دولت برای تامین بخشی از کسری بودجه خود اقدام به «آزاد‌سازی» یا به روایتی روشن‌تر، گران کردن نرخ بنزین در ایران کرد.
گفته‌شده این تصمیم در جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا اتخاذ و ابلاغ‌شده، نرخ بنزین سهمیه‌ای هر لیتر هزار و ۵۰۰ تومان و نرخ بنزین آزاد هر لیتر سه هزار تومان شده است.
«بیژن زنگنه»، وزیر نفت هم اعلام کرده با اجرای این سیاست جدید، دولت امیدوار است در سال، ۳۱ هزار میلیارد تومان درآمدش افزایش پیدا کند.
«محمد‌باقر نوبخت»، رییس سازمان برنامه‌وبودجه در یک برنامه تلویزیونی درآمد سالانه پیش‌بینی‌شده دولت از محل اجرای این سیاست را رقمی معادل ۲۹ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرده است.
این سیاست دولت البته در ۴۸ ساعت گذشته با خشم عمومی مردم ایران مواجه شده و منجر به شکل‌گیری اعتراض‌های خیابانی در دست‌کم ۱۵ شهر شده است.
دولت هم در واکنش به این اعتراض‌ها گفته که درآمد ناشی از این سیاست را به دهک‌های کم‌درآمد پرداخت خواهد کرد، موضوعی که درباره صحت اجرای آن تردید‌های اساسی وجود دارد.
مخالفان اجرای چنین طرحی هم می‌گویند که افزایش نرخ بنزین در شرایط کنونی منجر به افزایش شدید فشارهای اقتصادی به مردم خواهد شد و اجرای آن باید متوقف شود.
در میان تمام این مخالفت‌ها و موافقت‌ها با این تصمیم دولت، پرسش اساسی دیگر این است آیا که دولت برای تامین بخشی از کسری بودجه خود، می‌توانست از روش‌های دیگر استفاده کند و نرخ بنزین را افزایش ندهد؟
۱- معافیت‌های مالیاتی؛ ۱۵۰ هزار میلیارد تومان
تجدید‌نظر در معافیت‌های مالیاتی در ایران یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای یافتن منابع جدید به‌منظور رفع‌ورجوع بخش قابل‌توجهی از کسری بودجه دولت‌ها به شمار می‌رود.
در ایران بسیاری از نهاد‌های مذهبی و نظامی همچون آستان قدس رضوی از پرداخت مالیات معاف هستند و تاکنون هیچ دولتی نتوانسته از آن‌ها مالیات بگیرد.
از دیگر معافیت‌های مالیاتی می‌توان به معافیت بازیگران سینما و خانه‌های خالی اشاره کرد که در سال درآمدهای میلیاردی کسب می‌کنند.
معافیت مالیاتی سود سپرده‌های بانکی نیز یکی از مواردی است که سایر کشورها وجود ندارد زیرا سود سپرده‌ها در حکم درآمد است و علی‌القاعده باید از آن مالیات اخذ شود.
طبق قانون بودجه سال ۱۳۹۸ کل درآمد مالیاتی دولت ۱۵۰ هزار میلیارد تومان است. درواقع این میزان معادل ۶۵ درصد کل مالیات واقعی است زیرا ۳۵ درصد از اقتصاد کشور از مالیات معاف هستند.
خبرگزاری فارس چندی پیش در گزارشی میزان معافیت مالی را ۳۵ درصد اقتصاد کشور، معادل ۱۵۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرد. این رقم نشان می‌دهد که در صورت اصلاح نظام معافیت‌های مالیاتی می‌توان درآمدی معادل فروش نفت خام را به دست آورد.
۲- فرار مالیاتی؛ ۴۰ هزار میلیارد تومان
آمار‌ها می‌گوید در ایران سالانه بین ۳۰ تا ۴۰ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی رخ می‌دهد. این مطلب را «فرهاد دژپسند»، وزیر امور اقتصادی و دارایی اعلام کرده است.
دولت «حسن روحانی» در سال‌های اخیر تلاش‌های گسترده‌ای برای وصول مالیات از پزشکان، خانه‌های خالی و خریداران سکه بیش از ۲۰ عدد آغاز کرده که در این راه چندان موفق نبوده است.
جایگزین درآمدهای نفتی، درآمدهای مالیاتی است و دولت هم این ابزار را داشت که در این سال‌ها پایه مالیاتی (شمار مالیات‌دهندگان) را افزایش دهد که در این کار کامیاب نبود.
فرار مالیاتی در ایران در حال حاضر به رانتی بزرگ تبدیل‌شده و منجر به ثروتمند شدن بسیاری از نهادها و افراد حقیقی و حقوقی شده است.
دولت درصورتی‌که توان و اراده کاهش این میزان فرار مالیاتی را داشت، به نظر می‌رسد که امروز دیگر مجبور نبود برای تامین کسری بودجه خود یک‌شبه اقدام به «آزاد‌سازی» نرخ بنزین کند.
۳- بودجه پنهان؛ ۵۲ هزار میلیارد تومان
بودجه سالیانه ایران شفاف نیست. بسیاری از بند‌های این بودجه معلوم نیست که در چه راهی خرج می‌شود و ضرورت تخصیص آن‌هم بر کسی معلوم نیست.
مقام‌های دولت حسن روحانی هم در سال‌های اخیر بارها گفته‌اند که بر اثر برخی فشارهای پشت پرده مجبور به اختصاص بودجه به برخی از نهادها هستند، اما تاکنون حاضر نشده‌اند نامی از آن‌ها ببرند.
در ایران ۲۷ دستگاه بودجه محرمانه دارند که درمجموع ۵۲ هزار میلیارد تومان بودجه با نام «سایر هزینه‌ها» دریافت می‌کنند. سهم عمده این رقم به سپاه پاسداران، نیروی انتظامی و ارتش تعلق دارد. در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ برای ستاد مشترک سپاه ۲۵ هزار میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته‌شده اما چگونگی خرج کردن این رقم محرمانه است.
در بودجه‌های سالانه ایران ردیفی با عنوان «سایر هزینه‌ها» وجود دارد که مشخص نیست صرف چه اموری می‌شود.
این رقم در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ بیش از دو هزار میلیارد تومان است و به ۲۳۰ دستگاه غیرنظامی و غیرامنیتی پرداخت می‌شود.
در سال‌های اخیر، دولتی‌ها برای شفاف شدن بودجه تلاش کرده‌اند، اما توان علنی کردن این بودجه‌ها و حتی محدود کردن آن‌ها را نداشتند و مجبور شدند همچون سابق این بودجه‌ها را پرداخت کنند.
۴- بدهکاران بانکی؛ ۱۵۰ هزار میلیارد تومانی
یک آمار می‌گوید که در حال حاضر ۱۱۰ نفر در ایران درمجموع ۱۵۰ هزار میلیارد تومان به بانک‌ها بدهکار هستند.
بدهکاران بانکی، عنوان و عبارت غریب و ناآشنایی نیست، آن‌ها در سال‌های اخیر به پدیده‌های رسانه‌ای و سیاسی نیز تبدیل‌شده‌اند و محاکمه گروهی از آن‌ها نیز تبدیل به یک سرگرمی در ایران شده است.
از «بابک زنجانی» گرفته تا «حسین هدایتی» و «رسول دانیال‌زاده» را می‌توان در شمار ابربدهکاران بانکی برشمرد که هرچند دادگاه آن‌ها تشکیل‌شده، اما آمار دقیقی از پرداخت بدهی آن‌ها در دست نیست.
دولت اگر با همکاری قوه قضائیه می‌توانست بخش قابل‌توجهی از این بدهی‌ها را گرفته و صرف تولید و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف کند، احتمالا به‌طور موقت می‌توانست تجدید‌نظر در نرخ بنزین را بازهم به تعویق بیندازد.
۵- بودجه نهاد‌های دینی؛ پنج هزار میلیارد تومان
بودجه نهاد‌های دینی در ایران همواره با انتقاد‌ها و اعتراض‌های بی‌شماری همراه بوده است. بسیاری بر این باورند که اختصاص چنین بودجه‌ای برای این نهاد زیاد است و باید در میزان آن تجدید‌نظر کرد.
اعتبارات و بودجه‌های دینی را می‌توان در سه بخش ولایت‌فقیه، مدارس دینی و تبلیغات دینی و ایدئولوژیک دسته‌بندی کرد که همه آن‌ها درمجموع سالانه بیش از پنج هزار میلیارد تومان پول می‌گیرند.
نتایج یک بررسی نشان می‌دهد که بودجه‌ای که سال ۱۳۹۷ به‌طور شفاف به نهاد ولایت‌فقیه اختصاص داده‌شده رقمی معادل هزار و ۵۱۳ میلیارد تومان است.
بخش عظیمی از بودجه این حوزه‌های علمیه و مدارس عریض و طویل دینی هم سال‌هاست که بودجه عمومی کشور تامین می‌شود.
حوزه‌های علمیه و دستگاه‌های تابعه در سال ۱۳۹۷ نزدیک دو هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان از بودجه عمومی کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
حکومت دینی برای تبلیغ ایدئولوژی خود، نهادها و فعالیت‌هایی را بساخته که به‌طور مستقیم از بودجه عمومی ارتزاق می‌کنند. برآوردها نشان می‌دهد، سهم این نهادها و فعالیت‌ها در بودجه سال ۱۳۹۷ حدود هزار و ۵۲۰ میلیارد تومان بوده است.
تجدید‌نظر در بودجه این نهادها هرچند رقم قابل‌توجهی نخواهد بود، اما در بودجه سالانه ایران به‌قدری هزینه‌های ریزودرشت غیرضروری، ناکارآمد و پنهان وجود دارد که اگر اصلاح شود بی‌تردید منجر به گشایش‌های اقتصادی خواهد شد.
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر