللی پول برآورد و پیش‌بینی کرده، متوسط تولید نفت ایران در سال ۲۰۱۹، ۲ میلیون و ۲۹۰ هزار بشکه در روز و در سال آینده میلادی ۲ میلیون و ۱۱۰ هزار بشکه در روز خواهد بود. این پایین‌ترین سطح تولید نفت در چهل سال گذشته است.
این برآورد نشان می‌دهد تولید گاز ایران در این دو سال در حد ۵ میلیون بشکه در روز باقی بماند. با این حساب، ایران همچنان بزرگترین تولیدکننده گاز در منطقه خواهد بود.
۵- کاهش صادرات نفت و گاز
برآورد متوسط صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۹ میلادی، ۶۰۰ هزار بشکه در روز است. این رقم در سال آینده به ۵۰۰ هزار بشکه کاهش خواهد یافت.
این در حالی است که به‌طور سنتی ۱۰ تا ۱۱ درصد سهم صادرات نفت در کل منطقه سهم ایران است. اما با این اوصاف، سهم ایران به ۲ تا ۳ درصد کاهش خواهد یافت؛ یعنی هم‌زمان با رونق نفتی کشورهای منطقه، سبد نفتی ایران روزبه‌روز کوچک و کوچک‌تر خواهد شد.
آن‌طور که برآوردهای نویسندگان این گزارش نشان می‌دهد، سبد صادراتی گاز ایران در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ تغییر چندانی نخواهد کرد و ایران، بعد از قطر و الجزایر همچنان بزرگترین صادرکننده گاز در منطقه خواهد بود.
۶- قیمت صرفه نفت (قیمتی که منجر به کسری بودجه نشود)
در این گزارش قیمت صرفه نفت، یعنی قیمتی که منجر به کسری بودجه ایران نشود در سال ۲۰۱۹، ۱۵۶ و در سال ۲۰۲۰ میلادی ۱۹۵ دلار محاسبه شده است. این اعداد و ارقام ۲.۵ تا ۳ برابر قیمت روز نفت است. همچنین بیش از دو برابر از قیمت صرفه نفت عربستان و چهار برابر قیمت صرفه قطر و حدود ۳ برابر قیمت صرفه عراق است.
آن‌طور که این گزارش نوشته اگر قیمت نفت در سال ۲۰۲۰ فقط ۶۰ دلار باشد، دخل‌وخرج عراق جور درخواهد آمد. این رقم در قطر ۴۶ دلار و در عربستان سعودی ۸۴ دلار محاسبه شده است.
در این گزارش کسری بودجه دولت برای امسال و سال آینده ۴.۵ و ۵.۱ درصد تولید ناخالص داخلی برآورد شده است.
۷- تورم
آن‌طور که گزارش صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۰ برای سومین سال پیاپی تورم ایران بالای ۳۰ درصد خواهد بود. این در تاریخ پر نوسان اقتصاد ایران هم رکورد کم‌سابقه‌ای است. بر اساس این گزارش، نرخ تورم در سال ۲۰۱۹، برابر ۳۶ درصد و در سال ۲۰۲۰ میلادی برابر ۳۱ درصد خواهد بود. این در حالی است که تورم کل منطقه در سال ۲۰۱۹، کمتر از ۸ درصد و در سال ۲۰۲۰ حدود ۹ درصد خواهد بود.
۸- رشد عرضه پول (نقدینگی)
این گزارش نشان می‌دهد میزان رشد عرضه پول در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ حدود ۲۷ درصد خواهد بود. البته معمولا میزان رشد نقدینگی در ایران به‌طور سنتی بیشتر از ۲۰ درصد بوده است؛ اما با توجه به رکود اقتصادی حاکم، رشد ۲۷ درصدی نقدینگی بیش از شرایط عادی نگران‌کننده خواهد بود. رشدی که با توجه به مشکلات انباشته بانکی در درازمدت اثرات مخرب زیادی خواهد داشت.
۹- تراز تجاری
برآوردهای صندوق بین‌المللی پول حاکی از آن است که میزان درآمدهای ارزی ایران (مجموع صادرات نفتی و غیرنفتی) در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به ۶۰ و ۵۶ میلیارد دلار کاهش پیدا کند. این در حالی است که درآمدهای ارزی ایران در سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ حدود ۱۰۰ میلیارد دلار در سال بوده و در محدوده سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ درآمد ارزی ایران به‌طور متوسط بیش از ۸۰ میلیارد دلار در سال بوده است.
از آن‌سو، میزان مخارج عمده ارزی ایران (واردات) امسال و سال آینده میلادی ۷۳ و ۷۱ میلیارد دلار برآورد شده است. بااینکه حجم واردات به نسبت سال‌های قبل و میانگین ۲۰ ساله کاهش‌یافته اما با توجه به کاهش چشمگیر درآمدهای ارزی، تراز تجاری ایران امسال و سال آینده هرسال ۲۱ میلیارد دلار منفی خواهد بود.
۱۰- ذخایر ارزی
آن‌طور که گزارش صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد حجم ذخایر ارزی ایران در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به کمتر از ۶۹ میلیارد دلار خواهد رسید. این در حالی است که تا سال ۲۰۱۸ و پیش از اثرگذاری تحریم‌ها، ذخایر ارزی ایران بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار بوده است.
مطالب مرتبط:
ایران؛ سومین سقوط اقتصادی بزرگ جهان در سال ۲۰۱۹
استیو هنکه، اقتصاددان آمریکایی: اقتصاد ایران در گرداب مرگ است
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر